Al Tall e Mont-Jòia, 35 ans (text en provençal) de Jan-Maria Carlotti
Rescontrèri Al Tall en 1980. Leis esperavi sus la plaça de la comuna, en Arles, qu’èron tardiers, n’aprofiechava per mi perdre un còp de mai dins lo portau remirable de Sant Trefume, la catedrala. Arribats e vesent la bandièra rotge e jauna sus la Comuna pensavon que l’aviam dressada per lei faire onor… Sabiam pas qu’era la mema qu’au sièu. —A ièu m’agradon pas lei bandièras : quand bandiera i’a, sempre i’aurà preson e la bandiera per flotejar subre!—. Pasmens, entre la perfecien romana dau portau e l’anecdotica bandiera si podiá mesurar la perda de conscienci de la nòstra comunitat romana e de la dependènci ‘jà antica de nòstras terras, que nos embugava.
Coma Al Tall Mont-Jòia avia començat en 73 (de veire: http://www.mont-joia.com/www.mont-joia.com/html/memoria.phpe) coma Al Tall voliam, tot bèu promier, tornar metre en circulacien lo repertòri folcloric ancian —qu’anaviam cercar d’eila de la reneissença felibrenca dau segle XIX (Félibrige)— e nos semblava prioritari de registrar aquò, entandomen que sus scena cantaviam fòrça cançons de la nòstra creacien.
Tòca de l’associacien creada en 75: defensi de la cultura provençala alargada a sei dimenciens occitanas e miegterranencas.
Lo promier disc au «Chant du Monde» fuguet ben aculhit en França tota. Nautrei si cercaviam e elei nos avián dejà reconeiguts! En 75 la ciutat nòva de Vitrolas, a costat de Marselha, en riba de çò que diam «Mar des Berra» nos prepauset d’istalar un centre consacrat ai tradiciens popularis e de s’encargar d’un festenau. Eriam dins aquesta provença cosmopolita monte sembla que totei lei miegterranencs son aqui desempuei qu’Hercules, eu-meme s’i passejava…
Au conselh municipau de Vitròllas l’aviá d’Armenians, de Grecs, de Croates, d’Italians e d’Espanhòus de tot caire. Venguet lo festenau «Rescòntres de la Mar!»… Ambè la promiera edicien en 76, concerts, talhiers, colloqui de musicologia, començavon detz ans d’escambis que per la Mont-jòia duvián sarvir, mai que mai a reviscolar nòsta cultura e nòsta pratica : cant, musica, dança, instruments…. en tornant trobar encò dei vesins aquò qu’aviam perdut dins la letra ò dins l’esperit —repertòri, tecnica instrumentala, foncien dau musician, luthariá…
En 1980 aquelei d’Al Tall s’estramborderon per lo concept e nautrei per sa musica e sa lenga valenciana qu’eron una descuberta de trilha. Pòrteron a Valencia nòste calen miegterranenc e contunheron finco 1990. Per nosautrei lei Rescòntres augmentavon lei crosaments, ‘ja feconds entre occitans. Venguèron lèu un chalo per lei miegterranencs.
En 2010, l’Universitat d’Alacant festeja lei 35 ans d’Al Tall. En Italia ò en Belgica onte ai d’amics que si donam de nòvas, son totei espantats: si pòu pas maginar, en Europe un tal omenatgi, un brinde tant precios a un grop de «musica tradicionala identitari» Pròva un còp de mai que la cultura valenciana es a despart… Fuguèri tras qu’uros d’i participar Collaborem ensems desempuei de 1980. Dei Trobades del Mediterrani torneri una expò de «cartels Valencians» realisada ambè Soledad Desfilis e quauquei cançons coma «l’Herèu Riera» ò la dei «Vermaores» qu’influencet fòrça una especialitat mieuna dei uechantas: lei ritmes «trencats» coma diatz vosautrei. Al Tall, de son costat registret «A St Joan» una cançon mieuna.
Mancaviam pas leis uns leis autrei de si far òmenatgi cade còp qu’era possible e de chifrar, ensems, a tot çò que nos pausava questien: per de que tornar a la musica dau passat mentre que sembla venir l’energia de pertot fòra dau nòstre? Per de què aqueste viatgi interior ara que se duerb lo monde? Coma portar vuei sus scena lo repertòri ancian, coma digerir leis informaciens que nos arribavon de la Mar tota, fent mèfi de l’exotisme, e sensa si creire de tot comprendre en un estagi fòlc ò una passadeta a Jeemâ el Fna ò a Mitilena!
Poedi dire vuei que siam vielhs —vielhir es lo solet biais de viure longtemps— qu’aquesta amistat fuguet determinanta dins ma presa de conscienci de la nòstra civilisacien e comunitat romana, evidenta istoricampent e linguisticament e perfiechament esconduda: diriatz qu’an pas viscut lei Trobadors, e qu’entre Narbona e Figueres se cambia d’esisteme planetari!... Lo rescòntre amb’Al Tall era tamben un rejonh! Non era inhorat mai oblidat, una ideia, aqueste liame antic entre Pais Valencian e Provença! Cu saup que lei cadenas dau pòrt medievau de Marselha son dins la catedrala de Valencia, que la Porqueiròla de la romança valenciana a una sorre en provença, que lo Chevalier Roze, figura istorica de Marselha, au segle XVII, comencet jovenòme a trabalhar dins lo negòci de son fraire… a Valencia… qu’un dei promiers contacts de Mistral e dei Felibres fuguet Constantin Lombard e la revista «El Rat Penat» de Valencia, avans Balaguer. E ne’n podriau trobar a milanti coma la semblança de l’albufera e de la camarga nòstra, terra d’arris e de canas.
Cresi que se nos viguet luchat lo segle vingt, qu’aviam de conscientisar l’unitat linguistica dei pays catalans, au vòstre e dei pais occitans, aqui, cadun virat vers la sieu capitala nacionala per resistir e revendicar, faudriá, v’ espèri, qu’au sègle vingt-un, tornessiam prendre conscienci de l’ensems europenc, Roman, que siam e que nos devem de far reconeisse au nòstre, de cade costat dei Pireneias, tant coma a Brussellas. Adiu Catalanistes e Occitanistes, viscon lei Romanistes! Nos sortiràn bessai de l’impassa nacionala. Espanhols e Françès, va siam! Mi geina pas d’estre françès, mi geina que siágue tant arcaica la França que totjorn nega l’evidenta diversitat linguistica e istorica de la «Nacion» francesa emai… sei consequencis.
Romanistes tamben pèr poarge nòstre codolet romàn a la mont-jòia de la reneissença latina. E òc! que fa crenta vuei l’ideia latina qu’es ren de va dire e que nos deu animar pasmens…non per si replegar entre latins, pecaire, nimai per botar fòra cu que siágue, au contrari, siam dau Pòple de la Terra, siam lo Poble de la Terra! …Romanistes e miegterranencs. S’aviáu qu’una causa de pregar a Sophia, Deï antica de Sapienci, en mon nom amb’au nom d’Al Tall, seriá que nos ajuda tot bèu promier e subràn, a sortir de la manipòla gavacha, que nos mena, coma degenerats, a aguer en òdi nòstei fraires maugrabins. Que nos ajude a dire de Non au mesprés de l'Euròpa dau Sud, que cade jorn s'istala en l'Euròpa dau Nord.
Jan-Maria Carlotti
Mont-joia.com
D’Arles lo 3 de Genier del 2011