Selecciona una palabra y presiona la tecla d para obtener su definición.
Indice


Abajo

El monte Cildad y la ciudad de Oliva. Bula de Honorio III ilustrada con documentos inéditos

Fidel Fita Colomé (S.I.)





  —441→  

Palencia, 17 Septiembre, 1175. Diploma de Alfonso VIII.- Archivo histórico nacional, Becerro mayor de Aguilar de Campóo, fol. 15 recto.

De civitate oliva.

símbolo Quoniam inter cetera pietatis opera maxime comendatur helemosina, idcirco ego aldefonsus dei gratia rex castelle una cum uxore mea alienor regina pro animabus parentum meorum et salute propria dono et concedo deo et monasterio sancti pelagii de avia1 et vobis domno iohanni eiusdem abbati vestrisque successoribus et canonicis ibi degentibus presentibus atque futuris civitatem que vocatur oliva cum ecclesia sancti martini2 et cum ceteris ecclesiis que ibi sunt, cum terris vincis pratis pascuis molendinis rivis piscariis, cum ingressibus et egressibus et cum omnibus terminis et pertinenciis suis, iure hereditario habendam et possidendam in perpetuum; et hoc meum factum semper maneat ratum. Siquis vero huius mee donationis paginam   —442→   in aliquo rumpere seu diminuere voluerit, iram dei omnipotentis plenarie incurrat et regie parti XXX.ª libras auri in cauto persolvat3.

Facta carta palentie, Era M.ª CC.ª XIII.ª, XVº kalendas octobris.

Et ego rex A. regnans in castella et in toleto hanc cartam mano propria roboro et confirmo.

Cenebrunus dei gratia toletanus archiepiscopus et yspaniarum primas confirm.- Raimundus palentinus episcopus conf.- Sanctius avilensis episcopus4 conf.

Comes nunio conf.- Comes petrus conf.- Comes ferrandus conf.- Comes gomez conf.- Petrus roderici filius comitis conf.- Petrus garsie conf.- Ordonius garsie conf.- Petrus guterrez conf.- Albarus roderici conf.- Tello petri conf.

Petrus regis notarius, raimundo existente cancellario, scripsit.



21 Febrero 1183.- Becerro de Aguilar, fol. 36 v.

De civitate oliva.

(Crismón.) In nomine patris et filii et spiritus sancti, amen.

Quoniam tam preterita quam presencia a memoria cito labuntur, Ego iohannes sancti pelagii abbas una cum conventu meo tibi abbati andree sancte marie de aguilar domum civitatis olive damus et domum sancti martini de mont negro propter hereditatem illam que fuit de monio armildez de sancto petro del campo, quam forton5 de carrion propter LX. III. morabetinos in pignos tenebat, necnon et alios. XL. quos in hereditate de trigueros quam emerunt dederunt ipsi. Tu autem supradictam hereditatem a potestate illius extraxisti, et dedisti nobis. Insuper. LXX. morabetinos tribuisti in desusanga.

Quapropter nos hanc cartam manibus nostris roboramus, scilicet iohannes abbas et prior fernandus et petrus subprior, frater dominicos sacrista; et omnis conventos, qui hanc cartam fieri iussimus roboramus et confirmamus.

  —443→  

Facta carta notum diem VIIII kalendas marcii, sub Era M.ª CC.ª XX.ª I.ª, Regnante rex alfonsus in toleto et in castella.



Burgos, 19 Junio 1206.- Escrituras del Monasterio de Aguilar, cajón 2.º, en el Archivo histórico nacional.

(Crismón.) Saluti Rebum et Principum principaliter dinoscitur expedire ut quanto maiori munere et divina gratia sunt ornati, tanto ea que ad opera pietatis et misericordie pertinent studiosius ac devotius consequi studeant et attendant.

Ideirco ego, ALDEFONSVS, dei gratia Rex Castelle et Toleti, una cum uxore mea alienor Regina et cum filiis meis Ferrando6 et Henrrico, libenti animo et voluntate spontanea credens, immo penitus sciens ex pio opere veniam consequi delictorum, facio cartam concessionis, confirmationis et prosectionis deo et sancte Marie Monasterio de Aguilar, vobisque domno gundissalvo eiusdem Monasterii instanti electo, omnibusque successoribus vestris et universo eiusdem ecclesie Conventui, perpetuo valituram. Concedo itaque et confirmo omnes donationes a me et a quibuslibet aliis personis usque in hodiernum diem predicto Monasterio collatas; necnon eiusdem possessiones et hereditates sub protectione et defensione mea integre absque diminutione omni suscipio: Monasterium scilicet sancti Salvatoris de enestar de campo cum pertinenciis suis omnibus; in ranosa tres molendinos et duos collacios et cautuln de campo; Monasterium sancti martini de campo rotundo cum pertinenciis suis; in sancto vincentio de villa meran unum solare; in villa padierno hereditatem que fuit Gundisalvi ferrandiz potestatis cum suo palacio et cum omnibus pertinenciis suis; Monasteriumn sancti martini de Subtronca cum pertinenciis suis omnibus; hereditatem de Quintaras; Monasterium sancti Salvatoris de candiola cum pertinenciis suis; Quintanellam de Cabria cum pertinenciis suis et Monasterium sancte eufemie de val de verezoso cum collaciis, hereditatibus et pertinenciis suis; et foiadellum et pratum de Ermidanos; medietatem ville de verezosella de campo cum collaciis et pertinenciis   —444→   suis; hereditatem que fuit didaci garsie in villa ascusella de campo; Monasterium de cella nova cum pertinenciis suis; palacium de Pradecha cum pertinenciis suis; Molendinos de salinas; hereditatem de mata levaniega que fuit Pelagii martini, cum collaciis et pertinenciis sois; Molendinos de aguilar qui vocantur de la ravia; Civitatem olive cum pertinenciis suis; quoddam pratum in mave; hereditatem de defesa; hereditatem de vadello quam a nobilibus emistis; Monasterium sancti romani cum pertinenciis suis; Molendinos de Miranda; illud palacium de castrello quod fuit comitis garsie, cum pertinenciis suis et molendinis; hereditatem de sarzosa que fuit comitis garsie; in astudello illud palacium, quod fuit gundissalvi captivi, cum pertinenciis suis; hereditatem omnem, quam habuit rodericus petri in astudello; hereditatem iohannis Gundissalvi presbiteri de astudello; hereditatem de Quintanella Vallis bone quam a domna Elvira torti emistis; villam de graialeio cum pertinenciis suis; et sanctum martinum de mazorra cum pertinenciis suis; Molendina de panizares; hereditatem de villa munio, que fuit Guterrii petri de Trigueros; hereditatem sancti Tirsi, que fuit patris eiusdem Guterrii petri; hereditatem de Vuelna, que fuit fratris didaci garsie; domus quas in burgis habetis; azenias et ortum de palaciolos; sernam requeissare; domos de carrione; Montem de branossera; in puteo sancti pelagii duos carros iuncorum. Has siquidem hereditates et possessiones omnes predictas deo et monasterio prememorato sancto marie de aguilar, et vobis iam dieto gundissalvo eiusdem monasterii instanti electo et omnibus successoribus vestris et toti eiusdem ecclesie Conventui iure hereditario in perpetuum concedo habendas, et irrevocabiliter libere ac quiete possidendas. Siquis vero huius mee concessionis, confirmationis et protectionis paginam in aliquo rumpere inquietare vel diminuere presumpserit, iram dei omnipotentis plenarie incurrat, et cum iuda, proditore domini, penas infernales sustineat, et Regie parti Mille libras auri purissimi in cauto persolvat, et damnum, quod vobis super hoc intulerit, dupplicatum restituat.

Facta carta apud burgis, Era M.ª CC.ª XL.ª quarta, Rege exprimente, XIX die Juni.

  —445→  

Et ego, Rex A. regnans in castella et in Toleto hanc cartam, quam fieri iussi, manu propria roboro et confirmo.

(Rueda) SIGNUM ALDEFONSI REGIS CASTELLE.- Gundissalvus roderici Maiordomus Curie regis confirmat.- Didacus lupi de faro alferiz Regis conf.

Martinus Toletane sedis Archiepiscopus, hyspaniarum primas confirmat.- Aldericus palentinus episcopus conf.- Gundissalvus secobiensis episcopus conf.- Julianus conchensis episcopus conf.7- Didacus oxomensis episcopus conf.- Rodericus segontinus episcopus conf.- Johannes calagurritanus episcopus8 conf.- Petrus abulensis episcopus9 conf.

Comes ferrandus nunii conf.- Petrus ferrandi conf.- Alvarus nunii conf.- Rodericus roderici conf.- Alfonsus telli conf.- Rodericus didaci conf.- Ferrandus alvari conf.- Ferrandus garsie conf.- Garsias roderici, merinus Regis in castella conf.

Dominicus domini Regis notarius, Didaco garsie existente cancellario, scribi fecit.



Letrán, 15 Enero 1224. Bula original de Honorio III; confirmando al monasterio de Santa María de Aguilar todas sus posesiones y otorgándole varias prerrogativas.- Archivo histórico nacional, escrituras del monasterio, cajón 2.º

Honorius episcopus, servus servorum dei, dilectis filiis abbati sancte marie Aguilar et eius fratribus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis in p(erpetuam) r(ei) m(emoriam).

Quotiens a nobis petitur quod religioni et honestati convenire dinoscitur, animo nos decet libenti concedere, ac petentium desideriis congruum suffragium impertiri. Eapropter, dilecti in domino filii, vestris iustis postulationibus clementer annuimos et prefatam ecclesiam sancte dei genitricis et virginis Marie de   —446→   Aguilar, in qua divino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio communimus.

In primis siquidem statuentes ut ordo Canonicus, qui secundum deum et beati Augustini regulam atque institutionem Premonstratensium fratrum in eodem loco iustitutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Preterea quascumque possessiones, quecumque bona ecclesia vestra impresentiarum iuste ac canonice possidet aut in futurum concessione Pontificum, largitione Regum vel Principum, oblatione fidelium, seu aliis iustis modis prestante domino, poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus exprimenda vocabulis: Locum ipsum in quo prefata ecclesia sita est cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancte Marie Aguilarensis cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam Sancte Mario de Niort cum pertinentiis suis; Ecclesiam sancte Marie de Valle Egunna cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Martini de Poçaco cum omnibus pertinentis suis; Ecclesiam sancti Stephani de Cerraço cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancte Marie de Olna cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Salvatoris de Enestar cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Martini de Campredondo cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Martini de Soteroca cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancte Eufemie de Valle vençosa10 cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Michaelis de Brannoxosa11 cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancte Marie de Cordoviela cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Juliani de villa Padierna cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Romani;de Menaçola cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Cipriani de Lalies cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Stephani de Viliella cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Michaelis de Çalima cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Victoris de Arcu cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam   —447→   sancti Mametis cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Salvatoris de Candiola12 cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancte Columbe de valle Rebloribe cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Justi de Trandielos cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancte Juliano de Caorbio cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Martini de Monte nigro cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Augustini cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Romani cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancte Juliane de valle bonella cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancte Columbe de Salarçar cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Cipriani de Lanava cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Andree de Melgareio cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancte Marie Magdalene de fonte elemçin cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Jacobi de Valle uas cum omnibus pertineutiis suis; Ecclesiam sancte Marie de Quintanello cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancte Eugeuie cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Michaelio de Conforcos cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancte Marine cum omnibus pertinentiis suis; Ecclesiam sancti Tirsi cum omnibus pertinentiis suis; et Ecclesiam sancti Martini de Graial cum omnibus pertinentiis suis; villam de Cambria13 que dicitur Quintanella cum omnibus pertinentiis suis; domum de Pradeia cum omnibus pertinentiis suis; domos quas habetis in Carrion et in Burgis in duobus locis cum omnibus pertinentiis suis; molendina de Palatiolo cum domibus ortis vineis campis et aliis pertinentiis suis; territorium quod dicitur Civitas Oliva cum omnibus pertinentiis suis; quicquid habetis in villa Munio, in Astudielo, in valle bonelle et in Graial.

Sane novalium vestrorum, que propriis manibus vel sumptibus solitis, sive de vestrorum animalium nutrimentis nullus a vobis   —448→   decimas exigere vel extorquere presumat. Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos et absolutos, e seculo fugientes, ad conversionem recipere ac eos absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum post factam in ecclesia vestra professionem fas sit sino Prepositi sui licentia nisi artioris religionis obtenta de eodem loco discedere. Discedentem vero absque communium litterarum vestrarum cautione nullus audeat retinere. Cum autem generale interdictum terre fuerit, liceat vobis, clausis ianuis, excusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis Campanis, suppressa vote, divina officia celebrare. Crisma vero, oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicarum, ordinationes clericorum qui ad sacros ordines fuerint promovendi a diocesano suscipietis Episcopo, si quidem catholicus fuerit et gratiam et communionem apostolice sedis habuerit et ea vobis voluerit sine pravitate aliqua exhibere; alioquin, liceat vobis quemcumque volueritis catholicum adire antistitem, gratiam et communionem sacrosancte Romane sedis habentem, qui postra fretus auctoritate vobis quod postulatur impendat. Prohibemus insuper ut infra fines parrochie vestre nullus sine assensu diocesani Episcopi et vestro Capellam seu Oratorium de novio construere audeat, salvis privilegiis Pontificum Romanorum. Ad hec, novas et indebitas exactiones ab Archiepiscopis, Episcopis, Archidiaconis seu Decanis aliisque omnibus ecclesiasticis secularibusve personis, omnino fieri prohibemus. Sepulturam quoque ipsius loci liberam esse decernimus ut eorum devotioni et extreme voluntati qui se illic sepelire deliberaverint, nisi forte excommunicati vel interdicti sint, nullus obsistat; salva, tamen iustitia illarum ecclesiarum a quibus mortuorum corpora assumuntur. Decimas preterea et possessiones ad ius ecclesiarum vestrarum spectantes, que a laicis detinentur, redimendi et legitime liberandi de manibus eorum, et ad ecclesias ad quas pertinent revocandi libera sit vobis de nostra auct oritate facultas. Obeunte vero te, nunc eiusdem loci Abbas, vel tuorum quolibet successorum, nullus ibi quolibet surreptione astutia seu violentia preponatur, nisi quem fratres communi consensu vel fratrum pars maioris et sanioris consilii secundum deum et beati Augustini regulam providerint eligendum. Paci quoque et tranquillitati vestre paterna   —449→   in posterum sollicitudine providere volentes, auctoritate apostolica prohibemus ut infra clausuras locorum seu Grangiarum vestrarum nullus rapinam seu furtum facere, ignem apponere, sanguinem fundere, hominem temere capere vel interficere, seu violentiam audeat exercere. Preterea, omnes libertates et immunitates a predecessoribus nostris Romanis Pontificibus ordini vestro concessas, necnon libertates et exemptiones secularium exactionum a Regibus et Principibus vel aliis fidelibus rationabiliter indultas auctoritate apostolica confirmamus, et presentis scripti patrocinio communimus.

Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat prefatam ecclesiam temere perturbare, aut eius possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet [gravaminibus] fatigare, sed omnia integra conserventur eorum pro quorum gubernatione ac sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auctoritate [et diocesani episcopi can]onica iustitia.

Siqua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostre constitutionis paginam, sciens contra eam temere venire temptaverit, secundo tertiove commonita [nisi reatum] suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisve sui careat dignitate, reamque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine dei et domini nostri redemptoris ihesu christi aliena fiat, atque in extremo examine districte subiaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri ihesu christi, quatinus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. Amen, amen, amen.

(Rueda) Per fice gressus meos in semitis tuis.- Scs. Petrus. Scs. Paulus.- Honorius pp. III.

Ego Honorius catholice ecclesie Episcopus. BENE VALETE14.

símboloEgo Hugo Hostiensis et Velletrensis Episcopus15.

+ Ego Pelagius albanensis Episcopus.

+ Ego Conradus portuensis et sancte Ruffine episcopus.

  —450→  

símbolo Ego Nicolaus Tusculanus episcopus.

símbolo Ego Guido prenestinus episcopus.

símbolo Ego leo tit. sancte crucis iu iherusalem presbiter Cardinalis.

+ Ego Guala Sancti Martini presbiter Cardinalis tit. sancti Equitii.

+ Ego Stephanus basilice duodecim apostolorum presbiter cardinalis.

símbolo Ego Gregorius tit. sancte Anastasie presbiter cardinalis.

símbolo Ego Johannes tit. sancte Praxedis presbiter Cardinalis.

+ Ego Octavianus Sanctorum Sergii et Bachi Diaconus Cardinalis.

símbolo Ego Gregorius Sancti Theodori diaconus Cardinalis.

+ Ego Romanus sancti Angeli diaconus Cardinalis.

símbolo Ego Stephanus sancti Adriani diaconus Cardinalis.

Ego Petrus Sancti Georgii ad velum aureum Diaconus Cardinalis.

Datum Laterani per manum magistri Guidonis, domini pape Notarii, XVIII kalendas februarii, Indictione XI, Incarnatioilis dominice Anno M.º CC.º XXIII.º, Pontificatus vero dompni Honorii pape tertii Anno Octavo.



Del pliegue inferior colgaba el sello de plomo, que con su cordón ha sido arrancado y sustraído. Mide el pergamino 45 cm. de ancho por 67 de alto.

Bajo dos números (7139, 7150) indica Potthast16 esta bula, que ha salido al público desfigurada y truncada por malas copias.

  —451→  

Valladolid, 22 Octubre 1231. Diploma original del rey San Fernando.- Archivo histórico nacional; escrituras Aguilar, cajón 2.º

símbolo Per presens scriptum tam presentibus quam futuris notum sit ac manifestum quod ego FERRANDUS, dei gratia Rex Castelle et Toleti, Legionis et Gallecie, una cum uxore mea Regina Beatrice et cum filius meis, Alfonso, Frederico, Ferrando et Henrrico, ex assensu et beneplacito Regine domne Berengarie genitricis mee, facio cartam confirmationis, concessionis et stabilitatis deo et Monasterio sancte Marie de Aguilar, vobisque domno Marcho eiusdem instanti Abbati, vestrisque successoribus et toti Conventui canonicorum ibidem deo serviencium, in perpetuum valituram.

Confirmo itaque vobis omnes donaciones et possessiones ab Illustrissimo Avuo meo, Rege domno Alfonso et a me et a quibuslibet aliis personis vobis collatas, que in presenti carta inferius annotantur, quorum omnium michi incartationes et privilegia sunt ostensa, videlicet: ipsum Monasterium sancte Marie de Aguilar cum collaciis et molendinis et cum omnibus pertinentiis suis. Et monasterium beati Augustini cum omnibus pertinentiis suis et cum collacis, quos ipsum monasterium sancti Augustini habet in sancto Quircio. Fonte del Enzina cum omnibus pertinentiis suis. Monasterium sancti Martini de villa dico17 cum pertinentiis suis. Monasterium sancti Cipriani de la Nava cum molendino et terra sua et prato de valle cavato et omnibus aliis suis pertinentiis, et cum illa hereditate de villa nova, et Terradiellos cum omnibus pertinentiis suis, et domos et vineas quas habetis in villa diago. Monasterium sancte Juliano cum omnibus pertinentiis suis, quod dicitur de valle de Boniel, et cum omni hereditate quam compravistis de magistro Ricardo in Salarzal. Medietatem ville que dicitur Valboniella, cum omnibus pertinentiis suis que pertinent ad medietatem ipsius ville. Monasterium   —452→   sancte Marie de valle egunna cum suo monasterio sancti Martini de Pozacos cum omnibus pertinentiis suis, et sanctum Stephanum de Cerraço, et solare domni nunniz de posayo, et solare didaci nunniz de val egunna, et solare Michaelis petri de Gutpha, solare de Petro sonniz de sub Penna, solare de Martin villar de Macendrero, et cum aliis pertinentiis monasterii prefati sancte Marie de valle egunna.

Et insuper monasterium sancti Michaelis de Coforços cum omnibus pertinentiis suis. Domum sancte Eugenie de Fenoiosa cum omnibus pertinentiis suis, et hereditatem quam habetis in Castriello de Ryo pisuerga. Monasterium sancti Martini de Mont negro cum omnibus pertinentiis suis. Monasterium sancti Cipriani de la vega cum omnibus pertinentiis suis. Monasterium sancti Mametis de Gamonar cum omnibus pertinentiis suis. Sanctum Michaelem de Celima cum omnibus pertinentiis suis. Sanctum Stephanum de villella cum omnibus pertinentiis suis. Medietatem hereditatis de Ripa cum omnibus pertinentiis que pertinent ad medietatem ipsius ville. Hereditatem de valle vereçoso cum omnibus collacis et pertinentiis suis. Monasterium sancti Michaelis de Brannosera cum omnibus pertinentiis suis. Monasterium sancte Marie de Cordoviella, et ipsam Cordovellam18 cum omnibus collacis et pertinentiis suis. Monasterium sancti Salvatoris de Inestar de Campo cum omnibus pertinentiis suis. In Ranosa tres molendinos et duos collacos et cautum de Campo. Monasterium sancti Martini de Campo retundo cum omnibus pertinentiis suis. In sancto vincencio de villa meran unum solare. In villa paderno hereditatem, que fuit Gundisalvi ferrandi potestatis, cum suo palacio et cum omnibus pertinentiis suis. Monasterium sancti Martini de Subtroca cum omnibus pertinentiis suis. Molendinum de Reohan19. Hereditatem de Quintanas. Monasterium sancti Salvatoris de Candiola cum pertinentiis suis. Quintanellam de Cabria cum pertinentiis suis. Monasterium   —453→   sancte Eufemie de valle vereçoso cum collacis et hereditatibus et pertinentiis suis. Foradellum et prata de Ermidanos. Medietatem ville de vereçosiella de Campo cum collacis et pertinentiis suis. Hereditatem quæ fuit didaci garsie, in villa escusella de campo. Monasterium de cella nova cum pertinentiis suis. Palacium de pradocha cum pertinentiis suis. Molendinos de Salinas. Hereditatem de mata levaniega20 cum collacis et pertinentiis suis. Civitatem olive cum pertinentiis suis; quoddam pratum in Maue21. Hereditatem de Defesa cum omnibus pertiuentiis suis. Hereditatem de vadello cum omnibus pertiuentiis suis. Monasterium sancti Romani cum pertinentiis suis. Molendinos de Miranda. Illud palacium de Castrello, quod fuit Comitis garsie, cum pertinentis suis. Molendinus22 et hereditatem de Sarçosa que fuit Comitis garsie. In Astudello illud palacium, quod fuit Gonçalvi captivi, cum pertinentiis suis. Omnem hereditatem, quam habuit Rodericus petri in Astudello. Hereditatem Johanuis gonçalvi presbiteri de Astudello. Hereditatem de Quilltanella vallis bone, quam a dompna Elvira filia Alvari torti emistis. Villam de Graialeio cum pertinentiis suis. Sanctum Martinum de Maçorra cum pertinentiis suis. Molendinos de Panizares. Hereditatem de villa Munnio, que fuit Guterri petri de Trigueros. Hereditatem sancti Tirsi, que fuit Guterri petri. Hereditatem de Vuella, que fuit fratris Didaci garsie. Domos quas in Burgis habetis, Açenias, Ortum de Palaciolos cum omnibus pertinentiis suis. Sernam Requexate. Montem de Brannossera. In puteo sancti Pelagii duos carros iuncorum. Domum de villa ferrando cum hereditatibus et omnibus pertinentiis suis. Palacium de Ezedo cum omnibus pertinentiis suis. Hereditatem de Espinosa cum omnibus pertiuentiis suis. Hereditatem de Quintana fortunno cum omnibus pertinentiis suis. Hereditatem de sancta Coloma de valle Riba   —454→   ible cum omnibus collacis quos habetis ibi et quos habetis in valle lomar. Domum sancte Eulalie de Cado cum omnibus pertinentiis suis, et solare de las Bragas cum omnibus pertinentiis suis. Solare de Viernoles cum omnibus pertinentiis suis. Palacium de Mozelleda cum omnibus pertinentiis suis, et collacios quos habetis in Campo. Ecclesiam saneti Victoris et villam de Arco cum omnibus pertinentiis suis. Hereditatem cum collacis quos habetis in Lomella. Hereditatem de Quintaniella de vereçosa cum collacis et pertinentiis suis. Pratum de vereçosa et monasterium sancte Juliane de Caorboyo23 cum hereditatibus et collacis quos ibi habetis. Et Monasterium sancte Marine, quod est in termino de Cabeçon, cum pertinentiis suis. Domos, quas habetis in Melgareio cum collacis, terris, vineis et omnibus pertinentiis suis. Domos de Baronuellos cum collacis et molendinis et omnibus pertinentiis suis. Monasterium sancti Jacobi de Balvas cum pertinentiis suis. In Vascones duos solares et hereditatem quam habuistis de Roderico petri de villa lobos en Aguilar et in suo alfoz, et in sancto Illano, et in valle de Riba ible cum collacis et pertinentiis suis. Domos, hereditates et vineas quas habetis in Astudello. Supradictas, inquam possesiones vobis confirmo, et omnes alias quascunque habetis prout illas iusto acquisivistis titulo et pacifico possidetis. Et hec mee confirmationis pagina rata et stabilis omni tempore perseveret. Siquis vero hanc cartam infringere seu in aliquo diminuere presumpserit, iram dei omnipotentis plenarie incurrat, et regie parti mille aureos in toto persolvat, et dampnum super hoc illatum supradicto monasterio de Aguilar restituat duplicatum.

Facia carta apud valleoletum, XXII die Octobris, Era M.ª CC.ª LX.ª Nona.

Et ego, prenominatus Rex Ferrandus, regnans in Castella et Toleto, Legione et Gallecia, Badalloç et Baecia, hanc cartam, quam fieri iussi manu propria roboro et confirmo.

Rodericus Toletane sedis Archiepiscopus, Hyspaniarum primas confirmat.- Infans domnus Alfonsus, frater domini Regis   —455→   confirmat.- Bernardas Compostellane Sedis Archiepiscopus24 confirmat.

Mauricius Burgensis Episcopus conf.- Tellius Palentinus Episcopus conf.- Be[r]naldus Segobiensis Episcopus conf.- Dominicus Abulensis Episcopus conf.- Lupus Segontinus Episcopus conf.- Gonçalvus Conchensis Episcopus25 conf.- Johannes Calagurritanus Episcopus conf.- Placentina Ecclesia vacat26.- Alvarus petri conf.- Rodericus gonçalvi conf.- Garsias ferrandi conf.- Guillelmus gonçalvi conf.- Tellius alfonsi conf.- Rodericus roderici conf.- Didacus martini conf.- Alfonsus suerii conf.- Alvarus roderici maior merinus in Castella confirmat.

Johannes Oxomensis Electas27, domini Regis Cancellarius, confirmat.- (Rueda) SIGNUM FERRANDI REGIS CASTELLE + ET TOLETI LEGIONIS ET GALLECIE.- Lupus didaci de faro alferiz domini Regis confirmat.

Johannes Ovetensis Episcopus conf.- Rodericus Legionensis Episcopus conf.- Nunnius Astoricensis Episcopus conf.- Martinus Zamorensis Episcopus conf.- Laurencius Auriensis Episcopus conf.- Martinus Salamantinus Episcopus conf.- Michael Lucensis Episcopus conf.- Stephanus Tudensis Episcopus conf.- Rodericus gomez conf.- Rodericus ferrandi conf.- Ramirus frolez conf.- Didacus frolez conf.- Petrus poncii conf.- Ferrandus guterri conf.- Ferrandus iohannis conf.- Sancius pelagii maior merinus in Gallecia confirm.- Garsias roderici maior merinus in Legione confirmat.

Gonçalvus martini scriptor domini Regis, iussu iamdicti Electi et Cancellarii, scripsit.



El sello de plomo, que estuvo colgando de tres agujeros triangulares, se robó á este instrumento, cuyas dimensiones son 36 por 46 cm., y de cuyo texto carece la colección diplomática   —456→   que publicó D. Miguel de Manuel Rodríguez28 en sus Memorias para la vida del santo Rey D. Fernando III.




ArribaCorolario. La ciudad de Mave

Las noticias sobre la situación de la civitas Oliva en la cima del monte Cildad, que Madoz29 tomó de Flórez, y éste30 de Florián de Ocampo, unidas á los monumentos y documentos ya conocidos á los lectores de este cuaderno del BOLETÍN, permiten explicar satisfactoriamente un texto importante de la crónica de Alfonso III31 referente al año 751 y á las conquistas de Alfonso I el Católico:

«Cum fratre suo Froilane multa adversus sarracenos prelia gessit, atque plurimas civitates ab eis olim oppressas cepit, id est, Lucum, Tudem, Portucalem, Bracaram inetropolitanam; Viseum, Flavias, Agatam, Letesmam, Salmanticam, Zamoram, Abelam, Secobiam, Astoricam, Legionem, Saldaniam, Mabe, Amaiam, Septemancam, Aucam, Velegiam, Alabensem, Mirandam, Rebendecam, Carbonariam, Abeicam, Brunes, Cinisariam, Alesanco, Oxomam, Cluniam, Argantiam, Septempublicam, exceptis32 castris cum villis et viculis suis; omnes quoque arabes, occupatores supradictarum civitatum interficiens, christianos secum ad patriam duxit».



Dozy ha dado completa razón de este hecho histórico33; pero   —457→   en la línea de ciudades fortificadas ganadas á los musulmanes por Alfonso I salta de Saldaña á Simancas. La situación de Amaya sabida es34; la de Mave ha de reconocerse al pie del monte Cildad, teniendo por castro ó fortaleza á Oliva, ciudad indudablemente cantábrica y homónima de la berónica )Oli/ba (Oliva) de Ptolomeo.

Nada tiene que ver con la ciudad de Oliva el lugar de Villaoliva, que cita Madoz35, como agregado al ayuntamiento de Respenda de la Peña, y nombra con mejor acuerdo el Sr. Coello en su mapa de la provincia de Palencia Villaotiva. Mave es la única estación de la vía férrea que hay entre Aguilar de Campoo y Alar del Rey, dominando la confluencia del Camesa y del Pisuerga desde el monte Cildad; y esta circunstancia descubre una posición estratégica de primer orden para domeñar la Cantabria, que no debió malograr Augusto, ni Tiberio36.

El prado de Mave (pratum quod est in Mave) trae naturalmente á la memoria el de la legión IV Macedónica, que atestiguan numerosas lápidas, todas37 terminales de IVLIOBRICA, menos una de SEGISAMONE (Sasamón), hallada en Villaisidro y publicada por D. Aureliano Fernández Guerra38. Si, como lo conjetura el sabio anticuario de nuestra Real Academia, el cuartel general de la legión, impuesta por Augusto á los cántabros, estuvo en la Peña Amaya, de creer es que se encuentren mojones terminales del territorio (ager) de otras ciudades comarcanas. Otro nuevo de Juliobriga acaba de descubrir D. Romualdo Moro   —458→   en el Cotillo de San Vitores, lugar del ayuntamiento de Medio Cudeyo, partido de Entrambas Aguas, provincia de Santander, que ha reunido á las lápidas romanas procedentes de la ciudad de Oliva. Mide esta piedra terminal 2 m. de alto por 0,80 m. de ancho, y dice así:

Inscripción

Dieciseis lápidas romanas nos dice el Sr. Moro39 haber hallado juntas en los cimientos de un muro de mampostería y sillería sobre la cumbre fortificada del monte Cildad. La mayor parte de estas lápidas son sepulcrales y una votiva á Júpiter40; prueba evidente de reconstrucciones ó reparaciones parecidas á la de las murallas de Lugo, Ávila, Astorga, y León en diferentes épocas.

Escaso ha sido el contingente numismático que el Sr. Moro presenta de su fecunda exploración, contentándose con señalar el punto41 de donde salió una moneda de plata celtíbera, de cuya impronta (que me ha enviado) infiero que es la dibujada por Heis42 bajo el núm. 2 entre las de ciudad (Secóbriga). Advertiré, finalmente, que tres ciudades, SALDANIA, MAVE y OLIOVASO ú OLOVASIO, acuñaron trientes de oro43.





Madrid, 29 de Abril de 1891.



 
Indice