Selecciona una palabra y presiona la tecla d para obtener su definición.
Indice Siguiente


Abajo

Um «Mariale» Alcobacense

Aires A. Nascimento





O Alc. 149 da Biliboteca Nacional de Lisboa não constituí um todo homogéneo, nem sob o ponto de vista material nem quanto ao conteúdo. Todavia, se exceptuarmos uma pequena Ars accentualis, no final do códice1, deve de ser incluído entre os Marialia criados e divulgados no decurso dos séculos XII e XIII.

A natureza, finalidade e utilização destas compilações medievais ficam claramente expressas por Evelyn Faye Wilson, no estudo introdutório à edição do Stella Maris de João de Garlanda: «The title Mariale is defined in the tirteenth century as a collection of materials in praise of the Virgin, a sort of anthology or summa of Mary lore. Such volumes were useful in the monasteries and churches as sources of readings for Saturdays and the celebration of great festivals of Virgin Mary. Some of the collections already described include scattered materials other than legends. The collection of St. Victor interpolates among the miracles the De Transitu of Melito of Sardis and a Commentary on a sermon of St. Bernard»2.

Como se verá pela descrição do conteúdo, até pelo tipo de textos, o nosso códice coincide com o do convento de S. Victor em Paris, que acabou de ser referido. E o facto de existirem diferenças codicológicas entre as duas unidades principais (como se reconhecerá pela análise feita adiante) não obriga a considerá-lo, na sua forma actual, como resultado fortuito de época posterior à elaboração de tais unidades.

Muito embora, na verdade, se possam assinalar variantes de empaginação, regramento, módulo de letra e decoração, haverá também a reconhecer que, por um lado, para aglutinar tais unidades, não foi preciso sacrificar as dimensões do formato inicial, e que, por outro lado, as diferenças de decoração, por ex., (mormente nas ornamentações florais) se inscrevem em desenlio, colorido e estrutura comuns. A mesma expressão de piedade mariana, de resto, percorre uma e outra unidade e está patente no apuro caligráfico para transcrever o nome de Maria3.

Se, como parece provável, a aglutinação de materiais diversos não obedeceu a um plano primitivo (já que textos de natureza idêntica como os poemas marianos se encontram separados por um bloco central), a correspondência existente entre os diversos textos permite estabelecer uma linha de continuidade e estudá-los em conjunto. Faltará sem dúvida uma unidade rigorosa; no entanto, também não há repetições, o que, supondo compilação, exclui, sem outras provas, mera agregação de materiais (de cadernos ou de textos).

O interesse do estudo deste códice radica tanto nos textos que nele figuram como na ordenação em que se encontram. O ineditismo de alguns deles pouco poderá significar no elenco dos textos latino-medievais marianos4. Já, porém, a sequência de milagres, por ex., permite estabelecer relações com outras compilações do género. Que assim vamos encontrar um Transitus Mariae em versão não documentada noutros lugares será mais um contributo para conhecer e testemunhar a reelaboração de textos na Idade Média, sobretudo quando corriam sem nome de autor. Mas que a sequência da primeira colecânea de milagres da Virgem Maria corresponda, com ligeiras diferenças, à dos Milagros de Nuestra Señora de Gonzalo de Berceo é um dado de não somenos importância5.

Nada nos garante que a elaboração deste códice, nas suas partes primitivas, possa dever-se ao scriptorium de Alcobaça. Ao silêncio dos testemunhos (i. é qualquer referência explícita) apenas podemos opor a diversidade de mãos, que supõe a intervenção de varios escribas (copistas, correctores e iluminadores), trabalhando sucessivamente, perspectiva que não podemos confiadamente estender a Alcobaça.

A pequeña Ars accentualis, porém, é redigida nesse mosteiro por alguém que se diz ser Fr. Martinus Scolaris Alcobatie6 e deve ter vivido nos começos do séc. XV. A aglutinação do caderno em que está incluída ao resto do códice deve ter ocorrido posteriormente a esta data, talvez muito próximo do ano assinalado na observação deixada no fol. 12r que diz: «para uso da Livraria de Alcobaça, 1578».

Mas mais que adiantar juízos de valor ou interpretações possíveis convirá certamente determo-nos na análise do próprio códice.


ArribaAbajoI.- Análise codicológica

Uma encadernação tardia, de cartão coberto a pele, aglutina um códice de certo modo heterogéneo, composto de 21 cadernos e 171 fólios de pergaminho, cujas dimensões máximas são respectivamente: 283 (271) X 185 (175) X 40mm.

A diversidade de cadernos pode documentar-se numa esquematização gráfica da sua estrutura e dos vários elementos de identificação:

Descripción

Fácil é reconhecer neste esquema três blocos codicológicos: A, fols. 1-20; B, 21-161; C, 162-171. O bloco central constitui um todo individualizado, de teor uniforme e marcas precisas, ainda que nem todos os elementos se registem em cada uma das unidades. A estrutura codicológica é o quaterno, e apenas há a assinalar a ausência de 1 fol. no primeiro e nos dois últimos cadernos. Ausência porventura significativa quanto àquele, pois talvez com ele tenha desaparecido o prefácio que, à semelhança do que acontecia noutras compilações da mesma natureza, antecederia a série de milagres que aqui figuram. Falta também, a inicial do texto [F]uit; é algum tanto estranho, para o estilo de decoracão do códice, nomeadamente, que com ela se preenchesse um fólio isolado. Desatenção do copista, que mais tarde o iluminador não pôde remediar?

Quanto à discriminação dos cadernos, neste bloco central, repare-se como o reclamo alterna, salvo uma excepção, com a assinatura correspondente. Por outro lado, estas marcas.apenas existem enquanto prossegue o texto dos milagres, deixando de existir quando se passa para outros textos. Tal regularidade manifesta-se também na escrita que pode fácilmente ser atribuída apenas a uma mão.

O bloco inicial (fols. 1-20) apresenta uma estrutura codicológica, menos homogénea, aglutinando um senio (a que faltam os 2 fols. iniciáls) com um quinio, unidade que apenas vamos encontrar no caderno final (fols. 162-171).

À diferença de estrutura material corresponde a diferença de conteúdo, e, pelo menos quanto ao quinio final, também uma mudança clara de mão.

As variantes de mão podem também, e ainda que numa análise meramente aproximativa, apontar-se na seguinte ordem de sucessão: a) l-7v; b) 7v-10; c) ll-12r; d) 12v-152v; c) 152v-155v; e) 156r-160v, f) 161r-161v; b) 161v; g) 162-168v; h) 168v-171v. Reconhecemos assim um bloco central preenchido por d) antecedido e seguido por grupos redigidos por mão idêntica. Não sendo isto totalmente coincidente com outras características codicológicas, apenas podemos reconhecer que tal bloco central coincide, de um modo geral, com a compilação de milagres; o resto engloba particularmente os textos poéticos. Se é permitida uma conclusão, poderemos fazer notar que, não coincidindo a alteracão de mão com a mudança de unidade codicológica, há que admitir continuidade na sequência do trabalho de redacção e muito provavelmente identidade de scriptorium.

Em qualquer dos blocos se pode depreender intervencãó de vários copistas, mas enquanto para o primeiro e para o segundo o registo de escrita se deve considerar simultâneo (o que remete a elaboração do códice para um scriptorium que pode contar com vários escribas que se sucedem nas suas tarefas), já para o último se há-de admitir modalidade diferente, correspondente, de resto, com o novo tipo de textos que aí figuram.

O regramento (não aparente no primeiro caderno, mas sim nos restantes) revela variantes que podem ser documentadas no quadro seguinte:

  • fol. 1: 1 col. 22 LL/ 17. 127. 32 (176) X 187 UR = 8,904
  • fol. 8: 1 col. 46 LL/ 23. 127. 32 (182) X 196 UR = 4,355
  • fol. 11: 1 col. 37 LL/14. 114. 49 (176) X 189. UR = 5,25
  • fol. 23: 1 col. 22 LL/20. 195. 55 (180) X 185 UR = 8,809
  • fol. 139: 1 col. 22 LL/18. 115. 42 (175) X 187 UR = 8,904
  • fol. 153: 1 col. 35 LL/ 20. 121. 42 (183) X 204 UR = 6
  • fol. 156: 2 col. 27 LL/ 20.56. 5. 56. 43 (178) X 192 UR = 7,384
  • fol. 163: 1 col. 25 LL/ 22. 112. 34 (168) X 181 UR = 7,541

Traduz-se neste quadro um preenchimento gráfico claramente diferenciado. No entanto, não parece que se deva atribuir à alteração do número de linhas e módulo de letra qualquer outro significado que não seja o de economizar suporte material para escrever o texto.

Algum interesse poderá apresentar a distribuição do texto em duas colunas no bloco central (fols. 156r-161v). Tal variante corresponde a alteração do módulo de letra e à supressão de títulos para os poemas marianos. Representará isto talvez uma fase posterior de redacção, mas não se torna possível determinar, o momento, nem será fácil estabelecer uma relação directa com o primeiro bloco, pelo facto de também ali faltarem os títulos dos poemas.

Relação entre os dois blocos poder-se-á descobrir certamente no tipo de ornamentação floral comum a um e a outro, particularmente nas vinlietas de iniciais que se estendem até ao fundo das páginas em renques diversos (fols. 11r, 12v, 23v, 154r).

A alternância de cores nos títulos manifesta certamente uma variante de estilos; em 12v, temos vermellio, azul, verde; em 24v, vermelho, negro; em 33r, o título é já a vermelho apenas.

A data do códice tem de ser deduzida do tipo de letra, o gótico redondo, para os dois primeiros blocos, pelo que o poderemos situar no séc. XII/XIII. O caderno final, porém, apresenta variante nítida de escrita, particularmente na qualidade do traço e no colorido da tinta, mas, mantendo-se ainda dentro do gótico, será possível atribuir-lhe uma data que não vá muito além do séc. XIV.

Estaremos assim em condições de concluir, pelos aspectos externos, que o códice resulta de uma aglutinação de materiais que, não sendo plenamente homogéneos, permitem encontrar afinidades várias entre os componentes principais e apontar para eles, que são também os elementos primitivos do códice, uma origem comum e uma associação inicial, anterior, portanto, à junção com a unidade final, a qual poderá presumivelmente ter sido acrescentada apenas quando da encadernação actual.




ArribaAbajoII.- O conteúdo

Apontámos já que o Alc. 149 constitui um Mariale, en tudo conforme com este tipo de obras divulgado pela piedade mariana medieval nos séculos XII e XIII. E sublinhámos igualmente que se a importância do códice procede algum tanto do ineditismo dos seus textos, ela advém sobretudo da forma como eles estão ordenados.

Poucos textos são atribuídos aos seus autores (reais ou fictícios, entenda-se). Mas aqueles cuja autoria é possível identificar mais imediatamente situam-se no séc. XI, data não muito longínqua da propria redacção do códice.

Entre esses autores conta-se Hugo Farsito, com o Libellus de miraculis B. Mariae Virginis in urbe Suessionensi, Bernardo de Morías (ou de Cluni), Adão de S. Vítor, Marbodo de Rennes (ou de Angers), Godofredo de S. Vítor (ou de Breteuil).

Algumas per das de fólios fizeram desaparecer possivelmente algumas peças significativas para estabelecer uma relação imediata com códices semelhantes, ou até para determinar a origem do códice. Que conteria, por ex., o 1.° folio do actual 3.° caderno? Um prefácio semelhante ao da colectânea de milagres de S, Victor de Paris (Ad omnipotentis Dei laudem) ou um outro que aparece na compilacãó de S. Germain-de-Près (Quoniam gloriosissima Virgo virginum)?7 Não deixa contudo de causar alguma estranheza que se tenha omitido a inicial do nosso texto. Se ela, ocupava todo o verso de tal fólio (que serviria também de guarda inicial), tal arranjo era claramente singular no conjunto do códice.

Na descrição que fazemos seguidamente do conteúdo do códice, além dos títulos aponíamos também o incipit de cada obra para melhor identificação e referenciação. Nos Miracula, remetemos para o número de ordem do Miraculorum B. V. Mariae quae saec. VI-XV latine conscripta sunt Index de Alb. Poncelet8. Nos hinos, a referência é, como se impunha, a dos Analecta Hymnica Medii Aevi9.

1r.- Verba Sancti Hildefonsi ad Beatum Virginem Mariam. Domina mea, dominans mihi, mater Domini mei, ancilla filii tui, genitrix factoris mundi (PL, 96, col. 58) .

4r.- Quadruplex ratio potest assignari quare B. Virgini in sabbato potius honor exhibetur quam aliis diebus. Prima ratio est quia B. Virgo in sabbato in quo Deus fuit in sepulchro in fide stetit apostolis discedentibus.

4v.- [Transitus Mariae] Temporibus illis cum esset sancta Dei: Virgo Maria diebus ac noctibus uigilans et orans post ascensionem Domini, uenit ad eam angelus Domini de celo, dicens ei: Maria surge et accipe palmam quam tibi detuli quia post tres dies assumam te.

7v.- [Sermo supra Missus est angelus] Quotiens Beatam Virginem extollendam recolo et meam fragilitatem attendo in eius laudem aliquid dicere pertimesco. Fuit enim electus angelus qui eam salutaret.

11r.- Imperatrix reginarum / et saluatrix animarum?
Angelorum / et celorum / dominatrix.

11v.- Planctus ante nescia / planctu lassor anxia (a. Godefridus S. Vicitoris; AHMAE, 20, n.° 199)

12r.- Summi regis factura / salue preciosa.

12v.- Incipit sermo beati Iheronimi presbiteri ad Chromatium et Eliodorum de natiuitate Marie semper Virginis. Incipit prologus eiusdem. Petistis a me ut uobis rescribam quid mihi de quodam libello uideatur qui de Beate Marie natiuitate a nonnullis habetur (Ps. Hieronymus, PL, 20, col. 372; 30, col. 297-305)

19v.- De uiris et filiabus Anne matris Dei Genitricis Marie. Hystoriarum ueterem si uersificando sequemur / tres tribus Anna uiris legitur peperisse Marias / (H. Walther, 19420; 19386).

Aliud de uiris ac filiabus eiusdem Anne matris Beate Virginis Marie.

20r.- Gloriosa mater Christi, nata ex patre nazareno, nomine Ioachim. Matre uero bethleemita nomine Anna.

21r.- [Liber de Miraculis B. Marie Virginis]

21r.- [F]uit in Toletana urbe quidam archiepiscopus qui uocabatur Hyldefonsus, religiosus ualde et bonis operibus ornatus (MBVM, 590).

22r.- De monacho per Beatam Mariam de utraque morte liberato. Erat quidam monachus in quodam cenobio secretarii funtus offitio. Hic ergo ualde erat lubricus et demoniacho instinctu aliquotiens libidinis urebatur estibus (MBVM, 468).

23v.- De clerico B. Marie deuoto, in cuius ore iam mortui flos inuentus est. Quidam clericus in Carnotensium urbe degebat qui erat leuis moribus seculi curis deditus, carnalibus etiam desideriis ultra modum subiectus (MBVM, 1357).

24v.- De eo, qui gaudii quod B. Marie precinebat particeps per ipsam factus est. Alter quoque clericus in quodam loco commorabatur qui et ipse deo et eius alme matri satis erat deuotus. (MBVM, 69).

25r.- De uoce qua misericordie mater pauperi suo presens respondit. Vir quidam pauper, degebat in quadam uilla qui cum egeret stipe quotidiana per plura loca pergebat (MBVM, 1761).

26r.- De jure suspenso quem B. Virgo, liberauit. Sicut exposuit Gregorius Papa de Septem stellis pliadibus quo se quidem non contingunt [...] Fur erat qui uocabatur Ebbo; multociens res alienas rapiebat (MBVM, 1651, 671)

27r.- De monacho qui mentis B. Virginis ad agendam penitenciara reuixit. In monasterio Sancti Petri quod est apud urbem Coloniam erat quidam frater cuius uita et mores nimis ab habitu monachili discrepabant (MBVM, 819).

28r.- De eo qui pudenda, sibi et guttur abscidens per B. Marie iussum uite redditus est. Neque hoc silere debemus quod Beate memorie dominus Hugo abbas Cluniacensis ecclesie solet narrare de quodam fratre sui monasterii. Idem uero frater Girardus dicebatur. (MBVM, 1150).

29v.- De presbitero qui non nisi B. Marie missam cantare sciebat. Sacerdos quidam erat parrochie cuiusdam ecclesie seruiens honeste uite et optimis studiis preditus sed litterarum scientia non plene imbutus. (MBVM, 1604).

30v.- De eo cui B. Virgo precepit ut singulis diebus sibi cantaret pasalmum betati immaculati. Erant duo fratres in urbe Roma quorum unus uocabatur Petrus admodum prudens et strenuus ecclesie Sancti Petri archidiaconus sed auarus. (MBVM, 413

32v.- De monachus qui ad horas B. Marie non sedens per solam eam deuotionem saluatus est. Apud ciuitatem que Papia dicitur in monasterio Sancti Saluatoris fuit quidam monachus qui erat prior ipsius monasterii constitutus (MBVM, 9)

34r.- De clerico papiensi qui electione B. Marie promotus est in pontificem. In supradicta urbe fuit quidam clericus qui uocabatur Iheronimus morum probitate ualde decoratus qui sancte Dei Genitrici ualde placere studebat (MBVM, 862)

34v.- De linteolo post infectione, per Matrem candoris candidato. Sancti Michaelis arcangeli nomine consecrata quedam est ecclesia que Clusa ab incolis est nuncupata (MBVM, 161)

35v.- De uelamine ymaginis et de flabello prope posito quem ignis circumseuiens nec saltim obscurauit. Est et alia ecclesia in honore sancti Michaelis in monte qui dicitur Tumba in periculo maris. In hac monachorum multitudo sub regulari institutione famulatur Deo (MBVM, 491)

36r.- De clerico qui uxorem et omnia reliquit propter Beatam Mariam. In territorio ciuitatis qui dicitur Pisa erat quidam clericus ecclesie Sancti Cassiani canonicus (MBVM, 866)

37r.- De muliere qui sensum amissum recepit. Miraculum me referre non piget, minimum quidem quantum ad Sancte Marie meritum sed tamen et magna et minima ad laudis eius cumulum referri miracula nulli debere esse honerosum que est refugium miserorum (MBVM, 1092, 1293)

38v.- De puero quem Beata Virgo illesum in fomace seruauit. Contigit quondam res talis in ciuitate Bituricensi quam solet narrare quidam monachus Sancti Michaelis de Clasa nomine Petrus, dicens se eo tempore illic fuisse (MBVM, 234)

39v.- De ultione pariter et miseratione quam Beata Virgo in quadam exercuit. Sicut ex iam relatis de Sancta Dei Genitrice miraculis plurimis possunt intelligere legentes quiue sanctam eandem Mariam magne pietatis esse (MBVM, 1649, 1727)

41v.- De matrona cui per Beatam Mariam omnia superabundauerant. Asserunt antiqui relatores Britanniam dictam maiorem ad instantiam minoris que partes incolit occidentis fore pre omnibus terris opulentam onmibus diuitiis (MBVM, 120)

42v.- De imagine quam iudei crucifigere deliberauerunt. Ad excitanda humilium corda ut percipiant gaudia celestia sub breuitate sermonis ut in prouerbio dicitur in paucis contringere multa [...] In Toletana urbe cum ab episcopo in die Assumptionis sancte Virginis Marie (MBVM, 16, 833)

43v.- De quadam muliere que liberata est per Beatam Mariam de periculo mortis. Piissimo sancte Dei Genitricis miraculo in ipsis aeriis spiritibus patrato [...] In loco qui Tumba dicitur quedam ecclesia in honore Sancti Michaelis archangeli honorifice admodum constructa est (MBVM, 1210, 811)

46r.- De quodam monacho per Beatam Mariam tribus uicibus a diabolo liberato. Olim fuit quidam monachus in quadam monachorum congregatione quem Domina nostra suum familiarissimum esse tali modo dignata est ostendere (MBVM, 1187)

48r.- De puero quem ipsa Domina a mortuis suscitauit. In Gallie partibus est quoddam monasterium in honore et nomine Beate prefate Virginis dedicatum [...] Inter quos cuiusdam uxor predicti monasterii frequentius limina terere ibique uigilias solebat celebrare (MBVM, 790)

49r.- De quodam episcopo. Moris erat sancto Dunstanno loca sancta quando Cantuarie morabatur, uno tantum fideli socio comitatus, noctu peragere (MBVM, 1117)

50r.- De eodem. Alio item tempore prefata pastorum ecclesie limina simili hora pari uoto requirens inde discessit, memoratam sacratissime Virginis eadem preces illic deo fusurus adire cepit (MBVM, 45)

50v.- De quadam abbatissa quam nostra misericorditer Domina a maxima angustia liberauit. Celebre est ad illum medicum certatim currere languentes quem marte sua tam potentem cognouerint ut morbis omnibus idoneus sit subuenire [...] Fuit igitur ut ueracium fideli relatione uirorum refertur quedam sanctimonialium, spiritualis mater que abbatisse officium et nomine et actione tenebat (MBVM, 164,562)

55r.- Quomodo homo quidam mersus in mare auxilio Sancte Marie sit liberatus. Duo Beate Dei Genitricis Marie miracula narrare disposui quorum unum unius alterum alterius cuiusdam religiosi abbatis relatione agnoui [...] Erat nauis in medio maris Mediterranei peregrinis onusta, quorum deuotio orationum partes Iherosolimitanas adhibat (MBVM, 384, 417)

57v.- De quodam abbate. Aliud quoque Sancte Dei Genitricis Marie miraculum narro quod ab ipso didici abbate [...] Fuit enim aliquando in medio maris Britanici nimia cum aliis multis oppressus tempestate adeo ut de uita omnes cogerentur desperare (MBVM, 59, 557)

59r.- De quodam monacho. Quidam uir religiosus erat qui Sanctam Dei Genitricem ualde diligebat ac eius seruitium preter Completorium diligenter cotidie decantabat (MBVM, 1520)

60v.- De quadam imagine Domini nostri Ihesu Christi que testimonium peribuit cuidam christiano. Fuit quidam religiosus Leodicensis ecclesie archidiaconus qui orationis studio sanctorumque locorum uisendorum gratia multa peragrans loca, Bizanteam tandem deuenit ad urbem (MBVM, 646, 559)

63r.- Publica Theophili penitencia et satisfacio qui Christum abnegauit et ueniam Beate Marie inteuentu promeruit. Factum est autem priusquam incursio fieret in romana republica execrandae Persarum gentis fuisse in una ciuitate Ciliciorum secunda regione quendam uicedominum sancte Dei ecclesie nomine Theophilum (MBVM, 517 bis; BHL, 8121)

74v.- De quodam infirmo. Sacrossancta sancte Marie Dei Matris preconia [...] Cum aduersis gentibus et plurimis nationibus locorum innumerabilium in urbe Viuaria gratia sanitatis recuperande (MBVM, 1609, 261)

75v.- De puella nomine Musa cui Virgo uirginum cum uirginibus apparuit. Non est silendum quod Probus Dei famulus de sorore sua Musa nomine puella parua narrare consueuit (MBVM, 1161)

76r.- De infirmo cui Beata Virgo quia ipsa esset mater misericordie dixit. Sicut iterum audiui, fuit quidam infirmus qui infirmitatis sue doloribus multum grauatus iam non ad aliud ualebat intendere (MBVM, 1653)

78r.- De quadam ymagine Beate Marie que uelud in marmore picta est. In Libia etenim ciuitate que proxima est ciuitati que uocatur Diospolim est ymago quedam sancte Dei Genitricis semperque Virginis Marie (MBVM, 808)

79r.- De ipsa ymagine Virginis et ipsa non est hominis manu facta sine effigiata. In sancta Getsemani que inter Ierusalem et Montem Oliueti in medio est posita ubi monumentum Beate Marie adest ubi ipsa sepulta est (MBVM, 858)

79v.- De infirmo cui Beata Virgo lacte suo labia rigauit; dixit enim quoscumque sibi deuote famularent uitam habituros. Frater quidam qui in cenobio quodam militabat celorum Domino Dei Matri tanquam et filio decreuerat seruire sedulo (MBVM, 540)

81v.- De monacho qui morte subitanea defunctus dixit se adeptum misericordiam per Matrem misericordie. Olim erat cognitus / alter quidam monachus / in illa prouintia / que fertur Burgundia (MBVM, 1186)

85v.- De sanctimoniali que liberata est a pena per Beatam Mariam. Quedam sanctimonialis / sicut fertur fuit talis / in conuentu feminarum / Christo famulantium [...] Diabolus suasit illi uisere Dei precepta spernere, uirginitatem perdere quam seruabat (MBVM, 1307)

88r.- De quodam uiro qui relicta uxore cuidam adhesit adultere. Fratres operamini / neque seducamini [...] Sponsus quidam ocio / uacabat assiduo / forte, formosissimam / uidit semel feminam, / uidit et continuo / igne feruens nimio (MBVM, 545, 1674)

90r.- De clerico quem ab insano amore puelle remouit amor Beate Marie. Huc uenite et audite / omnes serui Domini [...] Presul quondam erat quidam / qui habebat clericum / quem amabat et fouebat / sicut suum filium (MBVM, 705, 1230)

93v.- De presule qui iussu Beate Marie in conuentu sanctorum Spirituum missam celebrauit. Presul erat Deo gratus / ex Francorum gente ortus / Bonus erat ei nomen / quod designat bonum omen (MBVM, 1226 bis; BHL, 1420)

95v.- De illa ymagine Beate Marie picta tabula de qua oleum manauit. De illa autem uere incontaminata Virgine Maria oportunum putamus simpliciter caritati uestre [...] explicare [...] In ciuitate Constantinopolitana iudeus (MBVM, 324, 878)

96v.- Sermo dulcissimus in quo et miraculum de sabbato Beate Marie dedicato. Sollemnem memoriam Sancte Marie matris Domini decet filios ecclesie sollemniter et officiosissime celebrare quippe cum multis sanctorum concessum sit. (MBVM,1666)

99v.- De miraculo in Chiuiaco acto. Chiuiacus uilla est episcopi Laudunensis ab ipso oppido institucio ferme duum milium distans. In qua uir quidam cum sua coniuge commanens filiam ex ipsa inter alios liberos extulisse dinoscitur (MBVM, 167)

104r.- De eo cui pedem et crux perditum Sancta Maria restituit. In Grannopolitano territorio, uir quidam ex uidua que sibi nupserat priuinum habuerat. Qui dum uitrico bubulci ferret officium, dies beate Marie Magdalene natalis obuenerat (MBVM, 795)

109v.- De quodam locupletissimo milite. Fuit quidam miles nobilitate et dignitate conspicuus et in rebus seculi locupletissimus (MBVM, 632)



[HUGONIS FARSITI, Libellus de Miraculis B. M. Virginis in urbe Suessionensi] (PL, 179, col. 1176-1800)

112r.- Incipit prologus de miraculis Sancte Dei Genitricis Marie. Ad laudem et honorem Beate et gloriose semperque Virginis Marie Genitricis Dei et Domini nostri Ihesu Christi. Temporibus nostris uirtutem mirabilium suorum.

112v.- De ordine iniciali miraculorum. Anno ab incarnatione Domini millesimo centesimo uicesimo octauo.

114v.- De uisis pridie splendoribus. Ex languentibus pridie huius benefitii celitus dari.

114v.- De sanata puella per soccum. Ausum etiam huius generalis muneris postulandi (MBVM, 133)

115r.- De stellis fugantibus caliginem. De tenebrosa caligine per noctem eodem tempore et stellis mire magnitudinis.

115r.- De illa que soccum momordit. Moris erat ut egroti suauitate recepta, per nouem dies ibidem manicarent. (MBVM, 118)

115v.- O quanta deuotio populi. De populi uero deuotione et de concursu et frequentia innumerabili.

116r.- De femina que nasum recuperauit. Unum refero miraculum cuius simile utrum legerim auditum aut uisum in preteritis seculi nescio. (MBVM, 1733, 1132)

118r.- De fabro pérfido sed correpto. Faber ferrarius de pago Laudunensi conuentionem fecerat annuam. (MBVM, 517)

119r.- De puero uisione rapto. Inter initia benedictionis huius celitus effuse quidam puer undenis, peccorum custos. (MBVM, 901)

121r.- De muto per uisionem sanato. Tres muti ad eandem memoriam Beate Virginis aduenerant. (MBVM, 1726)

121v.- Item de alio muto. Vidimus et alium de pago Laudunensi desuper fluuiolum Seram nomine. (MBVM, 1752)

122v.- De bubulco blasphemo et punito. Seruus cuiusdam militis Suessionensis operi rusticano deputatus. (MBVM, 1645)

123v.- De oculo femine sanato et puero contracto et erepto. Femina quedam oculum dolebat et celidoniam seu quaslibet herbas adhibuit ne doleret. (MBVM, 519)

124v.- De surdo et muto Atrabatensi. Quidam surdus et mutus de Atrabatensi pago inteligens quosdam ex illis regionibus. (MBVM, 1511)

125v.- De muto puero Coloniensi et mulier a demonio sanata. Sed et quidam puer natione Coloniensis nutriebatur in pago Beluacensi apud castrum Clarum Montem nomine. (MBVM, 1639)

127r.- De furioso diuite Doacensi. Preterea ex castro quod dicitur Doacus uersus pagum Atrabatensem, quidam furiosus nomine Guarinus. (MBVM, 1231)

128r.- De errantibus reductis ad uiam per Beatam Mariain. Ob hec et alia celeberrima Dei Christi et Virginis Matris fama uulgante miracula. (MBVM, 1181)

129r.- De femina que peperit lapides. Apud uillam que dicitur Rala in territorio Suessionensi que et ipsa est possessio matris ecclesie. (MBVM, 115)

130r.- De paralitico sanato. Quidam paralyticus in porticu eiusdem ecclesie plurimo tempore iacuit. (MBVM, 1465)

130r.- De femina ceca et illuminata. Quedam mulier mater familias de Blericurte que uilla est prope Cociacum. (MBVM, 1292)

131r.- LIBER II. De mulier que ingredi ecclesiam non poterat. Anno incarnatione Domini MCXXXI [die] Luce euangeliste non dedignatus est Deus. (MBVM, 83)

132v.- De inflato mulieris utero festis paschalibus sanato. Apud castrum quod Nigella dicitur in Veromandensi pago situm. (MBVM, 98)

133r.- De infirmo per panem sanato qui soccum tetigerat. Dicite inquit iusto quia bene quia fructum adinuentionum suarum comedet. (MBVM, 349)

134r.- De duobus scutiferis de captione liberatis. Duo pueri scutiferi de pago Laudunensi capti et abducti ultra siluam que Thereschia dicitur. (MBVM, 388)

135r.- De matre qui filium suum reduxit liberum de captituitate. Apud Sanctum Richarium in Pontico qui uicus est in pago Ambianensi cuidam feneratori. (MBVM, 112)

135v.- De femina illuminata. Quedam ceca de Cenomannensi territorio. (MBVM, 1262)

136r.- De Radulfo cantello. Thomas autem dominus castri quod Cotiacuus uocatur. (MBVM, 1671)
(Miracula XXIX et XXX desunt).

137v.- De quodam paruulo. Spiris locus est famosus, opulentus, episcopalis; ibi imago adoratur (MBVM, 1671)

138v.- —Quid significet columna nubis in die et ignis in node
—Sunt tria in cibis considerando, primum, quid, quando, quantum commendamus
—Quia obedisti uoci uxoris tue.

139r.- Incipit epistola Sancti Ieronimi de lapsu cuiusdam uirginis. Puto leuius esse crimen ubi homo peccatuni suum ultro confitetur quam ubi Celans mala.

147r.- Item eiusdem ad uiolatorem uirginis. De te quid dicam o fili serpentis, minister diaboli, uiolator templi Dei.

148r.- Carmen eiusdem puelle. O te uirgo filia Syon.

150v.- De quadam que stulta dicebatur. Narrauit sanetus Basilius. Fuit in quodam monasterio feminarum.

152v.- Oratio ad gloriosam cum laude. O cunctarum / feminarum / decus atque gloria. (a. Bernardus Morlanensis; AHMAE, 50, III)

153r.- Oratio ad Virginem matrem cum cantico. Mater Christi / que tulisti. (a. Bernardus Morlanensis; AHMAE, 50, V)

153v.- Laus Dei genitricis cum oratione. Salutaris / Stella maris, (a. Bernardus Morlanensis; AHMAE, 50, IV)

154r.- Preces cum laudibus ad Virginem matrem. Aue Virgo / que origo. (a. Bernardus Morlanensis; AHMAE, 50, VI)

154v.- Canticum ad laudem Virginis cum prece Matris. Lux sanctorum / spes lapsorum. (a. Bernardus Morlanensis; AHMAE, 50, VII)

155r.- Laus gloriose Genitricis cum precibus. Celi porta / per quam orta / salus est fidelium. (a. Bernardus Morlanensis; AHMAE, 50, VIII)

156r.- Hodierne lux diei / celebris in matris Dei. (a. Bernardus Morlanensis; AHMAE, 54, n.° 219)

156r.- Aue mundi gloria / Virgo mater Maria (AHMAE, 54, n.° 254)

156v.- Lux aduenit ueneranda / lux in choris iubilanda (a. Adamus a S. Victore?; AHMAE, 54, n.° 198)

157r.- Sicut pratum picturatur / et uer uernis floribus (AHMAE, 10, n.° 108)

157v.- Madens uellus Gedeonis / et celatum Salomonis. (AHMAE, 8, n.º 69)

158r.- Virgo splendens / que transcendens / electorum ordine. (a. Bernardus Morlanensis; AHMAE, 50, XII)

159v.- O sancta Virgo uirginum / que genuisti Dominum (a. Marbodus Redonensis; AHMAE, 50, p. 395)

160r.- Salue mater Saluatoris / uas electum, uas honoris (a. Adamus a S. Victore?; AHMAE, 54, n.° 245)

161r.- Beatissima Virgo Maria singulariter in hoc mundo rutilauit quadraginta septem annis et tribus mensibus. Duodecimerat annorum quando de Spiritu Sancto concepto.

161r.- Septem gaudia Beate Virginis Marie. Gaudia quibus gaudes / honore(s), uirtutes, laudes / dicam Deo annuente.

161r.- Nullus desperet de misericordia Dei quod bonos aduocatos habemus filium ante patrem, ante filium matrem.

161v.- Antiphona Beate Marie. O gloriosa Dei Genitrix Virgo semper Maria que Dominum omnium meruisti portare.
Alia antiphona. Sub tuum presidium confugimus.

161v.- Salue mater / regis summi / clausus crater.

161v.- Hynmum Beate Marie. Memento salutis auctor / quod nostri quandam corporis / ex illibata uirgine / [...] Marie, mater grade / mater misericordie.

162r.- Planetas Beate Virginis in parasceue secundum Originem. Quos filie Iherusalem sponse dilecte Dei una mecum lacrimas fundite.

168v.- Ars accentualis penes metra componenda, in qua inueniuntur quedam regule tenentes cum usu ordinis cisterciensis. Sicut philosopho uocabulo uulgari Aristotile appellato, secundo phisicorum capitulo quarto. (a. Prater Martinus Alcobatie Scolaris)



Indice Siguiente