Nuevas fuentes para escribir la historia de los hebreos españoles. Bulas y breves inéditos de Inocencio VIII y Alejandro VI
Fidel Fita Colomé
–––––––– 561
–––––––– |
La historia
general y crítica de la Inquisición española
no se ha hecho. Concretándome á los años
postreros del siglo XV, cuando aquella institución
agigantada y compacta por el genio sublime de una
mujer1,
exterminó de España el judaismo2,
–––––––– 562
–––––––– |
Prosigo.
Opinó el
Sr. Amador
de los Ríos11
que la bula del 11 de Febrero de 148212,
se expidió al intento de crear el Consejo Supremo de la
Inquisición y otorgar á Torquemada un poder
presidencial, que iba á cambiar sustancialmente la
organización del Santo Oficio. Llorente no incurrió
en ese error13,
pero sí en
–––––––– 563
–––––––– |
«La dernière bulle17 était évidemment contraire à tout ce que le pape avait réglé, d'après l'avis des cardinaux18, par celle du 25 mai; cependant cette considération n'était pas capable d'arrêter la cour de Rome19. Les circonstances où l'on se trouvait, permettaient de s'enrichir avec les nouveaux chrétiens d'Espagne; et cet avantage semblait au pape, trop précieux pour tenir plus long-temps à ses propres décrets. Néanmoins, comme il ne pouvait se dissimuler le mauvais effet que cette bulle avait produit, et prévoyant que Ferdinand ne manquerait pas de s'en plaindre, il lui écrivit le 13 du même mois, qu'ayant reconnu que la bulle avait été expédieé avec trop de précipitation, il avait jugé convenable de la révoquer20. Mais dans quelle circonstance le pape prenait-t-il ce parti? C'était lorsque les malheureux nouveaux chrétiens, dépouillés et trompés par la cour de Rome auraient inutilement reclamé le prix des absolutions qu'elle leur avait accordé[e]s,
»Jean de Séville, l'un de ceux qui avait contribué à obtenir cette bulle, la présenta le 7 janvier 1484, à D. Garcia de Meneses, archevêque21 d'Evora, en Portugal, en demandant que d'après un article qui s'y trouvait, il en fît faire une copie authentique, qui pût servir comme l'original à tous ceux qui voudraient la faire valoir devant les juges de l'Inquisition de Séville, ou des autres villes du royaume. L'archevêque chargea Nuno Lorente, prêtre d'Evora, notaire de son archevêché, d'en délivrer des copies authentiques à tous ceux qui en demanderaient, les reconnaissant pour valables, après avoir vérifié qu'il n'existait dans l'original aucun défaut ni aucun indice qui dût le faire regarder comme faux ou comme altéré. »Cette conduite de l'archevêque
fut inutile22:
Jean de Séville et les autres
condamnés par contumaces, furent forcés de se
présenter au juge d'appel, D. Inigo Manrique, et ils subirent le funeste
sort qu'il était facile de prévoir d'après
l'esprit, qui regnait alors23.
Ferdinand était bien aise de voir se
consolider le système des confiscations qu'il venait
d'établir24,
et les inquisiteurs de leur côté,
étaient trop interessés à ce que leur
manière de procéder ne parût pas
irrégulière. Le pape seul pouvait
rémédier à un si grand mal, en confirmant les
dispositions de sa dernière bulle; mais il craignit de
déplaire à Ferdinand sur un point aussi
délicat, quoiqu'il eut reconnu plusieurs
fois25
l'injustice
|
12 Agosto 1493. Breve de Alejandro VI á los Ordinarios é Inquisidores de España decidiendo el largo pleito eclesiástico, al que dió lugar la bula de Sixto IV sobre los reconciliados de la ciudad y diócesis de Sevilla.- Archivo histórico nacional, Libro de breves y bulas apostólicas originales, tomo I, núm. 48.
ALEXANDER · PP · VI
Dilecti filii, salutem et apostolicam benedictionem.
Sicut accepimus, cum alias petrus tunc iuratus
et executor Civitatis Ispalensis et Francisca eius uxor, et
nonnulli alii eiusdem Civitatis et diocesis, de heresis et
apostasie criminibus delati ac legitime convicti et forsan
condemnati fuissent, ipsi Petrus et Francisca ceterique alii sui
complices, rectum indicium fugientes et errores suos paliare
volentes, sub pretextu quarundam frivolarum appellationum per eos
interpositarum, a fe. re. Sixto papa IIII predecessore nostro
quasdam litteras27
preter formam iuris impetrarunt, per quas ad
secretam et generalem errorum suorum ac heretice pravitatis et
iudaice superstitionis abiurationem admitti ac excommunicationis
aliisque ecclesiasticis sententiis et censuris ac penis, quas
propterea incurrerant, in utroque foro absolvi mandabantur, et a
vestra iurisdictione et potestate ac superioritate eximebantur,
prout in dictis litteris plenius continetur, certis subexecutoribus
deputatis, quorum alter, huiusmodi
–––––––– 566
–––––––– |
Nos igitur cupientes ut officium inquisitionis huiusmodi recte et absque aliquo impedimento exerceatur, Discretioni vestre tenore presentium, motu proprio, committimus et mandamus quatenus dictis litteris et illarum vigore secutis alias quam in forma iuris, abiuratione et inhibitione ac censurarum fulminatione, que omnia pro infectis haberi volumus, etiam si motus proprii et certe scientie vel alias clausulas fortiores contineant, non obstantibus, contra petrum et Franciscam predictos ceterosque alios in predictis litteris Sixti nominatos, et quemlibet eorum, prout de iure fuerit faciendum procedatis, facientes quod decreveritis debite executioni demandari.
Datum Rome, apud Sanctum petrum, sub annulo piscatoris die XII augusti M.CCCCLXXXXIII. Pontificatus nostri Anno Primo.
Al pié: B. floridus.
Al dorso: Dilectis filiis inquisitoribus heretice pravitatis et locorum ordinariis in hispanie partibus constitutis.
12 Marzo 1494. Á los Reyes Católicos. Decide Alejandro VI que los bienes confiscados á los sobredichos conversos, lo fueron en buena ley.- Tomo cit., núm. 50.
ALEXANDER. PP. VI.
Charissimi in christo filii nostri, salutem et apostolicam benedictionem.
Sicut accepimus, cum alias Petrus tunc Juratus
et executor civitatis Ispalensis et Francisca eius uxor ac nonnulli
alii eiusdem Civitatis et diocesis, de heresis et apostasie Crimine
apud inquisitores heretice pravitatis in dicta Civitate et diocesi
deputatos delati, ac propter eorum fugam per edictum publicum
citati et moniti fuissent ut infra competentem tunc sibi prefixum
terminum coram eisdem inquisitoribus de fide responderent, rectum
judicium declinare ac errores suos paliare volentes, sub pretextu
et colore quarumdam frivolarum appellationum per eosdem
citatos
–––––––– 567
–––––––– |
Nos
igitur considerantes quod fe. re. Innocentius papa VIII
predecessor noster omnes et quascunque litteras et previlegia, tam
ab eo quam a fe. re. Sixto Papa quarto etiam predecessore
nostro quamplurimis de predicto crimine suspectis et diffamatis
super eorum exemptione a potestate et jurisdictione Inquisitorum,
necnon abiurationibus errorum suorum aliter quam in forma juris
faciendis, ac alias diversimode concessas et quibusvis
–––––––– 568
–––––––– |
Datum Rome apud Sanctum Petrum Sub Annullo piscatoris, die Duodecima Martii, Anno A nativitate Domini M.CCCCºLXXXXºIIIIº, Pontificatus nostri Anno Secundo.
Al pié: B. Floridus.
Al respaldo: Charissimis in Christo Filiis nostris Ferdinando Regi et Helisabeth Regine Castelle, Legionis, Aragonum et Granate Illustribus.
La cuestión suscitada por la bula y el breve de Sixto IV (2 y 13 Agosto, 1483), que no sin arrojo temerario se atrevió Llorente á resolver, entra con estos dos breves de Alejandro VI en nueva esfera de discusión.
–––––––– 569
–––––––– |
Sabíamos, que Juan de Sevilla, vecino acaudalado de Jerez de la Frontera, acusado como judaizante en 1481, no acudió á la cita y comparecencia ante los inquisidores Fray Miguel de Morillo y Fray Juan de San Martín. Fugóse de Andalucía y se avecindó en Évora de Portugal. Fué procesado ausente; y condenado, sus bienes se adjudicaron al fisco. Procedióse á la confiscación, no sin agravio del municipio de Jerez; el cual acudió en queja á los Reyes, cuya respuesta está fechada en Valencia á 6 de Diciembre de 148131. No se descuidó por su parte Juan de Sevilla, ni otros que se hallaban en igual caso, fugitivos de la ciudad y diócesis Hispalense. Entre ellos se contaban los cónyuges Francisca y Pedro, que al tiempo de su evasión era Jurado y Fiel ejecutor de la capital andaluza. De sus apelaciones hizo mérito Sixto IV, escribiendo á los Reyes en 29 de Enero de 148232.
El Papa los absolvió, admitiéndolos á reconciliación secreta, cuya ejecución cometió al obispo de Évora. Mas como los inquisidores apostólicos de Sevilla no fueron citados ni llamados para conocer de la reconciliación, se desentendieron de ella; y llegaron al extremo del último rigor, procediendo ya de acuerdo con la Inquisición diocesana33.
Falta saber, para
bien despejar la cuestión, en qué día tuvo
lugar la quema (en estatua) de los cónyuges sobredichos
sobre el campo de Tablada entre las imágenes de los cuatro
profetas. Sus nuevas quejas y lamentaciones en Roma, diciendo que
no podían resolverse á tomar el partido de
presentarse á los PP. Morillo y San Martín, por temor de
que el rigor con que serían tratados, excedería los
límites del Derecho y de que no se les daría
salvoconducto, ó resguardo competente, no parecerán
del todo frívolas,
si se atiende á lo que escribieron desde su castillo de
Triana los Padres (30 Mayo, 1484) al municipio de
Jerez34:
«É quanto á lo otro de los
conversos absentados, que querrían seguro para bolver á esa
çibdad con propósito de se reconçiliar, porque
nos paresçe
–––––––– 570
–––––––– |
Sixto IV, en su bula del 2 de Agosto de 1483, expone con bastante claridad la situación de la causa pendiente ante su fallo supremo35: «tamen per Inquisitores et Ordinarium prefatos, seu ab eo deputatos, contra tales absolutos et qui in vim litterarum huiusmodi absolvi et reintegrari possint et debeant, processum extitit hactenus, et proceditur in dies, in opprobrium absolutorum et absolvi debentium et petentium huiusmodi, statuis quibusdam, eorum nomina designantibus, per curiam secularem concrematis.» No es verdad, sino falsedad evidente, que las primeras apelaciones en todo este negocio comenzasen después de haberse expedido la bula del 25 de Mayo del mismo año. Ni es menos frágil é insubsistente el otro pié sobre el cual asentó Llorente el sistema de su acusación odiosa contra la Curia romana. La bula del 2 de Agosto de 1483, ni fué revocada por Sixto IV, ni fué completamente inútil para la causa de los conversos. Tuvo más de diez años en jaque á la Inquisición de Sevilla. Con arreglo á ella36, el subejecutor del obispo de Évora fulminó censuras contra los inquisidores; y estos para sustraerse al rayo del anatema, no se acogieron á decir que la bula fué revocada, ó anulada directamente por Sixto IV, sino que fué obrepticia.
Si en realidad
fué obrepticia, ú obtenida bajo el supuesto de
frívolas exageraciones, no lo decide Alejandro VI. Refiere
(sicut
accepimus) la alegación por parte de los
inquisidores, que no le basta para fallar el pleito. Atiende
á la bula de Inocencio VIII, despachada en 17 de Mayo de
148837;
pero tampoco ignoraba las reclamaciones que debió suscitar,
como lo testifican las bulas
–––––––– 571
–––––––– |
En el acuerdo definitivo de Alejandro VI pesa mayormente la razón de que el Santo Oficio se pueda ejercer con rectitud y expeditamente (ut officium inquisitionis huiusmodi recte et absque aliquo impedimento exerceatur). Antes de calumniar á la Santa Sede por la supuesta facilidad, llena de cruel avaricia, con que dicen daba y revocaba las exenciones, deben los que á tanto se atreven no seguir á Llorente, tomando á bulto las ideas, á granel los actos, y pérfida ó neciamente los documentos. La claridad y distinción, en toda ciencia recomendables, son propiedades soberanamente prácticas y esenciales de la Jurisprudencia. No conviene perder de vista que el curso ordinario de la Inquisición creaba en favor del fisco derechos, directa y propiamente emanados de la potestad civil. Esta y las otras penas, como la de infamia, privación de cargos y honores, desde el punto que la Inquisición había obrado legalmente en justa y debida forma, no eran ya del resorte jurídico, sino suplicativo, del Papa cerca de los Reyes. Así se explica sin tropiezo la oportuna equidad de la bula siguiente.
29 Agosto 1497. Atiende Alejandro VI á la exposición razonada de los Reyes, declarando que la validez de las absoluciones y rehabilitaciones, concedidas por la Sede apostólica á los que han sido justamente condenados y públicamente penitenciados por la Inquisición, debe entenderse en el fuero de la conciencia.- Tomo cit., núm. 54.
Alexander episcopus, servus servorum dei, ad futuram rei memoriam.
Solet Romanus Pontifex ea que per eum et sedem apostolicam concessa fuerunt interdum revocare et annullare prout rerum et temporum qualitate pensata id in domino conspicit salubriter expedire. Sane pro parte Carissimi in christo filii nostri Ferdinandi Regis et Carissime in christo filie nostre Helisabet Regine Hispaniarum Catholicorum nobis super exhibita petitio continebat quod postquam in Regnis et dominiis suis contra hereticos et a fide apostatas processum fuit, multi ex hiis qui heretici declarati et ut tales condemnati et quorum etiam statue combuste fuerunt, quorum nonnulli extra Regna et dominia huiusmodi aufugerunt, necnon aliqui qui errores suos confessi publicam penitentiam fecerunt, aliquas absolutiones ab eorum excessibus et crimine heresis ac fide Apostasie huiusmodi, necnon dispensationes ac rehabilitationes et a dilectorum filiorum beretice pravitatis Inquisitorum iurisdictione exemptiones a nobis obtinuisse dicuntur, quarum pretextu in dies ad priora dilabuntur non sine pernitioso exemplo et scandalo plurimorum. Quare pro parte Regis et Regine predictorum nobis fuit humiliter supplicatum ut dispensationes rehabilitationes et exemptiones predictas revocare cassare et annullare, aliasque in premissis oportune providere de benignitate apostolica dignaremur.
Nos
igitur, qui scandalis ne eveniant, quantum cum deo possumus,
libenter obviamus, huiusmodi supplicationibus inclinati,
rehabilitationes dispensationes et exemptiones predictas sic
condemnatis et declaratis ac qui publicam penitentiam huiusmodi
fecerunt concessas, et litteras super illis confectas duntaxat,
etiam quascunque clausulas derogatorias in se contineant,
auctoritate apostolica et ex certa scientia tenore presentium
revocamus cassamus et annullamus, Decernentes rehabilitationes
dispensationes et exemptiones predictas vigore absolutionum
concessarum
–––––––– 573
–––––––– |
Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre revocationis cassationis annullationis constitutionis et voluntatis infringere vel ei ausu temerario contraire. Siquis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei ac beatorum Petri et Pauli Apostolorum eius se noverit incursurum.
Datum Rome, apud Sanctum petrum, Anno Incarnationis dominice Millesimo quadringentesimo nonagesimo septimo, Quarto kalendas Septembris, Pontificatus nostri Anno Sexto.
Al pie: L. Podocatharus.
Al respaldo: P. Tuba.- R.ta apud me L. Podocatharum.
Cuelga la bula plúmbea de una trencilla, formada con dos cordones, amarillo y encarnado, de seda.
Exenciones del rigor inquisitorial en favor de los Reyes. Bulas y breves inéditos de Inocencio VIII y Alejandro VI
Rainaldi, continuador de Baronio, publicó39 un breve notabilísimo de Inocencio VIII, dirigido á los inquisidores de España y fechado en 15 de Julio de 1485.
«Inquisitoribus haereticae pravitatis in regno Hispaniae. Dilecte fili40
salutem etc. Accepimus esse nonnullos in regno isto
haereticos, non tamen publicos, qui libenter ad catholicae fidei
gremium redirent, si hareticae eorum pravitatis abjuratio secrete
admitteretur, cum sint viri satis honorabiles et non parvae
existimationis. Itaque desiderantes cunetorum animas
omnipotenti
Dat. Romae apud S. Petrum die XV. julii MCCCCLXXXV. pontificatus nostri anno I.» |
El motivo, primero y principal, de la exención privilegiada, se funda en el propuesto por la bula de Sixto IV42, fechada en 2 de Agosto de 1483.
El segundo se toma de la seguridad, que debían dar con su presencia los Reyes, de que las reconciliaciones secretas no prestarían ocasión de reincidencia en el delito; ó bien, que en caso de reincidencia no quedaría pretexto alguno para negar la primera abjuración y evadir la pena horrenda, incursa por el relapso.
Otro motivo, que el breve sobreentiende, era que á los Reyes pertenecía condonar la pena civil, que la reconciliación pública llevaba consigo43.
Refléjase en este breve (15 Julio, 1485) cierto espíritu de mansedumbre, ó de lenidad relativa, que pronto habían de frustrar los asesinos (15 Septiembre) de San Pedro Arbués. Á la historia crítica pertenece inquirir si algunos de los conversos, que ocupaban puestos honorables y se acogieron al indulto de reconciliación secreta, tomaron parte alevosa en aquella tragedia, de que fué teatro sangriento la catedral de Zaragoza.
–––––––– 575
–––––––– |
11 Febrero 1486. Á los Inquisidores apostólicos en todos los Estados y Señoríos de los Reyes Católicos. Les concede que de mancomún con la Inquisición diocesana puedan admitir á reconciliación secreta 50 personas en presencia de los monarcas.- Tomo cit., núm. 29.
Innocentius episcopus, servus servorum dei, Dilectis filiis, Inquisitoribus heretice pravitatis in universis Regnis atque Dominiis Carissimo in christo filio nostro Ferdinando et Carissime in christo filie nostre Helisabeth Regine Castelle et Legionis Illustribus ubilibet subiectis per sedem apostolicam deputatis, Salutem et apostolicam benedictionem.
Cum, sicut accepimus, reperiantur nonnulli in Regnis et Dominiis predictis a via veritatis in heretice superstitionis invium prolapsi qui, si possent ad reconciliationem secrete admitti, libenter ad fidei Catholice unitatem recurrerent et errorem suum abiurarent; Nos cupientes animarum eorumdem ne propterea ab eorum bono proposito retrahantur saluti consulere, vobis et cuilibet vestrum ut, assumptis vobiscum locorum Ordinariis seu eorum Vicariis aut Officialibus vel Deputatis ab eis, Quinquaginta personas huiusmodi [in] heretice superstitionis invium prolapsas, abiurata heresi ad fidem Orthodoxam confugere volentes, in presentia tamen Regis et Regine predictorum ad secretam reconciliationem admittere libere et licite possitis plenam liberam et omnimodam auctoritate apostolica tenore presentium concedimus facultatem, Non obstantibus Constitutionibus et ordinationibus apostolicis, necnon omnibus illis que in litteris desuper emanatis concessum est non obstare, ceterisque contrari is quibuscunque.
Datum Rome, apud Sanctum petrum, Anno Incarnationis dominice Millesimo quadringentesimo octuagesimo quinto, Tertio Idus Februarii, Pontificatus nostri Anno Secundo.
Al pie: P. Tuba.- Sobre el doblez inferior: Hie. Balbanus.
Sobrescrito: Dilectis filiis Inquisitoribus heretice pravitatis in Universis Regnis atque Dominiis Carissimo in christo filio nostro Ferdinando Regi et Carissime in christo filie Elisabeth Regine Castelle et Legionis Illustribus ubilibet subiectis per sedem apostolicam deputatis.
Cuelga la bula de plomo.
–––––––– 576
–––––––– |
31 Mayo 1486. Hace extensiva la gracia, concedida por la bula del 11 de Febrero, al caso de preceder en ausencia de los Reyes su autorización ó mandato; bien diesen juntos la autorización, bien solamente el Rey ó la Reina.- Tomo cit., núm. 33.
Innocentius episcopus, servus servorum dei, Dilectis filiis Inquisitoribus Heretice pravitatis in Universis Regnis atque Dominiis Carissimo in christo filio nostro Ferdinando Regi et Carissime in christo filie nostre Elisabeth Regine Castelle et Legionis Illustribus ubilibet subiectis per sedem apostolicam deputatis, Salutem et apostolicam benedictionem.
Dudum siquidem per nos accepto quod
reperiebantur nonnulli in Regnis et Dominiis predictis a via
veritatis in Heretice superstitionis invium prolapsi qui,
si44
possent ad reconciliationem secrete admitti,
libenter ad fidei Catholice unitatem recurrerent et errorem suum
abiurarent, Nos vobis et cuilibet vestrum ut, assumptis vobiscum
locorum Ordinariis seu eorum Vicariis aut Officialibus vel
deputatis ab eis, Quinquaginta personas, in huiusmodi Heretice
pravitatis invium prolapsas, abiurata heresi ad fidem Orthodoxam
confugere volentes, in presentia Regis et Regine predictorum ad
secretara reconciliationem admittere possetis plenam per alias
nostras litteras concessimus facultatem, prout in illis plenius
oontinetur. Cum autem, sicut accepimus, contingere posset quod Rex
et Regina prefati huiusmodi reconciliationi semper iuteresse non
possent, Nos cupientes ne propterea, si aliqui vellent ad huiusmodi
reconciliationem admitti, eorum bonum propositum retardaretur et
interim forsan ab illo retrahantur, oportune providere, vobis et
cuilibet vestrum per presentes quod dictas Quinquaginta personas ad
huiusmodi reconciliationem admitti volentes etiam in absentia Regis
et Regine predictorum, de eorum vel alterius ipsorum tamen
voluntate et consensu, admittere, alias in omnibus et per omnia
iuxta dictarum litterarum continentiam et tenorem, libere et licite
possitis plenam et liberam concedimus facultatem, Non obstantibus
premissis ac Constitutionibus et ordinationibus apostolicis,
necnon
–––––––– 577
–––––––– |
Datum Rome, apud Sanctum petrum, Anno Incarnationis dominice Millesimo quadringentesimo octuagesimo sexto, Pridie kalendas Junii, Pontificatus nostri Anno Secundo.
Al pie y al respaldo, como en la bula anterior. El sello de plomo se arrancó y ha desaparecido.
5 Julio 1486. Extiende la gracia sobredicha á la reconciliación secreta de los difuntos, condonando á su memoria la infamia, y la cremación pública á sus despojos mortales.- Tomo cit., núm. 34.
Innocentius episcopus, servus servorum dei, Dilectis filiis Inquisitoribus Heretice pravitatis in Universis Regnis atque Dominiis Carissimo in christo filio nostro Ferdinando Regi et Carissime in christo filie Elisabeth Regine Castelle et Legionis Illustribus ubilibet subiectis per sedem apostolicam deputatis, Salutem et apostolicam benedictionem.
Cum,
sicut accepimus, reperiantur nonnulli in Regnis et Dominiis
predictis a via veritatis in heretice superstitionis invium
prolapsi, qui vellent si possent ad reconciliationem secrete
admitti et errorem suum abiurare, Nos cupientes animarum eorumdem
ne propterea ab eorum bono proposito retrahantur saluti consulere,
vobis et cuilibet vestram ut, assumptis vobiscum locorum Ordinariis
seu eorum Vicariis aut Officialibus vel deputatis ab eis,
Quinquaginta personas tam ecclesiasticas quam seculares ex Regnis
et dominiis predictis in huiusmodi heretice superstitionis invium
prolapsas, quas prefati Rex et Regina aut quilibet eorum duxerint
nominandas, abiurata heresi ad fidem Orthodoxam confugere volentes
ad secretam reconciliationem, etiamsi contra eas sint attestationes
recepte, admittere ac cum eis earumque filiis christianam fidem
observantibus ut obtenta per eos beneficia ac officia tam
ecclesiastica quam secularia retinere, ac alia eis imposterum
conferenda et concedenda quecunque quotcunque et qualiacunque
fuerint recipere et similiter retinere libere et licite possint,
dispensare abolereque omnem inhabilitatis et infamie maculam sive
notam ex premissis provenientem, eosque in pristinum suum statum
restituere reponere et plenarie reintegrare,
–––––––– 578
–––––––– |
Datum Rome, apad Sanctum petrum, Anno Incarnationis dominice Millesimo quadringentesimo octuagesimo sexto, Tertio Nonas Julii, Pontificatus nostri Anno Secundo.
Al pie: P. Tuba. En el doblez superior: Hie. Balbanus.
Sobrescrito: Dilectis filiis Inquisitoribus Heretice pravitatis in Universis Regnis atque Dominiis Carissimo filio nostro Ferdinando Regi et Carissime in christo filie Elisabeth Regine Castelle et Legionis Illustribus.
Fué arrancada y ha desaparecido la bula de plomo.
25 Setiembre 1487. Á Torquemada. Previénele por este breve que acerca de los Obispos y Prelados, sospechosos ó acusados de herejía, cumpla lo que prescribe el Derecho.- Tomo cit., núm. 36.
INNOCENTIVS · PP · VIIIS.
Dilecte fili, Salutem et apostolicam benedictionem.
Non
ignoras fe. re. Bonifatium pp. VIII
predecessorem nostrum voluisse45
quod Inquisitores heretice pravitatis, qui
contra episcopali et superiori ecclesiastica dignitate preditos
eorum officium exercere absque speciali sedis apostolice
commissione non possunt, si in executione eorum officii
Inquisitionis eis innotuerit quempiam Prelatorum eorundem de tali
crimine diffamatum vel suspectum fore, id totum quod invenirent
deberent apostolice Sedi quantocius insinuare. Ne igitur in iis que
tuo incumbunt officio negligens inveniaris vel remissus, omnia et
singula contenta in processibus habitis hactenus per te et alios
quoscunque Inquisitores [heretice] pravitatis contra criminum
huiusmodi
–––––––– 579
–––––––– |
Datum Rome, apud Sanctum Petrum, sub annulo piscatoris die XXV Septembris, MCCCCLXXXVII, Pontificatus nostri Anno Quarto.
Al pie: Hie. Balbanus.
Sobrescrito: Dilecto filio Thome de Turrecremata ordinis fratrum predicatorum Sacre Theologie professori, in Castelle Legionis Aragonum et Valentie Regnis, ac Principatu Catalonie, heretice pravitatis generali Inquisitori.
He puesto aquí este breve de Inocencio VIII, como preventivo y declarativo del de Alejandro VI (13 Agosto 1493), relacionado con la causa que se siguió contra D. Pedro de Aranda, obispo de Calahorra.
10 Noviembre 1487. Á los Prelados diocesanos y á los Inquisidores apostólicos. Decide que tienen facultad para conocer y hacerse constar las reconciliaciones secretas privilegiadas, cualesquiera que fueren.- Tomo cit., núm. 38.
Innocentius episcopus, servus servorum dei, Dilectis filiis Universis et singulis locorum Ordinariis et Inquisitoribus Heretice pravitatis in Regnis et dominiis Carissimi filii nostri Ferdinandi Regis et Carissime in christo filie nostre Helizabeth Regine Castelle et Legionis Illustrium Salutem et apostolicam benedictionem.
Quia, sicut asseritur, dubitatis qualiter
procedere debeatis cum illis, qui heresim secreto in manibus eorum,
quibus ipsorum peccata confessi fuerunt, abiurasse affirmant, Nos
attendentes quod illi qui sic revertuntur, non duce divina gratia
nec pura mente sed simulate reversi ut plurimum existimantur, et
scismatum auctore procurante facile iterato in pristinos
relabuntur
–––––––– 580
–––––––– |
–––––––– 581
–––––––– |
Datum Rome, apud Sanctum petrum, Anno Incarnationis dominice Millesimo quadringentesimo octuagesimo septimo, Quarto Idus Novembris, Pontificatus nostri Anno Quarto.
Al pie, á mano derecha: Hie. Balbanus. En el centro, sobre los agujeros de la presilla: N. Bng. Á mano izquierda: gratis, de mandato Smi. d. n. pp. P. altissen.
En el repliegue inferior, á mano izquierda: Ja. Amerinus.- La. Peñafiel. Á mano derecha: Exposui ego Amerinus ducatus septem.
Al respaldo, en el centro: R.ta apud me Hie. Balbanum. En el pliegue inferior: Jo. Cotini.
Cuelga la bula de plomo.
27 Noviembre 1487. Á los Inquisidores y Ordinarios. Ordena que sobresean en la causa de los exentos por la Sede apostólica, sobre los cuales les competía la facultad de inquirir, tan pronto como le hayan remitido su propia información y los títulos que aquellos alegan.- Tomo cit., núm. 40.
INNOCENTIVS. PP. VIII.
Dilecti filii, Salutem et apostolicam benedictionem.
Quia
sicut nobis fuit expositum, postquam officium Iuquisitionis
heretice pravitatis in Regnis Castelle et Legionis, Aragonie,
Valentie et aliis terris ac Dominiis Carissimorum in christo
filiorum nostrorum Ferdinandi et Elisabet Regis et Regine
Illustrium auctoritate apostolica fuit institutum, nonnulli Incole
Regnorum et Dominiorum predictorum, qui de genere Iudeorum dicuntur
descendisse arque de heresis et apostasie Crimine suspecti et
diffamati habentur, nonnullas litteras, tam a nobis quam a
fe.
re. Sixto papa IIII predecessore nostro super exemptione sua
a potestate et superioritate vestra, ac super abiurationibus per
eos
–––––––– 582
–––––––– |
Datum Rome, apud Sanctum Petrum, sub annulo piscatoris die XXVII Novembris MCCCCLXXXVII, Pontificatus nostri Anno Quarto.
Sobrescrito: Dilectis filiis. Inquisitoribus heretice pravitatis, et locorum Ordinariis in Hispanie partibus constitutis.
17 Mayo 1488. Modera las exenciones, sujetándolas al rigor de los cánones sin lastimar derechos adquiridos.- Tomo cit., núm. 43.
Innocentius episcopus, servus servorum Dei, Dilectis filiis universis et singulis locorum Ordinariis et Inquisitoribus heretice pravitatis in Regnis et dominiis Carissimi in christo filii Fernandi Regis et Carissime in christo filie Helisabeth Regine Castelle et Legionis Illustrium, Salutem et apostolicam benedictionem.
Quia, sicut accepimus, quamplurimi heresis et
fidei Apostasie
–––––––– 583
–––––––– |
–––––––– 584
–––––––– |
Datum Rome, apud Sanctum petrum, Anno Incarnationis dominice Millesimo quadringentesimo octuagesimo octavo, Sextodecimo kalendas Junii, Pontificatus nostri Anno Quarto.
Al pié: B. de Gavionibus.- Á mano izquierda: Gratis, de mandato domini nostri pape, Timotheus.
En el doblez inferior: B. crispolitus.
Al respaldo: Registrata apud me Hie. Balbanum.
Cuelga el sello de plomo.
Nada hubo en este documento, así como en los dos precedentes, que no fuese prudente y leal, ó conforme á las prescripciones del Derecho canónico. Llorente no publicó el texto y torció su sentido52, tomando de ahí pretexto para lanzarse á morder lo que no debía53: «Innocent VIII répondit le 10 de novembre 1487, que l'absolution qui s'accordait en pareil cas ne regardait que le for intérieur. Mais, s'il en était ainsi54, quel était l'objet de la défense faite aux inquisiteurs d'Espagne par la Pénitencerie de Rome?55. Et pourquoi abuser ainsi de la confiance des solliciteurs qui donnaient leur argent pour des bulles inutiles?»56.
–––––––– 585
–––––––– |
14 Julio 1488. Al rey D. Fernando. Le felicita por sus victorias y le pide amparo contra los turcos.- Tomo cit., núm. 45.
INNOCENTIVS · PP · VIIIS
Carissime in christo fili noster, Salutem et apostolicam benedictionem.
Cum ex litteris tuae Maiestatis ad nos, tum relatione Dilecti filii Bernardini Carvaial Notarii nostri et oratoris tui57 nuper intelleximus aliquot Maurorum oppida tuae Maiestatis virtute in Deditionem tuam venisse; Quae res non solum nobis, qui preter ceteros fidei nostrae augmentum totis desyderamus affectibus, verum etiam universo populo christiano gratissima esse debet. Agimus divinae bonitati gratias quae, coeptis tuis secundis aspirans, victoriam istam de Mauris cum tua Maxima gloria perpetuam faciat: Sperantes atque optantes reliqua eodem tenore cito perficies ut, debellatis istis Barbaris christianae religionis hostibus, minus negocii habeamus his Turcis sevissimis, qui christiano nomini semper insidiantur, non solum resistere verum etiam tua ope et invicta manu illos aliquando opprimere, ne diutius glorientur, more predonum vagantes tuis Insulis58 damnum intulisse. Quod brevi, deo annuente, futurum confidimus.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub Annulo piscatoris, Die XIIII Julii, MCCCCLXXXVIII, Pontificatus nostri Anno Quarto.
Al pie: Hie. Balbanus.
Sobrescrito: Charissimis in christo filiis nostris Ferdinando Regi et Elisabet Regine Castelle Legionis et Aragonum Illustribus.
La ciudad de Vera
se rindió en 10 de Junio al rey D. Fernando; y luego los demás lugares
que enumera Pulgar (Crónica, parte III, cap. 98). Los turcos
amagaban con aparato terrible llevar la guerra al corazón de
la cristiandad59.
¿Qué mucho si el
–––––––– 586
–––––––– |
28 Agosto y 20 Octubre 1488. Breves tocantes á la inmunidad de Don Alonso de la Caballeria, vicecanciller de Aragón.
Llorente, en su Memoria histórica60, indica el manuscrito61 donde los vió. El códice no ha venido al Archivo histórico nacional. En su obra más conocida62 ensancha Llorente el cuadro de investigación:
«D. Alphonse de la Caballeria, vice-chancelier d'Aragon, d'une des premières maisons de Sarragosse, et qui jouissait d'une grande faveur auprès du roi, descendait d'une famille juive. Il fut mis en jugement par l'inquisition, comme suspect de judaïsme et de complicité dans l'assassinat de Pierre Arbuès d'Epila. Ce seigneur s'adressa au pape et récusa la juridiction des inquisiteurs de Sarragosse, celle de l'inquisiteur général et de l'archevêque, juge des appels. Le pape expédia, le 28 aoùt 1488, un bref pour leur défendre de juger cet Espagnol, et pour évoquer l'affaire à Rome. Les
inquisiteurs attaquèrent les motifs de récusation,
présentés par D. Alphonse, ce qui n'empêcha pas le
pape de confirmer par un second bref du 20 octobre suivant, sa
première résolution. Il n'est pas douteux que cet
Espagnol ne fut redevable de la protection du pape à sa
grande fortune et à la faveur du roi. J'ai lu son
procès en 181363;
il est aisé de s'apercevoir que les
inquisiteurs se laissèrent guider par des
considérations puissantes, car il était prouvé
que ce seigneur avait pris beaucoup de part au meurtre
d'Arbuès, soit en s'associant à ceux qui en avaient
conçu l'idée; soit en donnant de l'argent pour payer
des assassins. Le
|
Sin acudir al ciego azar de la suerte, me parece que la inmunidad, ó exención definitiva del vicecanciller, se puede explicar por el breve del 14 Octubre 1489, ó por la aplicación que de él haría el rey D. Fernando.
14 Octubre 1489. Á los Inquisidores en todos los Estados y señoríos de España. Declara y decide expresamente que la bula del 17 de Mayo de 1488 no ha sido ni ha de ser obstáculo al privilegio concedido á los Reyes, al que otorga doble extensión.- Tomo cit., núm. 46.
INNOCENTIVS · PP · VIII ·
Dilecti filii, Salutem et apostolicam benedictionem.
Dudum siquidem ex certis tunc expressis causis
vobis et cuilibet vestrum ut, assumptis vobiscum locorum
ordinariis, seu eorum vicariis vel ab eis deputatis, Quinquaginta
personas tam ecclesiasticas quam seculares ex Regnis et Dominiis
Hispaniarum, in aliquam heresim vel Apostasiam prolapsas, quas
Charissimi in christo filii nostri Ferdinandus Rex et Helisabeth
Regina Hispaniarum illustres, vel alter eorum duceret nominandas,
quae abiurata heresi ad fidem orthodoxam confugere vellent, ad
secretam reconciliationem, etiamsi contra eas fuissent
attestationes recepte, admittere ac cum eis eorumque filiis
christianam fidem observantibus ut obtenta per eos beneficia ac
officia tam ecclesiastica quam secularia retinere ac alia eis
imposterum conferenda et concedenda quecunque recipere et similiter
retinere possent, dispensare, abolereque ab eis omnem
inhabilitationis et infamie maculam sive notam ex premissis
provenientem, eosque in pristinum statum restituere et reintegrare,
ac hereticorum defunctorum corpora exhumare ac igni tradi
facere64
possitis, plenam et liberam per
quasdam65
concessimus facultatem. Et quia postmodum
vobis per alias nostras litteras66
motu proprio commiseramus
–––––––– 588
–––––––– |
Nos per alias nostras litteras67 declaravimus Priores litteras et facultatem per eas vobis ac Regi et Regine predictis concessam semper in suis robore et efficacia permansisse et permanere, nec illas per secundas litteras predictas revocatas fuisse, ipsasque priores litteras et facultatem pro potiori cautela adversus secundas litteras predictas reponentes de novo concessimus, prout in singulis litteris, quarum tenores haberi volumus pro sufficienter expressis, plenius continetur.
Nos
igitur nonnulla dubia, que circa priores litteras predictas exoriri
possent, amputantes, illasque ut piis et sanctis votis Regis et
Regine predictorum annuamus ampliantes et declarantes, vobis et
cuilibet vestrum ut una cum locorum ordinariis seu corum vicariis
vel officialibus aut ab eis deputatis, Quinquaginta ut prefertur
personas utriusque sexus viventes, que in aliquam heresim vel
Apostasiam prolapse fuerint, per eosdem Regem et Reginam, seu eorum
alterum, successive nominandas ad secretam reconciliationem et
abiurationem alias iuxta formam ipsarum priorum litterarum
admittere, necnon Corpora Quinquaginta aliarum personarum etiam
utriusque sexus per eosdem Regem et Reginam, seu eorum alterum,
successive vobis nominandarum,
–––––––– 589
–––––––– |
–––––––– 590
–––––––– |
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub Annulo Piscatoris, die XIIII octobris MCCCCLXXXVIIII, Pontificatus nostri Anno Sexto.
Al pie: Hie. Balbanus.
Sobrescrito: Dilectis filiis Inquisitoribus heretice pravitatis in Regnis et Dominiis Illustrium Hispaniarum Regum apostolica auctoritate deputatis.
13 Agosto 1493. Breve de Alejandro VI, cometiendo á D. Íñigo Manrique, obispo de Córdoba, y al Prior de San Benito de Valladolid, la causa del difunto Gonzalo Alfonso, padre del obispo de Calahorra.- Tomo cit., núm. 49.
ALEXANDER · PP · VIS.
Venerabilis frater ac Dilecte fili, Salutem et apostolicam benedictionem.
Cum,
sicut accepimus, dilecti filii Inquisitores heretice pravitatis in
oppido Vallisoleti Palentine diocesis deputati, contra quondam
Gundisalvum Alfonsi iam defunctum de crimine heresis et a fide
Apostasie diffamatum procedendo, habito etiam desuper consilio
aliorum peritorum, pro eo quod tam ipsi Inquisitores quam alii
periti ad id adhibiti, in votis eorum differentes fuerint, causam
huiusmodi ad sedis apostolice examen presertim aliqui eorum
remiserint: Nos confidentes quod ea que vobis in hac parte
duxerimus committenda bene et fideliter exequemini, Motu proprio
per presentes mandamus ut vos, vel alter vestrum, visis et
diligenter examinatis processu et meritis cause huiusmodi, ad
illius totalem decisionem prout de jure fuerit faciendum procedere
curetis, super quo vestras conscientias oneramus; Districtius
inhibentes Inquisitoribus prefatis et quibuscunque aliis personis
ne de cetero de causa huiusmodi quoquomodo se intromittere
presumant, ac decernentes irritum et inane si secus super
–––––––– 591
–––––––– |
Datum Rome, apud Sanctum Petrum, sub Anulo Piscatoris, Die XIII Augusti, MCCCCLXXXXIII, Pontificatus nostri Anno Primo.
Al pie: B. Floridus.
Sobrescrito: Venerabili fratri Eneco episcopo Cordubensi et dilecto filio Joanni de Sancto Joanne Priori Monasterii, per Priorem soliti gubernari, Sancti Benedicti ordinis eiusdem Sancti, oppidi Vallisoleti Palentine diocesis; vel eorum alteri.
Llorente, dando noticia de este breve68, omite un punto esencial que justifica el buen acuerdo del Papa; conviene á saber, que no solamente los inquisidores y los juristas, consultados para el caso, discordaron de parecer, sino que (y esto era lo más notable) algunos se remitieron al fallo de la Sede apostólica. Tanto importa en buena crítica no creer, sino ver.
Estre breve y otro69 que le antecede de un día (12 Agosto 1493) señalan el año primero del pontificado, y rectifican el error del principio cronológico que Llorente sentó70 diciendo que semejantes años empiezan desde el día de la elección de los Papas. Consagración debía decir. Alejandro VI fué elegido en 11 de Agosto de 1492 y consagrado en 26 de aquel mes.
–––––––– 592
–––––––– |
23 Junio 1494. Relevación de Torquemada por viejo y achacoso. Nombramiento de cuatro Prelados en Inquisidores generales, á quienes va dirigido el Breve: D. Martín Ponce de León, arzobispo de Mesina; Íñigo Manrique, obispo de Córdoba; Francisco Sánchez de la Fuente, obispo de Ávila; Alfonso Suárez de Fuentelsaz, obispo de Mondoñedo.- Tomo cit., núm. 51.
Venerabiles fratres, Salutem et apostolicam benedictionem.
Dudum per fe. re. Sixtum IIII et Innocentium Octavum Ro[mani] Pontifices predecessores nostros, accepto quod in Regnis et Dominiis, Carissimis in Christo filiis nostris Ferdinando Regi et Elisabeth Regine Castelle Legionis Aragonum ac Granate Illustribus subiectis, plures persone, a via veritatis deviantes, in hereticam pravitatem prolapse fuerant, ut heresis huiusmodi extirparetur et fides Catholica in eisdem Reginis propagaretur, diverso littere ab eisdem predecessoribus nostris super deputatione Inquisitorum heretice pravitatis huiusmodi emanarunt. Et demum idem Innocentius per alias suas litteras Dilectum filium Thomam de Turrecremata, Priorem Domus Sancte Crucis extra muros Segobien[ses]71 Ordinis fratrum Predicatorum, generalem Inquisitorem heretice pravitatis huiusmodi in universis Regnis et Dominiis predictis deputavit, sibique in quibusvis Civitatibus, Diocesibus et locis dictorum Regnorum alios idoneos Inquisitores loco sui, qui, adiunctis secum locorum ordinariis seu eorum vicariis vel officialibus aut deputatis ab eis, officium Inquisitionis huiusmodi apostolica auctoritate exercerent, nominandi et deputandi, ipsosque quotiens sibi videretur ab eodem officio amovendi et alios loco illorum deputandi facultatem concessit, et alia fecit prout in litteris predictis plenius continetur.
Cum
autem, sicut accepimus, prefatus Prior in senili etate
constitutus72
et nonnullis infirmitatibus gravatus existat,
Nos de integritate vestra et zelo, quem vos et quilibet vestrum ad
orthodoxam
–––––––– 593
–––––––– |
–––––––– 594
–––––––– |
Datum Rome, apud Sanctum Petrum, sub Annulo piscatoris, Die XXIII Junii MCCCCLXXXXIIII, Pontificatus nostri Anno Secundo.
Al pie: L. Podocatharus.
Sobrescrito: Venerabilibus fratribus... Archiepiscopo Messanensi et Eneco Cordubensi ac Francisco Abulensi necnon Alfonso Mindonensi Episcopis.
18 Febrero 1495.- Á los inquisidores apostólicos y ordinarios y á los demás oficiales del santo tribunal en todos los reinos de España. Somete las gestiones de hacienda, proveniente de los exentos, á la voluntad de los Reyes.- Tomo cit. (copia del siglo XVI), núm. 512.
Dilectis filiis universis et singulis Inquisitoribus et aliis officialibus officii Inquisitionis heretice pravitatis in omnibus regnis Hispaniarum tam apostolica quam ordinaria auctoritatibus deputatis.
ALEXANDER · PP · VIS.
Dilecti filii, Salutem et Apostolicam benedictionem.
Cum
sicut accepimus vos et antecessores vestri, qui officium
Inquisitionis heretice pravitatis in regnis et dominiis,
charissimis in christo filiis nostris Ferdinando Regi et Helisabeth
Regine Castelle Legionis Aragonum et Granate Illustribus subjectis,
tam Apostolica quam ordinaria auctoritatibus hactenus exercuistis,
a pluribus personis que crimina heresis et apostasie perpetrantes
ad viam veritatis et orthodoxam fidem redeuntes, eadem crimina et
delicta abjurarunt, pro penitentiis eis injunctis ac
compositionibus cum personis delinquentibus huiusmodi vel eorum
liberis et successoribus et ab eis descendentibus, qui aliquam
inhabilitatis et infamie maculam sive notam ob crimina et delicta
parentum seu avorum suorum, vel alias, contraxerunt, pro eorum
habilitationibus per nos
factis73
plures pecuniarum
–––––––– 595
–––––––– |
Nos igitur cupientes et pecunie, bona et res alie huiusmodi, que ex premissis provenerunt et imposterum provenient, juste et debite erogentur et distribuantur, vobis et cuilibet vestrum ac successoribus vestris, officium ipsum pro tempore exercentibus, sub excomunicationis pena, quam contrafaciendo vos et eos incurrere volumus eo ipso, committimus et mandamus quatenus de omnibus et singulis pecuniarum summis rebus et bonis aliis, que ratione compositionum ac habilitationum huiusmodi factarum et faciendarum, necnon penitentiarum eisdem personis propter eadem crimina injunctarum et injungendarum hactenus habuistis, et predecessores vestri habuerunt, ac ad vos et eos pervenerunt, et imposterum habebitis et pervenient, juxta dispositionem arbitrium et voluntatem eorundem Regis et Regine et non aliter disponatis, et illa erogetis et distribuatis, Non obstantibus constitutionibus et ordinationibus Apostolicis, ceterisque contrariis quibuscunque.
Datum Rome, apud Sanctum Petrum, sub annulo piscatoris, Die XVIII Februarii MºCCCCºLXXXXV, pontificatus nostri anno tertio.
Al pie: B. Floridus.
No sería justo el tildar de servil, ó cortesano, este Breve. Dióle margen la ordenanza XIII de la Asamblea inquisitorial celebrada y presidida por Torquemada en Valladolid74 á 27 de Octubre de 1488.
«Iten, (considerando) que en los tienpos passados,
los Inquisidores y Oficiales no han sido pagados de su salario en
tienpo y como sus Altezas lo tienen mandado, á causa de las
necesidades y librancas que sus Altezas mandan hazer en los
Receptores; y si en ello no se diesse remedio, se podrían
seguir muchos inconvenientes, y este santo negocio recibirá
detrimento: á lo qual
–––––––– 596
–––––––– |
Ni es menos atendible para despejar el caso presente la Instrucción y entre las de Ávila del 25 de Mayo de 149875: «Otrosí, que en el imponer de las penitencias pecuniarias y corporales, los Inquisidores principalmente ayan consideración á la qualidad del delito; que según fuere grave y leve, assí impongan la penitencia, consideradas assimismo las otras qualidades y circunstancias que el Derecho quiere; y por respeto de ser pagados de sus salarios, no impongan mayores penas ni penitencias que de justicia fuere.»
26 Marzo 1496. Á D. Fr. Francisco Ximénez de Cisneros, arzobispo de Toledo. Que ajuste las cuentas al Santo Oficio y apremie á los morosos y detentores del dinero que devengaban los Reyes por concesión apostólica.- Tomo cit., núm. 53.
ALEXANDER PP VIS
Venerabilis frater, Salutem et apostolicam benedictionem.
Cum
alias Charissimis filiis nostris Ferdinando Regi et Helisabet
Regine Hispaniarum Illustribus
concesserimus76
ut pecunias ex officio Inquisitionis in Regnis
et dominiis eorum provenientes recipere possent, et ut prefati Rex
et Regina nobis nuper exponi fecerunt, hactenus pecunias omnes
huiusmodi recuperare
–––––––– 597
–––––––– |
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, sub Annulo Piscatoris, Die XXVI Martii MCCCCLXXXXVI, Pontificatus nostri Anno Quarto.
Al pie: B. Floridus.
Sobrescrito: Venerabili fratri Archiepiscopo Toletano.
17 Septiembre 1498. Á los Inquisidores generales en los reinos y dominios de las Españas y á los diputados por ellos. Decreta que sus bulas absolutorias, concedidas ó por conceder, no han de estorbar dentro de los dominios de los Reyes la acción civil en los herejes y apóstatas, sentenciados como tales por el Santo Oficio.- Tomo cit., núm. 55.
Dilecti filii, Salutem et Apostolicam benedictionem.
Cum,
sicut charissimi in christo filii nostri Ferdinandus Rex et
Helisabeth Regina Hispaniarum Catholici nobis nuper exponi
fecerunt, in Regnis predictis quamplurimi heretici et a fide
Apostate comperti, et ut tales per vos ex officio vestro declarati
fuerint, et in dies edam alli comperiantur et declarentur,
cupiantque huiusmodi Regna et Dominia sua ab huiusmodi pestifera
labe liberari, et sic declaratos et declarandos nullis
privilegiis
–––––––– 598
–––––––– |
Datum Romae, apud Sanctum petrum, sub Annulo piscatoris, die XVII Septembris M.ºCCCCLXXXXVIII, Pontificatus nostri Anno Septimo.
Al pie: Io. Mutinen.
Sobrescrito: Dilectis filiis Inquisitoribus hereticae pravitatis in Hispaniarum Regnis et Dominiis constitutis, ac substitutis et substituendis ab eis.
Este breve se justifica y explica por otro inédito (5 Octubre) y por la regia pragmática (2 Agosto) del mismo año; así como se normaliza por la bula del 29 de Agosto de 1497. Reorganizada la Inquisición española en 23 de Junio de 1494, no cejó ni sosegó; antes bien puso mano pronta en el bieldo, que aventó á los judíos de Portugal (15 Diciembre, 1496) y de Navarra (1498).
Madrid, 27 de Noviembre de 1887.