Selecciona una palabra y presiona la tecla d para obtener su definición.
Indice


Abajo

Martín Domínguez, arcediano de Madrid

Fidel Fita Colomé





  —[189]→  
Fuero de las aldeas de Alcalá

Inédito. Talamanca, 27 Enero 1223. Biblioteca nacional, códice Dd 114, fol. 47 r., v.

Quoniam ea que fiunt in tempore facilius evanescunt ab humana memoria, nisi scripture testimonio eternentur, proinde nos RODERICVS, dei gratia Toletane Sedis Archiepiscopus Hispaniarum Primas, presentibus ac posteris notum fieri volumus quod, cum Concilium aldearum de Alcala nobis et successoribus nostris magna et grata servitia tam libenter quam fideliter exhibuerint, et nos specialiter incessanter sibi variis serviciis obliga[ve]rint, ne eorum servicium et fidelitas sine remuneratione transeant, ex assensu et beneplacito tocius Capituli Toletani duximus eis foros bonos et laudabiles concedendos.

Statuimus itaque quod qui habuerit valorem XX morabetinorum vel ultra, det pro pecta in anno unum morabetinum et non amplius; qui habuerit valorem infra XX morabetinos, nichil pectet. Pectum autem semper colligatur in mense februarii, et infra mensem modis omnibus sit collectum; et cum pectarii fuerint facti, pectum colligent illi solummodo quos nos posuerimus ad ipsum colligendum. Si quis vero dixerit quod non habet valiam pro qua debeat pectare et probare sibi non potuerit quod valiam habet, salvet se cum duobus pectariis et exeat a pecto anno illo.   —190→   In anno quo iverint cum corpore regis in fonssado extra regnum per duos menses vel per tres, non pectent. De molendinariis, quintariis, ortolanis, pastoribus, vacarizis, porcarizis et aliis aportellatis sic statuimus quod quicumque habuerit valorem XX morabetinorum in radice pectet in anno unum morabetinum, et qui habuerit valorem XXX morabetinorum in mobilibus pectet similiter unum morabetinum.

In omnibus aliis causis vivant secundum forum suum; et nos et successores nostri habeamus redditus nostros et alia iura nostra, sicut hactenus consuevimus habere. Cibaria autem nobis et Regi dabunt, sicut dare hactenus consueverunt.

Si quis autem contra statutum nostrum ausu temerario venire tentaverit; indignationem Dei et beatorum apostolorum Petri et Pauli se noverit incursurum. Ut autem hec concessio fororum rata et irrevocabilis perpetuo perseveret, presentem paginam fieri iussimus subscriptione manus proprie et subscriptionibus Canonicorum, et sigilli nostri et sigilli Capituli Toletani munimine roboratam.

Data apud Talamancam, sexto kalendas Februarii sub era M. CC. LXI., Regnante Rege Ferrando in Castella et Toleto.

Nos Rodericus, Dei gratia Toletane Sedis Archiepiscopus hispaniarum Primas, subs[cribimus] et confirmamus.

Ego A. decanus Toletanus subscribo. -Ego J. Magister schole subs. -Ego B. Toletane sedis archidiaconus conf. -Ego M. Mageritensis archidiaconus1 conf. -Ego Robertus Capellanus conf. -Ego Christoforus canonicus conf. -Ego Dominicus canonicus conf. -Ego Johannes Prior2 conf. -Ego Magister J. canonicus conf. -Ego Magister Stephanus Canonicus conf. -Ego G[undisalvus] Johannis Canonicus conf. -Ego P. guterrii3 conf. -Ego N. conf. -Ego Jordanus canonicus conf. -Ego M. Michaelis Canonicus conf. -Ego Petrus Fernandi Canonicus conf. -Ego Dominicus Juliani canonicus conf. -Ego Bartolomeus canonicus conf.



El original, del que sacó esta copia el P. Burriel, estaba en el   —191→   archivo de la catedral de Toledo con la signatura A. 3. 1. 13. Alcalá. Notó el sabio jesuita que las firmas de los que suscriben son autógrafas; y advirtió que el pergamino «tiene dos sellos pendientes de agugetas de correal. En el uno á la derecha se figura el Arçobispo sentado con báculo, mitra y faxa patriarcal pendiente de los hombros, y al rededor Símbolo S. Roderici Toletani Archiepiscopi Hispaniarum Primatis. En el otro una imagen de Nuestra Señora coronada, sentada y con el Niño Jesus en los brazos y al rededor: Sigillum Toletani Conventus. Ambos son de cera, como medios huevos. Á la cabeza de esta escritura hai unas letras mayúsculas, cortadas en ondas, que son el Abecé




La iglesia y priorato de San Martín, en el arrabal de Madrid

Duratón, cerca de Sepúlveda, provincia de Segovia, 1.º Mayo de 1224. -Archivo de Santo Domingo de Silos, pergamino original, con la signatura B, LVI, 2, que mide 29 por 37 centímetros. Me ha sido comunicada la copia del original y la fotografía del sello del arcediano de Madrid por don Mario Férotin, monje doctísimo del actual monasterio de Silos.

Nos R[odericus], dei gratia Toletanle Sedis Archiepiscopus Hispaniarum primas totusque4 eiusdem sedis Capitulum et M[artinus] Archidiaconus Maieritensis, et nos D[ominicus] abbas totusque Conventus monasterii sancti Dominici de Silos omnibus notum fieri volumus quod, cum inter nos olim super ecclesia sancti Martini, que sita est in suburbio de Maierito, questio verteretur, tandem inter nos huiusmodi compositio intercessit, videlicet:

Quod nos, dicti Abbas et Conventus vobis R[oderico] Archiepiscopo Toletano et successoribus vestris solvamus annis singulis duos morabetes pro cathedratico ecclesie memorate. Insuper, quod solvamus vobis annis singulis pecuniam pro procuratione vestra secundum estimationem duarum portionum, que sunt in aliis ecclesiis eiusdem ville. Preterea, observabimus interdictum   —192→   ecclesie, secundum quod alie ecclesie ville observant; et insuper quod solvamus vobis et successoribus vestris tertiam partem decime pontificalem, secundum quod alie ecclesie de villa vobis solvere consueverunt. Insuper quencumque in prefata ecclesia capellanum ponere voluerimus, ipsum primo vobis Archiepiscopo, vel Archidiachono, et successoribus vestris presentabimus ad examinandum utrum sit idoneus ad celebrandum; et si quidem idoneus fuerit, ipsum instituetis. Verum, si forte monacus eidem ecclesie deservire voluerit sine nostris litteris, ipsum nullatenus recipietis; sed cum nostris litteris, ipsum ad administrationem sepefate ecclesie sine difficultate aliqua admittatis. Insuper vobis, Archidiachono Maieritensi et successoribus vestris, quando dictam visitaveritis ecclesiam, dabimus procurationem secundum quod alie vicine ecclesie, dare consueverunt.

Ad hec nos dicti R[odericus] Toletane sedis Archiepiscopus, totumque eiusdem sedis capitulum, et M[artinus] maieritensis Archidiachonus, hanc prefatam compositionem ratam et firmam habemus, secundum quod superius est expressum. Ne autem super compositione ista aliquis dubietatis scrupulus in posterum valeat suboriri, nos dicti Archiepiscopus et Capitulum Toletanum et M[artinus] Maieritensis archidiachonus, et nos D[ominicus] Abbas totusque conventus monasterii sancti Dominici de Silos presentem paginam divisam per alfabetum fieri iussimus subscriptionibus nostris et sigillorum nostrorum patrocinio communitam.

Actum est hoc apud Sanctam Mariam de Duraton kalendis May, sub Era M.ª CC.ª LXII.ª

Nos R[odericus], dei gratia Toletane Sedis Archiepiscopus Hispaniarum primas subsc[ribimus] et confirm[amus].

Ego M[artinus] Archidiaconus Mageritensis subsc. et conf.

Ego A. decanus tolet. subsc. -Ego D. cantor subscr. -Ego J. magister scole subscr. -Ego s[te]p[hanus canonicus]5 confirmo. -Ego dominicus Juliani canonicus conf. -Ego J. de Sephila   —193→   canonicus confirmo. -Ego M. Michaelis canonicus confirmo. -Ego J. guterrii canonicus tollet. conf.

Ego Dominicus abbas sancti dominici de Silos subscr. et conf. -Ego prior vincentius conf. -Ego Martinus cameranus conf. -Ego dominicus cellerarius conf. -Ego didagus monacus conf. -Ego rodericus monacus conf. -Ego aldefonsus conf. -Ego Garsia monacus conf. -Ego Andres monacus conf. -Ego petrus monacus confirmo.



Cinco sellos de cera colgaban de tirillas de cuero. En el centro el del Arzobispo; á mano izquierda el del Abad (hoy arrancado, ó desaparecido) y el del Prior y convento; al otro lado el del Cabildo Toledano, y el del arcediano de Madrid con esta leyenda:

SIGILLVM : MARTINI : MAGERITENSIS : ARCHIDIACHONI.



Sello de cera

(Tamaño natural.)

  —194→  

La flor de lis, que campea en el sello del arcediano, es idéntica por su figura á la de oro que en el templo de Nuestra Señora de la Almudena ha dado nombre á la célebre imagen, ó pintura mural del siglo XIII, descrita por los Sres. D. José Amador de los Rios y D. Juan de la Rada y Delgado6. Este simulacro, que asimismo resalta en el arca sepulcral de San Isidro7, labrada en aquella época, era en realidad el típico de la Patrona tutelar de la villa y titular de todo el arcedianato. La luna y las estrellas aluden al versículo 1, cap. XII, del Apocalipsis8. Sabido es que el Cabildo de Toledo adoptó estos emblemas, como propios del misterio de la Asunción de la Virgen, al que está dedicada la catedral; y sabido es también que entre las catorce dignidades del cabildo toledano la del arcediano de Madrid era la tercera9.

El documento presente nos hace ver algunas de sus amplísimas atribuciones, que no pueden sorprender á quien esté versado en el Derecho canónico. Léanse las actas del primer concilio de Oviedo; y el canon 2 del Bracarense II, y el 11 del Emeritense.

Arcediano de Madrid era Don Gil en 9 de Agosto de 122110. Las escrituras, que he publicado en otro lugar11, unidas á las dos de este artículo, dicen quién fué el inmediato sucesor, y cómo perseveró en su cargo, por lo menos durante un decenio: 27 Enero 1223; 1.º Mayo 1224; 3 Setiembre 1227; 15 Abril 1229 y 15 Octubre 1233. Estas cifras son elocuentes; porque sobrado insinúan que bajo la próvida inspección y autoridad jurídica de Don Martín Domínguez, se procedió (30 Marzo 1231?) á la exhumación y traslación del cuerpo de San Isidro. Su testamento12, si entero se hallare, resolverá tal vez el arduo problema.





 
Indice