Selecciona una palabra y presiona la tecla d para obtener su definición.
 

41

«Alio modo, non tenetur inferior suo superiori obedire si ei aliquid praeciíat in quo ei non subdatur. Dicit enim Séneca, in III De benefic. (c. 20): "Errat si quis existimat servitutem in totum hominem descendere. Pars eius melior excepta est. Corpora obnoxia sunt et adscripta dominis: mens quidem est sui iuris". Et ideo, in bis quae pertinent ad interiorem motum voluntatis, homo non tenetur homini obedire, sed solum Deo. Tenetur autem homo homini obedire in his quae exterius per corpus sunt agenda. In quibus tamen etiam, secundum ea quae ad naturam corporis pertinent, homo homini obedire non tenetur, sed solum Deum, quia omnes homines natura sunt pares...» (Summa, 2-2, Q. 104, a. 5). Cfr. «El alcalde de Zalamea». Edad de Oro, V (en prensa).

 

42

Guillén de Castro da más facilidades que Calderón para las revueltas populares o el tiranicidio; ver El amor constante, La justicia, en la piedad, cercana a la que nos ocupa; y la falta de ligitimidad del rey en El perfecto caballero. Cfr. Luciano García Lorenzo, El teatro de G. de C. Barcelona, Planeta, 1976. Para Calderón, ver Historia y Crítica de la Literatura Española, 3. Barcelona, Crítica, 1983.

 

43

«Clotaldo: Pues, Señor, si el obrar bien / es ya tu blasón, es cierto / que no te ofenda el que yo / hoy solicite lo mesmo. / ¿A tu padre has de hacer guerra? / Yo aconsejarte no puedo / contra mi Rey, ni valerte. / A tus plantas estoy puesto; / dame la muerte» (vv. 2.402-2.410).

 

44

Se podría añadir que Rosaura obtiene la reparación de su honra cuando la pone en manos de quien intentó quitársela.

 

45

«Ad secundum [...] Instituit tamen a principio circa regem instituendum, primo quidem, modum eligendi. In quo duo determinavit: ut scilicet in eius electione expectarent iudicium Domini; et ut non facerent regem alterius gentes, quia tales reges solent parum affíci ad gentem cui praeficiuntur, et per consequens, non curare de eis...» (Summa, 1-2, Q. 105, a. 1). La misma opinión, como es lógico, en J. G. de Sepúlveda, Tratados políticos. Madrid, 1963, pp. 44-45.

 

46

«Respondeo dicendum quod ad hoc quod aliquod bellum sit iustum, tria requiriuntur. Primo quidem, auctoritas principis, cuius mandato bellum est gerendum. Non enim pertinet ad personam privatam bellum movere [...] Secundo, requiritur causa iusta: ut scilicet illi qui impugnatur propter aliquam culpam impugnationem mereantur. [...] Tertio, requiritur ut sit intentio bellantium recta: qua scilicet intenditur vel ut bonum promoveatur, vel ut malum vitetur...» (Summa, 2-2, Q. 40, a. 1).

 

47

«Debent igitur reges pro suo regimine praemium expectare a Deo. Remunerat autem Deus pro suo ministerio reges interdum temporalibus bonis, sed talia praemia sunt bonis malisque communia: unde Dominus Ezech. XXIX. 18, dicit: Nabuchodonosor rex Babylonis servire fecit exercitum suum servitute magna adversus Tyrum, et merces non est reddita ei, nec exercitui eius de Tyro pro servitute qua servivit mihi adversus eam» (De regimine, L. I, c. VIII).

 

48

La frase lapidaria, «que el traidor no es menester / siendo la traición pasada», es una justificación política pero evidencia también un juicio moral, cfr.: «Nin eso mismo deven enxalçar a los omnes que a ellos algund tiempo o a otros fueron traidores, ca de presumir es que el que una vez fue malo que ligeramente lo será otra» (Fray Martín de Córdoba, Libro del regimiento de los señores. Madrid, BAE, 1964, p. 189a; y ver F. Suárez, «La colección de fazañas del ms. 431 de la BN», AHD, XIV, 1942-3, p. 582.

 

49

Vid. E. Rull «La literalidad, del "soldado rebelde" en La vida es Sueño» (Segismundo, XI, 21-22, 1975, pp. 117-125); E. Suárez Galbán, «Vuelta a Segismundo y el soldado rebelde», Romance Notes, XIII, 1971, pp. 143 y ss.

 

50

«Maius autem et divinius est bonum multitudinis quam bonus unius: unde interdum malum unius sustinetur, si in bonum multitudinis cedat, sicut occiditur latro ut pax multitudini detur» (De Regimine, L. I, c. IX).