1
Eugenio Garin, «El filósofo y el mago», en Eugenio Garin (ed.), El hombre del renacimiento, Madrid, Alianza Universidad, 1990, pp. 163-95.
2
Ciriaco Morón Arroyo, «Lorenzo Valla: nuevo discurso del método», en Homenaje a Pedro Sainz Rodríguez, Madrid, F. U. E. 1986, vol. IV, pp. 319-34. Del mismo autor, «El sistema de Erasmo. Origen, originalidad, vigencia», en el volumen colectivo El erasmismo en España, Santander, Sociedad Menéndez Pelayo, 1986, pp. 41-52.
3
Esta es la descriptiva cabecera que lleva la edición de París de 1505: Laurentii Vallensis viri tam Graecae quam Latinae Linguae peritissimi in Latinam Novi Testamenti interpretationem ex collatione Graecorum exemplarium Adnotationes apprime utiles.
4
Vid. Luis Gil Fernández, Panorama social del humanismo español, Madrid, Alhambra, 1981.
5
Marcel Bataillon, Erasmo y España, México, F. C. E., 19863, p. 25.
6
Cf. Francisco Rico, Nebrija frente a los bárbaros, Salamanca, Universidad de Salamanca, 1978, p. 63.
7
En el Decretum secundum publicatum in
eadem quarta sessione Tridentina sub Paulo III, el 8 de
abril de 1546, leemos: «Praeterea ad coercenda petulantia ingenia
decernit ut nemo, suae prudentia innixus, in rebus fidei et morum,
ad aedificationem doctrinae Christianae pertinentium, sacram
scripturam ad suos sensus contorquens, contra eum sensum, quem
tenuit et tenet sancta mater ecclesia, cuius est iudicare de vero
sensu et interpretatione scripturarum sanctarum, aut etiam contra
unanimem consensum patrum ipsam scripturam sacram interpretari
audeat, etiamsi huiusmodi interpretationes nullo unquam tempore
lucem edendae forent»
, Concilium Tridentinum Diariorum,
Actorum, Epistolarum, Tractatum Nova Collectio, Friburgii Brisgoviae, Heider, Societas
Goerresiana, 1963-64, 8 vols., V, 92, 4-10.
8
Op. cit., p. 484.
9
Puede verse el amplio catálogo recogido por Klaus Reinhardt, del que solamente se ha publicado el volumen I que recoge los autores de la A-LL, Bibelkommentare Spanischer Autoren (1500-1700), Madrid, C. S. I. C., 1990.
10
El fragmento, que yo subrayo, pertenece al opúsculo de fray Luis De sensibus Sacrae Scripturae, c. IV, fol. 15r, publicado por Olegario García de la Fuente, «Un tratado inédito o desconocido de Fray Luis de León sobre los sentidos de la Sagrada Escritura», La Ciudad de Dios, CLXX, 1957, pp. 258-334; p. 302.