|
|
|
ÁNGEL |
|
Todo duerme... del aire, el soplo blando |
|
|
callado va, con temeroso vuelo |
|
|
el aroma esparciendo de las rosas; |
|
|
brilla la luna, y sueñan con el cielo |
|
|
los niños que reposan, contemplando |
|
|
flores, luz y pintadas mariposas. |
|
|
|
|
|
¡Niños!, al soplo de mi tibio aliento, |
|
|
dormid en paz, que os cubren con sus alas |
|
|
los blancos y amorosos serafines, |
|
|
y adornándoos a un tiempo con sus galas |
|
|
hacen que en ondas os regale el viento |
|
|
blando aroma de lirios y jazmines. |
|
|
|
|
|
Y, en tanto, el astro de la noche, lento, |
|
|
pálido, melancólico y suave, |
|
|
del aire azul recorre los espacios, |
|
|
globo de plata o misteriosa nave, |
|
|
vaga a través del ancho firmamento, |
|
|
por cima de cabañas y palacios. |
|
|
|
|
|
Su tibia luz refléjase en la tierra |
|
|
como del alba la primer sonrisa |
|
|
que va a alegrar las aguas de la fuente; |
|
|
y al rizarse los mares con la brisa, |
|
|
cuanto su seno de hermosura encierra |
|
|
muéstrase allí, brillante y transparente. |
|
|
|
|
|
Las plantas y los céfiros susurran |
|
|
con blando son, y acentos misteriosos |
|
|
lanza, al pasar, el murmurante río, |
|
|
y a través de los árboles frondosos |
|
|
las estrellas inmóviles fulguran |
|
|
chispas de luz en su ámbito sombrío. |
|
|
|
|
|
Todo es reposo, y soledad, y sueño... |
|
|
sueño aparente y soledad mentida, |
|
|
en el mundo del hombre... ¡hermoso mundo |
|
|
cuando, mintiendo, a amarle nos convida! |
|
|
Y es que en que fuese amado puso empeño, |
|
|
quien llena cielo y tierra, y mar profundo. |
|
|
|
|
|
Mas... ¿qué pálida sombra cruza el prado... |
|
|
errante, sola, fugitiva y leve? |
|
|
Como si fuese en pos de un bien perdido, |
|
|
apenas al pasar las hojas mueve. |
|
|
Y vaga al pie del monte y del collado |
|
|
cual tortolilla en torno de su nido. |
|
|
|
|
|
Virgen parece por la undosa falda |
|
|
y por la blonda y larga cabellera, |
|
|
que el viento de la noche manso agita; |
|
|
bello es su rostro y dulce la manera |
|
|
con que pisa la alfombra de esmeralda, |
|
|
mientras su seno con ardor palpita. |
|
|
|
|
|
¡Pobre mujer!... ¿Qué culpa, qué pecado |
|
|
como aguijón la ha herido en su inocencia, |
|
|
que el calor de su lecho así abandona? |
|
|
Yo sondaré el dolor de tu conciencia, |
|
|
que no en vano a la tierra he descendido, |
|
|
en nombre del Señor que la perdona. |
|
|
|
|
MUJER |
|
¡Qué dulce, qué serena atmósfera respiro, |
|
|
qué perfumado ambiente llenando el aire va! |
|
|
Parece que las flores, de amor en un suspiro, |
|
|
exhalan sus olores, y que con blando giro |
|
|
danzan al son del beso que el céfiro les da. |
|
|
|
|
|
¡Qué soplo en torno vuela de celestial frescura |
|
|
calmando de mi seno el penetrante ardor! |
|
|
Mas yo no busco calma; yo busco la amargura, |
|
|
la acritud y el fuego, y la soberbia dura |
|
|
que engendra con el odio el pálido rencor. |
|
|
|
|
|
Rencor.. ¿en dónde, en dónde se encuentra tu
morada, |
|
|
que voy buscando en vano la huella de tu pie? |
|
|
¿Cómo llamarte, dime, cómo mi voz airada, |
|
|
por el gemir ya ronca, por el llorar cansada |
|
|
podrá llegar vibrante do tu morada esté? |
|
|
|
|
|
Sin ti, rencor sañudo, sierpe que en cieno anida, |
|
|
sin ti, ¿quién es el hombre que en sierpes se
engendró? |
|
|
Hoja que va y que viene del árbol desprendida, |
|
|
juguete a todo viento, fuente que así convida, |
|
|
al que sus aguas limpia y a quien las enturbió. |
|
|
|
|
|
¡Rencor, ven!, y que siempre pueda vivir
contigo, |
|
|
en lo profundo escóndete del débil corazón, |
|
|
que no le ablande el llanto del pérfido enemigo, |
|
|
desprecie sus caricias y niéguele su abrigo, |
|
|
y la de paz, suavísima, palabra de perdón. |
|
|
|
|
|
Mas, ¡qué templada brisa sobre mi frente pasa, |
|
|
qué aroma, qué deleite de inexplicable bien! |
|
|
Cálmase el fuego ardiente, que mi mejilla abrasa, |
|
|
velos en torno giran de transparente gasa, |
|
|
y con sus pliegues tocan mi palpitante sien. |
|
|
|
|
|
¿Es magia o vano sueño... es ilusión que miente |
|
|
esa azulada lumbre o matinal fulgor, |
|
|
esas doradas nubes de un fuego transparente, |
|
|
que en los espacios flotan, que inflaman el
ambiente, |
|
|
que errantes me circundan como una luz de amor? |
|
|
|
|
ÁNGEL |
|
|
¡Pobre niña! ¿Qué serpiente, |
|
|
|
con malicia tentadora, |
|
|
|
ha tornado pecadora |
|
|
|
a la paloma inocente? |
|
|
|
|
|
|
|
¡Tú, fuente límpida y pura, |
|
|
|
buscar sin paz ni reposo |
|
|
|
el áspid más venenoso |
|
|
|
bajo la peña más dura! |
|
|
|
|
|
|
|
Detén la osada carrera, |
|
|
|
vuelve a tu nido, paloma, |
|
|
|
¡guay si en tu seno de aroma |
|
|
|
su presa el milano hiciera! |
|
|
|
|
|
|
|
Rosa que el céfiro mece, |
|
|
|
¿qué harás si aquilón te abruma? |
|
|
|
Ampolla de blanca espuma |
|
|
|
serás, que nace y perece. |
|
|
|
|
|
|
|
Deja a los fieros instintos |
|
|
|
llenar fieros corazones: |
|
|
|
corderillos y leones |
|
|
|
van por caminos distintos. |
|
|
|
|
|
|
|
Naciste para gustar |
|
|
|
las dichas del bien querer; |
|
|
|
si amargo es aborrecer, |
|
|
|
¡cuán dulce cosa es amar! |
|
|
|
|
|
MUJER |
|
|
Ángel, tu voz de alegrías |
|
|
|
llega a mi agitado seno |
|
|
|
como raudal puro y lleno |
|
|
|
de secretas armonías. |
|
|
|
|
|
|
|
Murmurios siento de amor |
|
|
|
inefable, y me parece |
|
|
|
que ancho río en torno crece |
|
|
|
con suavísimo rumor. |
|
|
|
|
|
|
|
Sus aguas son como el cielo, |
|
|
|
azules, cada onda leve, |
|
|
|
pureza de blanca nieve, |
|
|
|
muestra con casto recelo. |
|
|
|
|
|
|
|
Y salpicando mi frente, |
|
|
|
de nubes oscuras llena, |
|
|
|
cada gota una azucena |
|
|
|
hace brotar de repente. |
|
|
|
|
|
|
|
¡Ésta es la paz!... La comprendo |
|
|
|
ahora, por vez primera. |
|
|
|
¡Quién, ángel, contigo fuera |
|
|
|
las esferas recorriendo! |
|
|
|
|
|
|
|
Mas yo en el mundo... y tú allá... |
|
|
|
vives, ángel, junto a Dios, |
|
|
|
somos distintos los dos: |
|
|
|
tú eres luz, yo oscuridad. |
|
|
|
|
|
|
|
Eres de un mundo mejor |
|
|
|
que éste en donde yo nací; |
|
|
|
gloria es amar, para ti; |
|
|
|
para mí, sólo dolor. |
|
|
|
|
|
ÁNGEL |
|
|
Fruto humano es verde fruto |
|
|
|
que va a madurar al cielo; |
|
|
|
sólo allí se halla consuelo, |
|
|
|
sólo aquí quebranto y luto. |
|
|
|
|
|
|
|
Mas, el que salvo del mar |
|
|
|
del mundo quiera salir, |
|
|
|
ni le ha de cansar sufrir, |
|
|
|
ni fatigarle llorar. |
|
|
|
|
|
|
|
Que el llanto de un mártir sube |
|
|
|
hasta Dios, cual puro incienso |
|
|
|
de holocausto, el cielo inmenso |
|
|
|
llenando en forma de nube. |
|
|
|
|
|
|
|
¡Feliz el átomo leve, |
|
|
|
que rueda entre el polvo vano, |
|
|
|
a quien hiere toda mano, |
|
|
|
y a quien todo pie se atreve! |
|
|
|
|
|
|
|
¡Y feliz también aquel |
|
|
|
que en su humildad confundido |
|
|
|
no supo herir si fue herido, |
|
|
|
dando dulzuras por hiel! |
|
|
|
|
|
|
|
Guarda, pues, niña inocente, |
|
|
|
guarda el perdón en tu seno, |
|
|
|
que él te limpiará del cieno |
|
|
|
que arrojen sobre tu frente. |
|
|
|
|
|
|
|
Y deja al rencor sañudo |
|
|
|
dormir su sueño de horrores, |
|
|
|
donde angustias y temores |
|
|
|
se enlazan con fuerte nudo. |
|
|
|
|
|
|
|
Dios te lo ordena: «ama y llora, |
|
|
|
perdona siempre y espera», |
|
|
|
y serás alta palmera |
|
|
|
que el sol en las cumbres dora. |
|
|
|
|
|
|
|
Y las santas, tus hermanas |
|
|
|
vírgenes que guarda el cielo, |
|
|
|
bordaránte el casto velo |
|
|
|
que aleja sombras profanas. |
|
|
|
|
|
|
|
Del hombre el brazo más fuerte |
|
|
|
sólo es en la humana vida |
|
|
|
aura que corre perdida |
|
|
|
hacia el seno de la muerte. |
|
|
|
|
|
|
|
¡Belleza... poder.. ventura...! |
|
|
|
Humo todo, y sólo eterno |
|
|
|
el mal que vuelve al infierno, |
|
|
|
el bien que torna a la altura. |
|
|
|
|
|
|
|
No olvides esto, y al lecho |
|
|
|
vuelve, que casto te espera. |
|
|
|
¡Paloma, no el cielo quiera |
|
|
|
que halles tu nido deshecho! |
|
|
|
.... .... .... .... .... .... .... .... .... .... |
|
|
|
Y limpia y sin pecado |
|
|
|
poco después la niña se dormía, |
|
|
|
que cariñoso el ángel, |
|
|
|
con sus alas de nácar la cubría. |
|
|
|
|
|
Regina, entre las donosas |
|
|
la más donosa doncella, |
|
|
la más hermosa y más bella |
|
|
entre las bellas y hermosas; |
|
|
la más fresca entre las rosas, |
|
|
la más pura entre las puras, |
|
|
y estrella de las alturas |
|
|
que brilla en sereno cielo, |
|
|
era fuente de consuelo |
|
|
en abismo de amarguras. |
|
|
|
|
|
Era a un tiempo, cual la brisa, |
|
|
breve y ligero su paso; |
|
|
como sol en el ocaso |
|
|
era triste su sonrisa; |
|
|
inspirada pitonisa, |
|
|
su mirar lleno y profundo, |
|
|
y en el fulgor sin segundo |
|
|
que en su pupila brillaba |
|
|
llamas de amores guardaba |
|
|
para aniquilar el mundo. |
|
|
|
|
|
Era el color de su frente |
|
|
rayo de pálida luna; |
|
|
como ella no hubo ninguna |
|
|
tan serena y transparente. |
|
|
|
|
|
Al par que altiva, imponente; |
|
|
al par que dulce, severa; |
|
|
larga y blonda cabellera |
|
|
la adornaba con decoro, |
|
|
apiñando conchas de oro |
|
|
sobre su busto de cera. |
|
|
|
|
|
Su voz, toda melodía, |
|
|
daba músicas al viento: |
|
|
todo perfumes su aliento, |
|
|
al aura los repartía. |
|
|
Y cuando al morir del día |
|
|
luz y tinieblas luchaban |
|
|
y a su paso levantaban |
|
|
del miedo torvas visiones, |
|
|
al rumor de sus canciones |
|
|
temerosas se ocultaban. |
|
|
|
|
|
Aun más blanca que la nieve, |
|
|
envidia al cisne causara, |
|
|
y un ángel se conturbara |
|
|
al notar su sombra leve. |
|
|
Y así, cual del cielo llueve |
|
|
rocío para las flores, |
|
|
tal de sus ojos, de amores |
|
|
tibias lágrimas llovían |
|
|
y en el corazón caían, |
|
|
lenitivo de dolores. |
|
|
|
|
|
Cual hija del mar, salada, |
|
|
nacida entre las espumas, |
|
|
se ocultaba entre las brumas |
|
|
de una ribera ignorada. |
|
|
Y allí, cual ninfa encantada, |
|
|
suelta la melena undosa, |
|
|
tan liviana como hermosa, |
|
|
tras de las ondas corría |
|
|
y en ellas humedecía |
|
|
sus pies de color de rosa. |
|
|
|
|
|
Fatigada de tal suerte, |
|
|
viéndola en calma dormida, |
|
|
creyérase que a tal vida |
|
|
no se atreviera la muerte; |
|
|
mas como a brazo tan fuerte |
|
|
todo se dobla y se inclina, |
|
|
también la pobre Regina |
|
|
pagó su amargo tributo, |
|
|
lirio vestido de luto, |
|
|
rayo de sol que declina. |
|
|
|
|
|
Cubrióla el ángel sombrío |
|
|
bajo sus gigantes alas |
|
|
y arrebataron sus alas |
|
|
aguas del eterno río; |
|
|
de la tumba el viento frío |
|
|
se agitó sobre su seno, |
|
|
y lo que fuera sereno |
|
|
astro de radiante lumbre, |
|
|
convirtióse en podredumbre, |
|
|
foco inmundo de veneno. |
|
|
|
|
|
Gimió la tierra de espanto |
|
|
al contemplar tanto duelo, |
|
|
mas brilló radiante el cielo |
|
|
tras del azulado manto; |
|
|
eco de armonioso canto |
|
|
resonó por las alturas, |
|
|
que allá a las regiones puras |
|
|
un ángel llegó por suerte, |
|
|
despojado por la muerte |
|
|
de terrenas ligaduras. |
|
|
A un tiempo, cual sueño |
|
|
que halaga y asombra, |
|
|
de los robles las hojas caían, |
|
|
del saúco brotaban las hojas. |
|
|
|
|
|
Primavera y otoño sin tregua |
|
|
turnan siempre templando la atmósfera, |
|
|
sin dejar que no hiele el invierno, |
|
|
ni agote el estío |
|
|
las ramas frondosas. |
|
|
|
|
|
¡Y así siempre! en la tierra risueña, |
|
|
fecunda y hermosa, |
|
|
surcada de arroyos, |
|
|
henchida de aromas; |
|
|
|
|
|
que es del mundo en el vasto horizonte |
|
|
la hermosa, la buena, la dulce y la sola; |
|
|
donde cuantos he amado nacieron, |
|
|
donde han muerto mi dicha y mis glorias. |
|
|
|
|
* |
|
De vuelta está la joven primavera; |
|
|
mas ¡qué aprisa esta vez y cuán temprano! |
|
|
¡Y qué hermosos están prados y bosques |
|
|
desde que ella ha tornado! |
|
|
|
|
|
Ha vuelto ya la primavera hermosa; |
|
|
siempre vuelve la joven y hechicera; |
|
|
mas ¿en dónde, decidme, se han quedado |
|
|
los que partieron cuando partió ella? |
|
|
Esos no tornan nunca, |
|
|
¡nunca!, si es que nos dejan. |
|
|
|
|
|
De sonrosada nieve, salpicada |
|
|
veo la verde hierba, |
|
|
son las flores que el viento arranca al árbol |
|
|
llenas de savia, y de perfumes llenas. |
|
|
|
|
|
¿Por qué siendo tan frescas y tan jóvenes, |
|
|
a semejanza de las hojas secas |
|
|
en el otoño, cuando abril sonríe |
|
|
ellas también sobre la arena ruedan? |
|
|
¡Por qué mueren los niños, |
|
|
las flores más hermosas de la tierra! |
|
|
|
|
* |
|
En sueños te di un beso, vida mía, |
|
|
tan entrañable y largo... |
|
|
¡Ay!, pero en él de amargo |
|
|
tanto, mi bien, como de dulce había. |
|
|
|
|
|
Tu infantil boca cada vez más fría, |
|
|
dejó mi sangre para siempre helada, |
|
|
y sobre tu semblante reclinada, |
|
|
besándote, sentí que me moría. |
|
|
|
|
|
Más tarde, y ya despierta, |
|
|
con singular empeño, |
|
|
pensando proseguí que estaba muerta |
|
|
y que en tanto a tus restos abrazada |
|
|
dormía para siempre el postrer sueño |
|
|
soñaba tristemente que vivía |
|
|
aún de ti, por la muerte separada. |
|
|
|
|
* |
|
Sintióse agonizar, mil y mil veces, |
|
|
de dolor, de vergüenza y de amargura, |
|
|
mas aunque tantas tras de tantas fueron |
|
|
no se murió ninguna. |
|
|
|
|
|
Embargada de asombro |
|
|
al ver la resistencia de su vida, |
|
|
en sus horas sin término pensaba, |
|
|
llena de horror, si nunca moriría. |
|
|
|
|
|
Pero una voz secreta y misteriosa |
|
|
la dijo un día con acento extraño: |
|
|
Hasta el momento de tocar la dicha |
|
|
no se mueren jamás los desdichados. |
|
|
Del luto de mi noche |
|
|
mi ángel funesto |
|
|
tejió un velo pesado, |
|
|
tupido y denso |
|
|
más que las sombras |
|
|
que en los hondos abismos |
|
|
eternas moran. |
|
|
|
|
|
Negóme desde entonces |
|
|
el sol su brillo, |
|
|
¡ay!, negóme la luna |
|
|
su fulgor tímido, |
|
|
y la esperanza |
|
|
no alumbró más el yermo |
|
|
de mis entrañas. |
|
|
|
|
|
Por eso todo, todo... |
|
|
para mí ha muerto. |
|
|
Mudas pasan mis horas |
|
|
tal como espectros... |
|
|
Cabe mi oído |
|
|
sólo se agita el soplo |
|
|
de los olvidos. |
|
|
|
|
* |
|
Hiende el rayo al peñasco en el monte, |
|
|
a la nave en el mar la tormenta, |
|
|
en el aire, el halcón prende al pájaro. |
|
|
Y en el mar, en el aire, en la tierra, |
|
|
todos prenden y acosan al hombre |
|
|
de desgracia acusado y pobreza. |
|
|
|
|
* |
|
Es obligado tema de sensibles cantores |
|
|
el amor y sus penas, el beso o la mirada |
|
|
del dulce ser querido, la dicha malograda |
|
|
o la esperada dicha con sus vagos temores. |
|
|
|
|
|
Después vienen los pájaros, el mar o el
arroyuelo, |
|
|
la tempestad que brama o la brisa sonora |
|
|
que hace hablar al follaje mientras nace la
aurora |
|
|
o alza la mariposa el inconstante vuelo. |
|
|
|
|
* |
|
Mas ¿qué nube es aquella que, elevada, |
|
|
llena de luz, por el oriente asoma, |
|
|
virgen que viene en su pudor velada, |
|
|
temprana flor con su primer aroma? |
|
|
¿Quién la que en tronos de zafir sentada, |
|
|
blanca, pura y sin hiel, dulce paloma, |
|
|
desciende hacia la tierra en raudo vuelo, |
|
|
abandonando por la tierra el cielo? |
|
|
|
|
|
¡Es ella! ¡Una mujer! Fuente de vida, |
|
|
diosa inmortal de pensamiento altivo, |
|
|
del seno de los ángeles venida |
|
|
para librar mi corazón cautivo: |
|
|
es fruto de verdad, fuente querida |
|
|
de quien mi libre inspiración recibo; |
|
|
es la que, madre de las madres, lleva, |
|
|
¡nombre de bendición!, el nombre de Eva. |
|
|
|
|
|
Como las auras del abril, liviana; |
|
|
como la luz del sol, fuerte y hermosa, |
|
|
es ella de quien dicen flor temprana, |
|
|
fuente sellada, estrella misteriosa: |
|
|
su rostro del color de la mañana, |
|
|
suelta la blanda cabellera undosa, |
|
|
la palabra suave, el paso leve |
|
|
que a su ligero andar las flores mueve. |
|
|
|
|
|
Mas hay en su mirada una tristeza |
|
|
de inefable amantísimo delirio, |
|
|
que aumenta el resplandor de su belleza, |
|
|
la llama santa de un feliz martirio, |
|
|
¡oh pura fuente de inmortal limpieza, |
|
|
sobre las ondas desmayado lirio! |
|
|
¡Oh cuán amada por tus penas eres, |
|
|
mujer en quien esperan las mujeres! |
|
|
|
|
* |
|
En medio del silencio, allá en la noche, |
|
|
madre de los misterios, |
|
|
llenaban el espacio ecos suavísimos, |
|
|
armónico concierto |
|
|
de entrecortadas frases y caricias, |
|
|
de suspiros, de quejas y de besos. |
|
|
|
|
|
¡Ay! Eran él y ella. |
|
|
Espíritus de fuego, |
|
|
almas que envueltas en ardiente llama |
|
|
devoraban placeres y deseos. |
|
|
|
|
|
-La vida es breve... Amémonos -decían. |
|
|
-¡Tan veloz corre el tiempo!... |
|
|
Y en su ansia loca, y en su afán ardiente |
|
|
más que el viento esta vez corrieron ellos. |
|
|
|
|
|
Tras de las largas misteriosas noches |
|
|
un sol primaveral brilló sereno, |
|
|
y uno al otro en silencio se miraron |
|
|
con espanto y con miedo... |
|
|
|
|
|
-Pero si ésta es la vida, |
|
|
-murmuraron después- ¿a qué ir más lejos? |
|
|
Y cual duerme un cadáver en su tumba |
|
|
uno en brazos del otro se durmieron. |
|
|
Toquen as gaitas que hai festa, |
|
|
toquen ó son do pandeiro, |
|
|
pífanos toquen e frautas, |
|
|
redobre o tamborileiro, |
|
|
retroen as castañetas |
|
|
i as cunchas, rencho... correncho.. |
|
|
coa quisquilleira zanfona |
|
|
fagan o compás a un tempo. |
|
|
Repiniquen as campanas, |
|
|
atruxen mozos e vellos, |
|
|
pequenos e grandes bailen, |
|
|
brinquen os sans cos tolleitos. |
|
|
Rían as de alegres ollos, |
|
|
rían as de olliños negros, |
|
|
i as dos peliños dourados, |
|
|
i as dos peíños pequenos, |
|
|
i as redondas moreniñas |
|
|
máis dulces que o caramelo, |
|
|
i as brancas que tén por gala |
|
|
venas de color de ceo. |
|
|
Que as nenas do ringo-rango |
|
|
poñan paniños con freco, |
|
|
i un moño na monteiriña |
|
|
os mozos de rango-rengo. |
|
|
Rechinen ricos e probes |
|
|
tal como bos compañeiros, |
|
|
e todos xuntos nun fato, |
|
|
cal manada de cordeiros, |
|
|
alaben a Dios bendito |
|
|
que ano tan farto teremos |
|
|
e tal milagro os xa nados, |
|
|
cos ollos de bágoas cheos, |
|
|
verán cal igual non viron |
|
|
nin noutros nin nestes tempos. |
|
|
¡Cal han de medrar nas veigas |
|
|
as espigas do centeo! |
|
|
¡Que ricos pastos lle agardan |
|
|
ás vaquiñas e ós carneiros! |
|
|
Que leiras... ¡Virxe do Carme! |
|
|
¡Que millos tan pantrigueiros! |
|
|
Cada espiguiña dourada |
|
|
ha de pesar por un cento. |
|
|
¿I as fabas?... ¡Santo San Xuan! |
|
|
¿I o trigo?... ¡Santo San Pedro! |
|
|
Nin ha de haber donde axeiten |
|
|
chícharos, grau e centeo, |
|
|
¡que tanto... tanto e mais tanto... |
|
|
ben de Dios se ha de ir collendo |
|
|
que nin ha de haber nos chans |
|
|
un semellante portento! |
|
|
As peras, coma cabazos |
|
|
ou coma cabazo e medio; |
|
|
figos como piñas mansas; |
|
|
repinaldos, coma cestos. |
|
|
Cada sandía un ferrado |
|
|
ha de pesar, pouco menos; |
|
|
e si n'hai tento ca boca |
|
|
seica xa reventaremos |
|
|
ca farta... ¡Dios non premita |
|
|
que fora farta do demo! |
|
|
Bailá, pois, nenas bonitas, |
|
|
bailá, mociños e vellos |
|
|
que anada nunca se veu |
|
|
cal a que este ano veremos, |
|
|
e dade gracias a Dios |
|
|
por un favor tan extremo. |
|
|
Mimada polas Musas, |
|
|
servida polas Gracias, |
|
|
cun corazón que vive de harmonías, |
|
|
nobre cantora das gallegas praias, |
|
|
ben merecés reinar como reinades, |
|
|
manífica, absoluta, soberana. |
|
|
|
|
* |
|
Dende as fartas orelas do Mondego, |
|
|
e dente a Fonte das lágrimas, |
|
|
que na hermosa Coimbra |
|
|
as rosas de cen follas embalsaman, |
|
|
do Miño atravesando as auguas dondas |
|
|
en misteriosas alas, |
|
|
de Inés de Castro, a dona máis garrida |
|
|
i a máis doce e máis triste namorada; |
|
|
do gran Camoens que inmortal a fixo |
|
|
contando as súas desgracias, |
|
|
de cando en cando a acariñarnos veñen |
|
|
en non sei que saudades e lembranzas. |
|
|
Alá dou froito a pranta bendecida |
|
|
con sin igual puxanza, |
|
|
de aquí o xermen salen, sábeo Lantaño |
|
|
i a sua torre dos tempos afrentada. |
|
|
Por eso, seica, ¡ouh, desdichados! sempre |
|
|
levache en vós o xermen da disgracia, |
|
|
ti, probe Doña Inés, mártir de amore, |
|
|
e ti, Camoens, da envidia empesoñada. |
|
|
Pesan dos xenios na eisistencia dura |
|
|
tanto a fama i a groria canto as bágoas. |
|
|
A que cantache en pelegrinos versos |
|
|
morreu baixo o poder de mans tiranas; |
|
|
ti acabache olvidado e na miseria |
|
|
i hoxe es groria da altiva Lusitania. |
|
|
¡Ouh poeta inmortal, en cuias venas |
|
|
nobre sangre gallega fermentaba! |
|
|
Esta lembranza doce, |
|
|
envolta nunha bágoa, |
|
|
che manda dende a terra onde os teus foron |
|
|
un alma dos teus versos namorada. |
|
|
|
|
* |
|
Non sei se me ules a rosas, |
|
|
se as rosas me ulen a ti; |
|
|
só sei que non hai ulido |
|
|
mellor que o teu para min. |
|
|
Tampouco sei si o sol brila, |
|
|
ou se o que brila eres ti; |
|
|
mais sei que si non te vexo |
|
|
sempre é noite para min. |
|
|
|
|
I |
|
Ora detente, estranxeiro, |
|
|
que ó noso lar, lisonxeiro, |
|
|
un i outro día amante te quentache. |
|
|
¿Vaste ora, dendes que, arteiro, |
|
|
a ti nos acostumbrache? |
|
|
Detente, por Dios, detente, |
|
|
e non do ben que che sorrí presente |
|
|
deixes a paz, por outra xa perdida. |
|
|
¿Quen sabe, na terra ausente, |
|
|
quen te lembra e quen te olvida? |
|
|
Tanto tempo que é pasado, |
|
|
¿quen sabe o que de ti dorme enterrado? |
|
|
¿Quen o que se ergue por teu mal dereito |
|
|
para coller no teu prado, |
|
|
para dormir no teu leito? |
|
|
Lenguas envenenadoras |
|
|
malos agoiros anúncianlle traidoras |
|
|
ó que lexos dos seus morrer se sinte. |
|
|
Deixá que maxine auroras, |
|
|
craridás que o luar minte. |
|
|
Todo, na terra mimosa, |
|
|
tan querida, tan fresca e tan fermosa, |
|
|
en ti deixei ó te deixar, ¡coitado! |
|
|
Da vida a primeira rosa |
|
|
é o pracer máis cobizado. |
|
|
E alá están cos meus quereres |
|
|
tamén os meus máis fondos padeceres, |
|
|
i as miñas esperanzas sempre vivas... |
|
|
Deixame partir, mulleres, |
|
|
cas ansias miñas cativas. |
|
|
|
|
II |
|
Día e noite, noite e día |
|
|
vai camiñando o estranxeiro, |
|
|
que alas lle empresta a alegría. |
|
|
|
|
|
A alegría empréstalle alas, |
|
|
e se atopará non sabe |
|
|
boa nova ou novas malas. |
|
|
|
|
|
Nova mala ou pracenteira |
|
|
que lle espera non hai duda |
|
|
onde busca a dicha enteira. |
|
|
|
|
|
¡Dicha enteira!... e sin parada |
|
|
o estranxeiro corre, corre, |
|
|
cal guerreiro en desbandada. |
|
|
|
|
|
Desbandada, pois parece |
|
|
que o persiguen enemigos |
|
|
i en campías lle anoitece. |
|
|
|
|
|
Lle anoitece e non se senta, |
|
|
nin pergunta si hai pousada, |
|
|
nin a noite lle amedrenta. |
|
|
|
|
|
Lle amedrenta, e sube, sube, |
|
|
pola costa, á luz incerta |
|
|
do luar que rompe a nube. |
|
|
|
|
|
Nube escura... Aló descende |
|
|
polo negro da baixada |
|
|
que do abismo á beira pende. |
|
|
|
|
|
Pende á beira, mais n'importa |
|
|
que alí acaba a terra allea |
|
|
e da súa está na porta. |
|
|
|
|
|
¡Porta santa! ¡ouh, que alegría! |
|
|
Xa está nela... ¡patria hermosa! |
|
|
Cai e beixa a terra fría. |
|
|
|
|
|
Fría, si, mais sempre amada, |
|
|
pois cal ela n'hai no mundo |
|
|
nin dos seus máis deseada. |
|
|
|
|
|
¡Deseada! que non sabe |
|
|
o que a perde, hastra que a perde, |
|
|
canto é doce e canto soave. |
|
|
|
|
III |
|
Serpenteando vai o Miño |
|
|
fondo ás veces como o mare, |
|
|
pero sempre caladiño. |
|
|
|
|
|
Caladiño e misterioso |
|
|
como sombra ou paso leve, |
|
|
que non quer trubar reposo. |
|
|
|
|
|
Reposo nunca trubara |
|
|
desque é Miño, nin tampouco |
|
|
do seu sono despertara. |
|
|
|
|
|
Despertara ó que rendido |
|
|
do cansaso e da alegría |
|
|
na súa beira está dormido. |
|
|
|
|
|
Dormido e que soña triste |
|
|
que inda morre en terra allea, |
|
|
e que de loito inda viste. |
|
|
|
|
|
Inda viste vestidura |
|
|
negra, negra por de dentro, |
|
|
e por fora de amargura. |
|
|
|
|
|
De amargura, mais parece |
|
|
que un murmurio brando escoita |
|
|
que nin merma que nin crece. |
|
|
|
|
|
Nin crece i arrola en tanto |
|
|
cal arrola o seu meniño |
|
|
unha nai con soave encanto. |
|
|
|
|
|
Canto estraño... marmorío |
|
|
de recordos de albos días |
|
|
lle parece a voz do río. |
|
|
|
|
|
Voz do río que oi apenas |
|
|
en confuso mentras dorme, |
|
|
mentras seña coas súas penas. |
|
|
|
|
|
Cas súas penas que en boa hora |
|
|
xa acabaron... ¡ai! ¡desperta!, |
|
|
prontamente que xa a aurora, |
|
|
que xa aurora o monte aluma... |
|
|
¡ei! sacude, camiñante, |
|
|
ese seno que te abruma. |
|
|
|
|
IV |
|
Un paxariño canta, |
|
|
un canta, cantan dous, |
|
|
cantan un cento deles |
|
|
da aurora ó resprandor, |
|
|
i o seu cantar alegre |
|
|
desperta ó arredor, |
|
|
canto, dormido ainda, |
|
|
non ve a cara de Dios. |
|
|
¡Ei!, camiñante, arriba, |
|
|
mira que sai o sol, |
|
|
mira que as fontes brilan |
|
|
i o vento rebuldón |
|
|
ás portas vai chamando |
|
|
de canto Dios criou. |
|
|
|
|
V |
|
¿Estou no ceo?... ¿na terra? |
|
|
¿En donde, en donde estou? |
|
|
Vexo visiós de groria |
|
|
e campos de verdor, |
|
|
montañas ondeantes |
|
|
que aluma un limpo sol, |
|
|
alegres paxariños, |
|
|
devesas, prados, frols. |
|
|
¡E un río!... ¡Ouh, río Miño! |
|
|
Es ti, bon Dios, bon Dios, |
|
|
Galicia, miña terra, |
|
|
mira o que te deixou; |
|
|
que para ti enteiro |
|
|
che trai o corazón. |
|
|
|
|
VI |
|
Tanto mata unha alegría |
|
|
¡ai!, coma mata un pesar, |
|
|
déixame, Virxe María, |
|
|
que vivo poida chegar. |
|
|
|
|
|
A donde os meus quizais moran |
|
|
cal antes moraban xuntos, |
|
|
donde quizais por min oran |
|
|
cando oran polos difuntos. |
|
|
|
|
|
E dendes que alí chegare, |
|
|
se é que me queres matar, |
|
|
desque a todos abrazare |
|
|
morreréi sin me queixar. |
|
|
|
|
I |
|
Anque nacese xordo |
|
|
as túas falas oíra, |
|
|
e anque cego nacese |
|
|
non dudes, non, meu ben, que eu te vería. |
|
|
Sei cando hei de atoparte no camiño |
|
|
anque ninguén mo diga, |
|
|
pois dimo, en cambio, o corazón batendo |
|
|
cun bater de alegría. |
|
|
Sei onde estás, anque pra ti non mire, |
|
|
pois véxote co esprito, miña vida, |
|
|
que inda mellor cos ollos |
|
|
tenen as almas vista. |
|
|
E dendes de que eu morra e que ti morras |
|
|
non o dudes, Marica, |
|
|
cal te vexo e te sinto neste mundo, |
|
|
hei de verte e sentirte na outra vida. |
|
|
Queirámonos e se eres desdichada, |
|
|
ti saberás ó fin o que é ter dicha, |
|
|
pois eu desque en ti adoro i en ti creo, |
|
|
creo no ceo, e creo en Dios, Marica. |
|
|
|
|
II |
|
¡Que dicha incomparable é amar de veras! |
|
|
¡Que pracer ser querido! |
|
|
Antre as nubes no ceo, cantan os ánxeles, |
|
|
antre os rosas na terra, os paxariños. |
|
|
E nin asombra a morte |
|
|
nin se teme o martirio. |
|
|
Non son malos os homes, |
|
|
éio o malino esprito, |
|
|
que para cando amamos e nos aman |
|
|
inventou os supricios |
|
|
da ausencia, que a soidades nos consome, |
|
|
do sin entrañas impracabre olvido, |
|
|
da morte fría e muda |
|
|
e dos celos malditos, |
|
|
que truban a concencia máis tranquila |
|
|
e fan dun home honrado un asesino. |
|
|
Amor, ti es o misterio |
|
|
máis grande que Dios fixo |
|
|
e sin ti, non sería, |
|
|
este mundo de proba en que vivimos. |
|
|
E cando o mundo acabe |
|
|
ti subirás ó ceo branco e purísimo |
|
|
xa que acabar non podes, |
|
|
porque es un raio do poder divino. |
|
|
|
|
III |
|
-Ben sabes que son probe, |
|
|
sin pai sin nai, sin casa nin arrimo, |
|
|
que o como á noite se o á mañán traballo. |
|
|
-Eu tampouco son rico, |
|
|
que oxallá o fora, e para ti tivera, |
|
|
os hórreos cheos de millo. |
|
|
-Mais es valente cal ninguén na aldea, |
|
|
n'hai quen traballe coma ti, e garrido |
|
|
e lanzal no bailare non vin outro, |
|
|
nin os véllo-lo viron, |
|
|
todas teñen en ti posto-los ollos |
|
|
-Non sei, porque n'as miro; |
|
|
só se¡que coma ti, xúroo Marica, |
|
|
non hai outra antre os vivos. |
|
|
-Nada vallo con moitas comparada, |
|
|
e aínda menos contigo, |
|
|
mais se estás onda min, parés que medro |
|
|
coma o millo no agosto no recío, |
|
|
mentras que se te vas, triste me encollo |
|
|
coma un año perdido. |
|
|
-¡Miña branca cordeira! |
|
|
En serei o teu único agarimo... |
|
|
Si ti me queres, miña prenda, eu morro |
|
|
por me casar contigo. |
|
|
-I eu... morrera, Ramón, se me deixares |
|
|
soia co teu olvido. |
|
|
-Marica, tembro ó te escoitar, e coido, |
|
|
coido que bárreseme o sentido. |
|
|
Adonde o cura vamos |
|
|
porque o amor inda priva máis que o viño. |
|
|
|
|
IV |
|
Collidos das mans, tomaron |
|
|
polos máis cortos camiños, |
|
|
dando groria de Dios velos |
|
|
por antre os campos froridos |
|
|
falando dos seus amores |
|
|
cal falan os paxariños |
|
|
xa á sombra dun verde robre |
|
|
xa á beira dun fresco río. |
|
|
Desque chegaron ó adro |
|
|
da igrexa as mans desuniron, |
|
|
rezaron polos difuntos, |
|
|
e foron ó seu facido, |
|
|
que o crego estaba na porta |
|
|
falando cos rapaciños |
|
|
que uns lle bicaban as mans |
|
|
i outros cantábanlle o cristus |
|
|
tal como llo deprendera |
|
|
na escola o señor Xacinto. |
|
|
¡Que cuadro tan pracenteirol |
|
|
¡Que reposo tan querido! |
|
|
¡Os vivos sen medo ós mortos, |
|
|
os mortos cabo dos vivos |
|
|
i á sombra dos mesmos árbores |
|
|
os que son i os que xa han sido! |
|
|
¡Falá!... que de unión tan doce |
|
|
os vosos serán testigos. |
|
|
O corpo dendes a terra |
|
|
e dendes do ceo o esprito. |
|
|
|
|
V |
|
De Galicia os cimiterios |
|
|
cos seus alcipreste altos, |
|
|
cos seus olivos escuros |
|
|
i os seus homildes osarios, |
|
|
todos de frores cubertos, |
|
|
frescos coma os nosos campos, |
|
|
polas mañáns malencónicos |
|
|
e nas tardes solitarios |
|
|
cando o sol poniente os baña |
|
|
co seu resprandor dourado, |
|
|
cheos dun grande sosego |
|
|
parés que nos din, «¡Durmamos!» |
|
|
Dos vivos, amigos sodes, |
|
|
mortos que alí tés descanso, |
|
|
e nin os nenos vos temen |
|
|
n'a ninguén causás espanto. |
|
|
Visítanvos cada día, |
|
|
falan convosco rezando, |
|
|
augua bendita vos botan, |
|
|
na sepultura ó deixarvos, |
|
|
e ¡hasta mañán! se despiden |
|
|
de vós para o seu traballo. |
|
|
Simiterios de Galicia |
|
|
frescos coma os nosos campos... |
|
|
¡En cal dormirá algun día, |
|
|
este meu corpo cansado! |
|
|
|
|
VI |
|
O cura de San Lesmes é un bon cura, |
|
|
daqueles bos, se os hai |
|
|
e os feligreses todos nel adoran |
|
|
como se adora un santo nun altar. |
|
|
E vendo que vai vello, |
|
|
os probes que o domingo á misa van |
|
|
cos ollos anubrados polas bágoas |
|
|
din: «Si el morre, quen ¡ai! nos valerá». |
|
|
«O que mantén os páxaros |
|
|
-el, mentras tanto, predicando vai-: |
|
|
A quen de todo corazón lle pida, |
|
|
non lle pode faltar» |
|
|
|
|
VII |
|
-Ti qués casar, María, |
|
|
e ti, Ramón, tamen qués casar xa. |
|
|
É cousa que, en verdade, se fai logo |
|
|
pero que só coa morte se desfai. |
|
|
-Os nosos pais casaron, Señor Cura, |
|
|
i esto o enxempro nos da. |
|
|
Quixéronse e querémonos... e logo... |
|
|
-Logo... entendo, rapaz. |
|
|
Amáivos moito, meus amigos... pero, |
|
|
non vos améis demáis |
|
|
antramentras que non vos confesedes |
|
|
e pensés ben pensado o que é casar. |
|
|
-Xa dabondo o pensamos, Señor Cura, |
|
|
e seica n'o debemos pensar máis, |
|
|
que os casamentos dis que son mellores |
|
|
aquel que en quente e sin pensar se fan. |
|
|
-Eso os do demo, que os de Dios, rapaces, |
|
|
canto mellor pensado, mellor paz. |
|
|
¿Tes millo nas cabanas para o ano? |
|
|
-Solamente, señor, hasta o Nadal |
|
|
pero o que falte dende alí pra riba |
|
|
estas mans co traballo o han de ganar, |
|
|
Dios mediante, e si teño |
|
|
salú, que é o principal. |
|
|
-Axuda Dios decote a quen se axuda. |
|
|
Axudaivos, que non vos faltará. |
|
|
E si é que habés de vivir mal, casarvos |
|
|
i a cruz do matrimonio carrexái. |
|
|
María... ti eres probe i eres orfa... |
|
|
Pois... n'hai que falar máis. |
|
|
Dareiche o pan i o viño para a boda, |
|
|
un carneiro dareiche ca súa lan. |
|
|
Casareivos de balde... e que Dios faga, |
|
|
rapaces, o demais. |
|
|
(De rodillas) -Señor, sodes un santo. |
|
|
-De rodillas só a Dios hai que adorar... |
|
|
Levantarvos... en cumpro como debo |
|
|
sendo dos probes feligreses pai. |
|
|
|
|
VIII |
|
Era un domingo, i ó raiar do día |
|
|
na aldea de San Fiz xa non dormía |
|
|
home, rapaz, nin vella co alborozo |
|
|
porque Ramón casaba con María, |
|
|
i o padriño do mozo, |
|
|
que era un ricacho dun lugar veciño, |
|
|
entre foguetes, gaitas, carne e viño |
|
|
i otras pitanzas deste aquel, puxera |
|
|
ás xentes do lugar en bon camiño. |
|
|
Desque a parva tomaron |
|
|
con resolio e rosquillas, o gaiteiro |
|
|
na eira do cura alegre, de primeiro |
|
|
a alborada tocara, |
|
|
despois á cas dos noivos de seguida |
|
|
fora a facer por vida, |
|
|
e prosigueu tocando |
|
|
e con tantos primores floreando |
|
|
a alborada graciosa e brincadeira |
|
|
que todos reloucando |
|
|
polo escoitar, se foron axuntando |
|
|
onda a casa dos noivos, na lumeira |
|
|
e o sobrado, a subire i a baixare |
|
|
tódolos conocidos; |
|
|
coma que eran compridos |
|
|
i había viño e rosquillas a fartura, |
|
|
co deño do bebere i o tocare |
|
|
dou en falar a xente polos codos. |
|
|
E encomenzou a risa |
|
|
i empezan os foguetes a estalare, |
|
|
asustando a facenda do lugare; |
|
|
deno as campanas en tocar á misa |
|
|
i os nenos en xogar i en garulare. |
|
|
I estando todos nesta |
|
|
ó son dun bombo grande coma un cesto, |
|
|
comenzou a pitar un crarinete |
|
|
i a máis unha trompeta dos infernos. |
|
|
|
|
* |
|
Tes unha frente de Apolo, |
|
|
i uns ollos tes verde mar; |
|
|
na miña vida vin outros |
|
|
de máis hermoso mirar, |
|
|
pero con eles non fico, |
|
|
galán, de me namorar. |
|
|
|
|
|
Que choras... galán, a moitos |
|
|
cal ora a ti vin chorar; |
|
|
que morres por min... |
|
|
a cantos lle oín o mesmo cantar |
|
|
e inda están vívo-los probes |
|
|
defuntos que así falar. |
|
|
|
|
|
Gústanme os teus ollos verdes. |
|
|
¡Como non me han de gustar! |
|
|
Gústame, galán, miralos |
|
|
cando me veñen mirar. |
|
|
Mais n'hei de ser en quen deles |
|
|
nin d'outros se namorar. |
|