1
Poetica Theologia, Roma, 1984.
2
Met. III, 4, 1000 a. Cito por la edición de Valentín García Yebra, Madrid, Gredos, 1987.
3
Los trabajos y los días, Milán, 1964, v. 40 y ss.
4
Theol. Plat. págs. 17-19.
5
Theol. Plat. pág. 19, y passim.
6
Cfr.: Pulchrum est profecto nihil frustra neque dici, neque agi: et in proverbio est, difficilia esse ea quae sint pulchra
(Plutarco, De educatione puerorum, IX, ed. cit. pág. 7).
7
Melius ergo faciunt, qui quae de Typhone, Osiride, Iside narrantur, neque deorum, neque hominum, sed magnorum geniorum eventa sentiunt: quos genios et Plato et Pythagoras, et Xenocrates et Crysippus, priscorum theologorum imitatione, hominibus robustiores exstitisse aiunt, et potentia nostram naturam longe superare, divina autem natura non sincera aut pura praeditos, sed quae animae natura corporisque sensu comprehensa, voluptatis esse dolorisque capax, aliisque id genus obnoxia affectionibus, ac mutationibus, quibus alii magis, alii minus turbantur. Nam, ut in hominibus, ita etiam inter daemones sunt virtutum et vitiorum discrimina. Etenim quae de Gigantibus et Titanibus apud Graecos cantantur, et Saturni quaedam scelera, Cereris errores, nihil absunt ab Osiridis et Typhonis eventis, aliisque similibus, quae omnibus licet licenter conficta audire: eadem est eorum quoque ratio, quae in mysticis sacris occulte aguntur, et efferri ad vulgus aut ab eo videri nefas ducitur.
Iam Homerum quoque animadvertimus insigniter bonos viros identidem appellare deorum similes...
(De Iside et Osiride, XXV-XXVI, ed. cit., págs. 440-441).
8
... postea aperte omnia et facile, ac sine fastu et fingimentis discere cupientes, poesin quae oracula velabat incusaverint: non tantum quia adversaretur intelligentiae in vero percipiendo, obscuritatem et umbram dictis admiscens: sed quod iam translationes et aenigmata atque ambiguitates, divinationis quasi quosdam fucos, et effugium quibus ea se tueretur si quid secus evenisset, suspecta haberent. [...] Nam non obtemperat Euripidi deus legem hanc ferenti, Apollinem solum canere fata hominibus debere. Ergo cum utatur administris et vatibus mortalibus, quorum eum par est curam gerere et custodire eos, ne deo sacri a malis interficiantur hominibus; non vult veritatem opprimere, sed eius explicationem poesi pervertens, velut splendorem varie reflexum et in multas diffusum partes, duritiemque eius hoc pacto et rigorem auferet. Debebant etiam tyranni ignorare, et hostes non praesentire. His igitur circumdabat suspiciosa verba et ambigua: quorum sententia aliis ignota, consulentes non falleret, si animum adverterent. Stultissimus itaque est qui calumniatur et culpat quod rebus ita mutatis deus non quo ante, sed alio nobis modo vult prodesse
(De Pythiae oraculis, XXV y XXVI, ed. cit., págs. 496-497).
9
Ac talibus quidem sapientum dictis idem usu venit, quod in angustias contrusis fluminibus; non enim perspici quit sensus, neque perlucere: at si consideres quid scriptum sit et dictum de eis ab his qui singulorum scrutati sunt sententiam, non facile ullas prolixiores invenies disputationes. Enimvero, ut lineam rectam mathematici vocant brevissimum inter duos terminos ductum, sic Pythiae sermo absque ullo flexu, circuitu, ambiguitate, fraude, recta ad veritatem proficiscens, quanquam de sua fide causae dictionem non possit detrectare, tamen falsi a nemine in hunc usque diem convicta est: sed donariis barbaricis Graecanicisque oraculum opplevit, aedificiorum autem et Amphictyonicorum apparatum elegantia
(De Pythiae, XXIX, pág. 498).
10
Hoc igitur mysteriorum talium institutio indicat, ubi vetat id hominibus nondum initiatis expiatisque patefacere. Nempe, tamquam non liceat explicare, vetuit, quod divinum est, alteri cuiquam aperire, nisi duntaxat illi, cui et videre contigerit
(Enneada VI, lib. IX, cap. XI; ed. cit., pág. 539).