Sufficere quidem poterant que nunc dicta sunt et scripta ad huius gentis emulos convincendos, eosque ab hac emula contentione penitus revocandos; sed ut manifestius hec odiosa perfidia convincatur et cadat, consequens erit ut, sicut in primo capitulo iam promisi, eorum motiva et rationes que contra hanc primam partem militare videntur, hic ultimo scribantur, quibus hanc gentem impugnare contendunt, ac deinde responsiones efficaces ad eadem opposita et obiecta, protinus suscribantur, tam ex his que dicta sunt, quam ex eis que dicentur inferius. Ex hoc ergo moventur aut moveri poterunt, qui eos qui fuerunt ex iudaismo conversi, a ceteris fidelibus minorare, ac in officiis et administrationibus contendunt subiicere: Primo, scilicet, quia hoc meruerunt patres eorum qui Christum nostrum verissimum redemptorem malivole occidentes, sanguinem eius, id est, peccatum occisionis, super se et super posteros filios suos publice imprecaverunt coram Pilato preside, qui iudicabat Christum dimitti lavans manus suas a sanguine eius, dicentes (Maththei, vigesimo septimo): Sanguis eius, id est, peccatum huius crucifixionis, sit super nos et super filios nostros. In penam igitur inmanissimi sceleris huius, iuste videntur esse puniendi, saltem aliqua suppresione a ceteris qui Christum ab eis occisum devotissime receperunt. Confirmatur autem hoc quia Christum publice negaverunt dicentes non esse regem suum, nam cum Pilatus diceret: Regem vestrum crucifigam? Responderunt dicentes: Non habemus regem nisi Cesarem (Ioannis, undevicesimo); et ibidem titulum regni eius negantes dixerunt ad Pilatum: Noli scribere rex Iudeorum, sed quia ipse dixit: rex sum Iudeorum. Et Actuum, tertio, dixit Petrus ad Iudeos, loquens de Domino Iesu: Quem vos, inquit, tradidistis et negastis ante faciem Pilati, iudicante illo dimitti. Cum igitur regnum et sacerdotium translatum sit ad gentes per Christum, quem fidelissime receperunt, ut habetur Apocalypsis, quinto: Redemisti nos Deo in sanguine tuo, ex omni tribu, lingua et natione, et fecisti nos Deo nostro regnum et sacerdotes, et regnabimus super terram; item Prima Petri, secundo, dicitur de ecclesia gentilium: Vos estis genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus adquisitionis. Consequens ergo erit quod ipsi reputentur alieni ab huiusmodi regno et sacerdotio Christi, et ad quoscumque honores et officia, gradus aut dignitates huius regni et sacerdotii, tam ecclesiasticos quam seculares, habeantur inhabiles et indigni. Quod satis videtur etiam posse probari testimonio et prenuntiatione Christi, qui incredulitatem et duritiam eorum improbans et fidem centurionis, qui gentilis erat, collaudans, dixit (Maththei, octavo): Amen dico vobis quod multi, scilicet ex gentibus, ab oriente et occidente venient et recumbent cum Abraham, Isaac et Iacob; filii autem regni huius eiicientur, et cetera; quasi dicat: isti propter incredulitatem suam perdent regnum et sacerdotium, quod patribus Abraham, Isaac et Iacob promissum est a Deo, et sic eiicientur in tenebras, scilicet presentis cecitatis et future damnationis, et filii eorum post eos; sed gentiles ab oriente et occidente devotissime venientes obtinebunt quod isti perdiderunt, et recumbent cum Abraham, Isaac et Iacob, sicut in Ecclesia triumphante per gloriam et beatitudinem, ita hic in militante per gratiam et honorem. Confirmatur adhuc evidentissima ratione sumpta ex eorum lege: manifestum est enim quod, sicut se habebant Iudei in quibus divinus cultus vigebat primo et principaliter tempore legis scripte, ad gentiles, qui legem illam volebant recipere et effici veri Iudei, sic se habere debent nunc christiani fideles in quibus viget et viguit ab adventu Christi veritas fidei et cultus Dei, ad ipsos Iudeos etiam si velint converti et effici veri christiani; sed Iudei reputabant gentiles ad suam legem venientes tamquam advenas et extraneos, nec eos recipiebant secum in pari equalitate officiorum et dignitatum, que habebantur in populo illo, sed quosdam numquam recipiebant ad aliquem honorem et dignitatem quantumcumque viderentur esse fideles et devoti, sicut erant Ammonite et Moabite; quosdam vero admittebant ad huiusmodi officia in tertia generatione, sicut erant Idumei et Egyptii, ut habetur Deuteronomii, vicesimo tertio capitulo; ergo sic se debent ad Iudeos nunc habere christiani, quod numquam, aut tarde, vel cum maxima difficultate eos ad officia, honores et dignitates in populo Dei debent admittere, sed eos tamquam extraneos et advenas reputare, ac per hoc velut subiectos in quibuscumque officis et honoribus habere, ut saltem per manus eorum, et velut in gratiam, possint ad huiusmodi gradatim ascendere. Patet autem ista similitudo tam ratione propriissima quam verissima auctoritate; ratio autem est quia nunc Iudei peiores sunt et multo magis Deo odibiles quam essent tunc gentiles; et christiani similiter multo magis accepti et Deo coniuncti, quam essent tunc Iudei, quod de se patet, et facile posset latissime declarari, sed pretereo, quia nemo eorum hoc audebit negare, alias esset infidelis et perditus. Si igitur propter amicitiam et coniunctionem iudaici populi ad Deum, sic dure ex precepto legis tractabant Iudeis quoscumque gentiles propter eorum transactam incredulitatem et errores, etiam si vellent converti, consequens erit quod durius sint nunc tractandi Iudei ab ipsis veris christicolis, etiam si Christi fidem velint recipere, cum et isti sint meliores et Deo multo magis accepti, et illi deteriores et magis obstinati. Auctoritate vero patet sic: nam Deuteronomii, duodetrigesimo, postquam Moyses memorasset peccata eorum, quibus hoc mereri debebant, adiecit quo modo gentilis populus qui tunc, quamtum ad hoc, subiiciebatur illis, sebebat postmodum illis superferri, ita ut in tantum illi ascenderent et ipsi descenderent, quod populus ille esset caput eorum, habens super eos huiusmodi dominium, ipsi vero esse debebant in caudam et subiectionem, ubi sic habetur: Advena qui tecum versatur in terra ascendet super te, eritque sublimior; tu autem descendes et eris inferior; ipse fenerabit tibi, et tu non fenerabis ei; ipse erit in caput, et tu eris in caudam; et super te venient maledictiones iste omnes, et persequentes apprehendent te donec intereas, quia non audisti vocem Domini Dei tui, et cetera. Principalem autem peccatum, propter quod sic destitui debebant et redigi in servitutem, fuit inobedientia et repulsio eorum ad Christum redemptorem et Dominum nostrum, quem de gente et de fratribus eorum Deus suscitare debebat, ut habetur Deuteronomii, undevicesimo: Prophetam de gente tua et de fratribus tuis, sicut me, suscitabit tibi Dominus Deus tuus. Ipsum audies, ut petisti a Domino Deo tuo in Horeb, quando contio congregata est, atque dixisti: ultra non audiam vocem Domini Dei mei, et ignem hunc maximum amplius non videbo, ne moriar. Et ait Dominus mihi: Bene omnia sunt locuti; prophetam suscitabo eis de medio fratrum suorum similem tui, et ponam verba mea in ore eius; loquiturque ad eos omnia que precepero illi; qui autem verba eius, que loquetur in nomine meo, audire noluerit, ego ultor exsistam. Propheta iste ad litteram Dominus noster esse debebat, licet enim de Iosue et de quibuscumque aliis prophetis, ut se Samuele, Isaia, Ieremia, et ceteris intelligatur hec littera, mediantibus quibus Deus cum Iudeis loqui disponebat de cetero ad eorum petitionem, quia eum audire non poterant; principaliter tamen intelligitur de Iosue, principalius vero de Domino Iesu Christo, gloriosissimo Domino nostro, in quem omnes prophete terminari debebant, quibus ipse Iosue figuram gerebat; et ambo sunt sensus litterales, quia ambos ipse Deus, auctor sacre scripture, intendebat, principalius autem, ut dictum est, de Christo, ad quem hec prophetia applicatur (Actuum, tertio et septimo capitulo). In ultionem igitur tante prevaricationis et peccati, cuius ipse Deus ultorem futurum se asserebat, iuste videntur ab eius populo comprimi et conculcari. Confirmatur ad idem hoc ipsum auctoritate Apostoli, qui scribens episcopo Timotheo de his que ad ecclesiasticos ordines recipi debebant, annotatis conditionibus requisitis, inter alia dicit tales non debere esse neophytos (Prima Timothei, tertio), dicens: Non neophytum, ne in superbiam elatus in iudicium incidat diaboli. Neophytum autem nullum alium intelligimus quam noviter ad fidem conversum, sicut sunt huiusmodi venientes ex iudaismo, qui non a principio predicationis evangelice crediderunt, quemadmodum gentiles qui statim fidem Christi devotissime receperunt, ex quibus multiplicata crevit Ecclesia, sed in patrum suorum cecitatem perdurantes perstiterunt, donec plenitudo gentium intraret, ut scribit Apostolus ad Romanos, undecimo; postmodum vero successive conversi sunt, immo convertuntur et convertentur, quod de gentilibus non est dicendum, ut ad locum patet, quia nulli eorum supersunt idolis servientes, sed omnes iam conversi sunt ad Christum, aut, si qui resistunt, sunt gentes ille barbare sarracenice, que abiectis idolis conversi sunt in archum pravum, maiori obstinatione obcecate, quam si Christum ignorarent; ex eis tamen nulli aut pauci convertuntur, quia velut fere stridentes dentibus suis, nobis tota crudelitate resistunt, nec verbum salutis solum auribus saltem audire volunt, habentes velamen sue damnationis in sua maledicta secta, a perditissimo Mahometo relictum et imperatum, ne aliquid contra eam quoquo modo legere aut audire patiantur; sed et si qui ex eis forte nostre sacratissime fidei obediunt, non est locus huiusmodi questionis ad eos, quia sunt paucissimi et indocti, qui, aut fideli animo viventes in vera simplicitate perdurant, aut suis carnalitatibus et inmunditiis iterum se inmiscuunt, in quibus ante nutriti fuerant; utrique tamen ad honores et gradus ecclesiasticos non aspirant, sicut hi faciunt, qui ex iudaismo venerunt, unde relinquitur concludendum quod de eis solis debeat intelligi superinductum Apostoli decretum, quod et in sacro canone ab Ecclesia est translatum, scriptum et approbatum, ut habetur duodequinquagesima distinctione, capitulo primo, ubi expresse prohibentur huiusmodi ordinari. De secularibus vero dignitatibus, gradibus et honoribus, satis expresse habetur in Foro Iudicum, libro duodecimo, per totum, ubi satis deprimuntur et minorantur in similibus a ceteris christianis, unde in secundo titulo eiusdem libri, capitulo nono, repelluntur illi qui fuerun ex iudaismo conversi, a testificando contra christianos, eadem prohibitione qua et Iudei; eorum tamen filii, si fuerint in moribus probati, et hoc constiterit iudici, possunt admitti, ut dicitur ibi. Repelli tamen a testificando est maxima inhabilitas et minoratio, qua stante, non poterit quisquam ad gradum aliquem ascendere honoris aut dignitatis, et sic non est dubium quin iubeantur repelli ab omnibus honoribus et eorum officiis. Ad idem autem est quod hoc ipsum confirmatur in sacro canone, ex Concilio Toletano quarto, secundo, questione septima, Non potest, ubi sic dicitur: Non potest erga homines esse fidelis qui Deo steterit infidelis. Iudei ergo qui dudum christiani effecti sunt, et nunc in Christi fidem prevaricati sunt, ad testimonium dicendum admitti non debent, quamvis esse se christianos annuntient, quia sicut in Christi fide suspecti sunt, ita et in testimonio humano dubii habentur. Infirmari oportet eorum testimonium, qui in fide falsi docentur, nec eis credendum est qui veritatis a se fidem abiecerunt. Hec ibi. Hec igitur sunt, que ab adversariis obiiciuntur, aut obiici poterunt pro hac parte, aut si aliquid forte remanet, quod, preter hec iam dicta, obiici posset, facile reducetur ad ea, taliter ut, istis solutis, protinus solvatur illud, eo quod per se separatum non obtinet pondus questionis alicuius.
Licet ex his, que in superioribus dicta sunt, satis aperte soluta monstrentur ea que nunc contra hanc primam particulam obiecta fuerunt, sicut patere posset cuilibet intuenti, si ea vellet, solvendis dictis argumentis studiosius applicare. Verumtamen pro clariori eorum solutione notari debebit quod iste modus arguendi, pariter et errandi, solet esse communis omnibus errantibus in sana doctrina, etiam ipsis hereticis et schismaticis. Nam assumptis ex ea quibusdam dictis aut documentis non vere intellectis, falsum sibi dogma conficiunt, adiunctis hic inde aliquibus aliis veris, sicut aperte patere poterit errores singulos intuenti. Ratio autem huius est, quia sicut scribitur trigesima septima distinctione, capituloo Relatum: Sunt multa verba in scripturis divinis que possunt trahi ad eum sensum quem sibi unusquisque sponte presumpserit; sumptis ergo dictis verbis male intellectis, putant huiusmodi errantes habere se etiam cum illis robur et auctoritatem iuris aut evangelii vel legis; et tamen certum est quod evangelium non est in verbis tantum, sed in sententiis, sicut scribitur prima, questione prima, Marchion: Ne putemus, inquit, in verbis scripturarum esse evangelium, sed in sensu; non in superficie sed in medulla; non in sermonibus solis, sed in radice rationis. Si ergo hoc verum est de evangelio, hoc idem erit etiam de aliis scripturis sacris, quas omnes sanctum evangelium precedit dignitate et auctoritate, a quo omnes dicte scripture sacre atque canonice debent quoque accipere formam ac robur et auctoritatem. Eumdem ergo modum erroris et deceptionis accipere possunt, immo et accipiunt huiusmodi presumptuosi expositores ex aliis divinis ac canonicis scripturis, quem etiam plerumque sibi conficiunt ex ipso sancto evangelio, de quo, ut unum solum brevitatis causa adducam exemplum, quidam districtissimi monachorum habentes quidem zelum Dei, sed non secundum scientiam, attendentes id quod ex Christi precepto scriptum est in evangelio, scilicet, qui non accipit crucem suam et sequitur me non est me dignus, illudque male intelligentes, fecerunt sibi cruces ligneas, easque iugiter humeris circumferentes non edificationem, sed risum cunctis videntibus intulerunt, sicut scribitur in Collatione octava, capitulo tertio. Nec solum hoc in evangelio aut in sacris scripturis legimus esse factum, sed etiam in ipsa quoque seculari philosophia, ex qua plurimi volentes esse philosophi, acceptis quibusdam verbis ac documentis male, ut dictum est, intellectis, in errores varios ac multiplices devenerunt, se putantes ac gloriantes veros philosophos esse, totamque sibi philosophiam suis novis adinventionibus adquisisse, sicut ipsa Philosophia conqueritur ad Boetium, libro primo et prosa tertia de Consolatione, ubi de eorum erroribus loquens, et quomodo ex dictis Socratis, veri philosophi, male acceptis et intellectis, post mortem eius sumpserunt originem, sic inter alia dicit: Cuius, scilicet, Socratis hereditatem, scilicet, philosophiam, cum deinceps epicureum vulgus ac stoicum, ceterisque pro sua quisque parte raptum ire molirentur, me reclamantem renitentemque, velut in parte prede traherent, vestem quam texueram manibus, disciderunt, abreptisque ab ea panniculis, totam me sibi cessisse credentes, abiere. Sic ergo et isti, cum quibus agimus, falsi emulatores legis et evangelii fecisse videntur cum ipsa celesti ac sacrata philosophia, sacra videlicet scriptura, in illis argumentationibus supradictis, acceptis ab ea velut quibusdam panniculis qui, eius sacratissimam vestem, scilicet, caritatem et veritatem, penitus discerpentes abierunt superbo tumore inflati, ac veritatem intelligentie legis et evangelii sibi ipsis novis quibusdam adinventionibus vindicantes, inflato supercilio plauserunt, putantes sibi totam legem cessisse, cum tamen econtra nihil ex ea verum susceperint in sententia, nisi frivolas quasdam rationes noviter adinventas contra evangelium et legem ac sanam doctrinam penitus militantes; et ideo, sicut scribitur trigesima septima distinctione, capitulo Relatum: Diligenter observandum est ut lex Dei, cum legitur, non secundum proprium ingenii virtutem vel intelligentiam legatur vel doceatur. Sunt enim multa verba in scripturis divinis que possunt trahi ad eum sensum quem sibi unusquisque sponte presumpserit, sed non oportet; non enim sensum extrinsecus alienum vel extraneum debetis querere, ut quoquo modo ipsum scripturarum auctoritate confirmetis, sed ex ipsis scripturis sensum capere veritatis. Hec ibi. Ex quibus verbis satis aperte monstratur initium et causa erroris et deceptionis hereticorum ac ceterorum superborum expositorum in sacra scriptura, scilicet, eorum invida passio et superba contentio quam, postquam male conceperint, peiusque radicaverint animo obcecato et a caritate Christi penitus alieno, illam deinde non deponere et ad verum scripture sacre sensum corrigere; sed eam, e contra, ex ipsa sacra scriptura nituntur defendere et confirmare, et ad eamdem roborandam et defendendam ipsam eamdem divinam et canonicam scripturam reducere et retorquere, etiam renitentem et repugnantem; quod utique satis improbum genus docendi est, sicut noster gloriosus pater Hieronymus scribit in epistola ad Paulinum, capitulo sexto: Taceo, inquit, de meis similibus, qui si forte ad scripturas sanctas post seculares litteras venerint, et sermone composito aures populi mulserint, quidquid dixerint hoc legem Dei putant, nec scire dignantur quid prophete, quid apostoli senserint, sed ad sensum suum incongrua aptant testimonia, quasi grande sit, et non potius vitiosissimum docendi genus depravare sententias, et ad voluntatem suam sacram scripturam trahere repugnantem. Hec ibi. Unde et super illud, prima ad Timotheum, primo: Finis precepti est caritas de corde puro et conscientia bona et fide non ficta, a quibus quidam aberrantes conversi sunt in vaniloquium, non intelligentes, et cetera, sic dicit Glossa ad nostrum propositum: Si quando enim de prava et falsa opinione sua, reprehendi ceperint atque convinci ad defendendum id quod levissima temeritate et apertissima falsitate dixerunt de sanctis libris, multa verba pronuntiant volentes esse legis doctores, cum tamen non intelligant que loquuntur, vel de quibus affirmant. Hec ibi. Hic est ergo fons et origo huius corruptionis et pestis, unde diversimode procedunt et efluunt huiusmodi heresum et schismatum errores multiplices, scilicet, ipsa anime tripartite virtutis, aut alterius earum interior corruptio, videlicet, irascibilis, concupiscibilis et rationabilis, prout habetur in Collationibus patrum, collatione vicesima quarta, capitulo decimo quinto, quibus quidam affectibus corruptis, per noxias aliquas personas corrumpitur quoque et ipse intellectus per easdem quodammodo paulatin attractus et illectus, adeo ut tales iam sibi fingat et sumat intelligentias, tales que ex scripturis ipsis, quas legit, formet et aptet sententias, quales iam in anima resident corrupte passiones et affectus culpabiles ac intentiones pestifere. Sic ergo corrupti sunt et abominabiles facti sunt in studiis suis (Psalmo decimo tertio), scilicet, ex anime passionibus ex quibus procedit elatio et damnandi conatus ac rerum temporalium cupido, emulatio invida et superba presumptio; et inde protinus sequitur quod Glossa nunc dixit, si quando, inquit, de prava et falsa opinione sua reprehendi ceperint atque convinci, ad defendendum id, quod levissima temeritate et apertissima falsitate dixerunt de sanctis libris, multa verba pronuntiant, volentes esse legis doctores, et cetera; et sic demum nascuntur et crescunt emule contentiones ac schismata et hereses. Hinc enim etiam in veteri lege contra veros prophetas multi insurrexerunt falsi prophete, de quibus Ieremias, decimo quarto capitulo, conquerebatur per prophetam Dominus ipse cum clamaret et diceret: Et dixit Dominus ad me: falso prophete vaticinantur in nomine meo; non misi eos et non precepi eis, nec locutus sum ad eos; visionem mendacem et divinationem fraudulentam et seductionem cordis sui prophetant vobis. Ecce quod seductionem cordis sui dicit esse originem et fontem omnium errorum falsorum prophetarum. Huiusmodi autem seductio cordis falsorum prophetarum aliquando procedebat ex cupiditate rerum temporalium, aliquando ex superbia et vanitate, aliquando vero ex invidia et emulatione, sicut satis apparet et posset probari ex historiis et litteris prophetarum veteris testamenti. Omnes autem isti falsi prophete, quantum poterant, imitabantur ficte et in superficie ipsos veros prophetas in zelo apparenti et in ipso modo prophetandi, et furabantur verba que dicerent ex eis et ex lege, sicut patet de Ieremia, vigesimo tertio capitulo, quod et ex aliis etiam scripture locis posset monstrari. Sic ergo in novo testamento pseudoapostoli operarii subdoli, se transfigurabant in apostolos Christi, sicut scribitur secunda ad Corinthios, undecimo capitulo, scilicet, imitantes ficte et in superficie veros apostolos Christi. Sic etiam huiusmodi pseudoapostoli aliquando movebantur ex cupiditate, sicut patet prima ad Timotheum, sexto capitulo, aliquando vero ex invidia et contentione, sicut scribitur ad Philippenses, primo capitulo; aliquando autem ex superbia et ambitione, sicut patet prima ad Timotheum, primo, et Actuum, vicesimo capitulo. Sic etiam furabantur verba que dicerent, et predicarent ex evangelio et lege, per que verba proficiebant multum ad impietatem et sermo eorum velut cancer serpebat, ex quibus erat Philetus et Himeneus, qui a veritate exciderunt dicentes resurrectionem iam factam, et subverterunt quorumdam fidem, sicut scribit Apostolus secunda ad Timotheum, capitulo secundo. Omnes autem iste ex ipso sancto evangelio sumpserunt sui erroris falsum et coloratum fundamentum, sicut ibidem sacri doctores exponunt. Sic etiam depravabant et corrumpebant isti pseudoapostoli ipsas Pauli epistolas, ac ceteras scripturas, sicut beatus Petrus scribit (Secunda Petri, tertio capitulo): Sicut, inquit, carissimus noster Paulus, secundum datam sibi sapientiam, scripsit vobis, sicut et in omnibus epistolis, loquens in eis de his in quibus sunt quedam difficilia intellectu, que indocti instabiles depravant sicut et ceteras scripturas, ad suam ipsorum damnationem. Sic etiam post tempora Christi et apostolorum, Christus reliquit Ecclesie huiusmodi officia apostolatus et prophetarum, ac cetera alia, que Apostolus ennumerat ad Ephesios, quarto capitulo, que omnia durare debent in Ecclesia usque ad finem seculi, ad consummationem sanctorum in opus ministerii, in edificationem corporis Christi, quod est Ecclesia, sicut ibi scribit Apostolus; in quibus nomine prophetarum intelliguntur illi qui habent gratiam interpretandi obscura sanctarum scripturarum, qui etiam ipsis prophetis succedunt; istis ergo commixti sunt in Ecclesia sicut in veteri testamento et tempore Christi et apostolorum, sic post tempora eorum, multi falsi prophete et pseudoapostoli, heretici, scilicet, atque schismatici, verba sanctarum scripturarum false interpretantes, et eadem in errores varios deducentes et ad sua desideria et corruptas passiones ac pestiferas intentiones eamdem scripturam sacram diversimode applicantes, et multos alios secum in errorem ducentes, et ipsam sanctam Ecclesiam, quantum poterant, dividentes et corrumpentes, ex quibus fluxit illa hereticorum magna caterva, que ennumeratur et ponitur vicesimo quarto, questione tertia, Quidam heretici; immo fluxerunt etiam et plurimi alii qui a me non possent ennumerari. Ex his etiam prodierunt temporibus nostris hi contra quos ago, qui illud antiquissimum schisma, quod fuerat ab Apostolo ipso toties in suis epistolis detestatum, destructum et reprobatum, nunc ultimo renovantes et Ecclesiam Christi in duos populos, quos iam Christus ipse in unum coniunxerat, dividire innitentes, ipsi Ecclesie Dei, quantum in eis fuit, vulnus lamentabile infixerunt. Nec solum isti, sed et futuri sunt multi alii heretici et schismatici usque ad finem mundi, sicut et futuri sunt quoque multi alii veri apostoli Christi et fideles eius prophete. Oportet enim hereses esse, ut qui probati sunt manifeste fiant, sicut scribit Apostolus prima ad Corinthios, undecimo. Hi ergo omnes sicut et priores falsi prophete et pseudoapostoli, moti sunt et movebuntur ex cupiditate aut ex invidia et emulatione, vel ex superbia et ambitione, ex quibus excecatum est et excecabitur insipiens cor eorum, adeo ut errorem nitantur defendere pro salutari consilio, et dicentes se esse sapientes, stulti facti sint. Hi etiam furantur verba ex evangelio et ex sacra scriptura, et imitari conantur ficte et in superficie veros Christi apostolos et prophetas, in quos, quantum possunt, seipsos transfigurare non cessant, sicut et falsi prophete et pseudoapostoli in illis antiquis temporibus faciebant. Unde manifestum est, ut in principio capituli dixi, quod iste est communis modus errandi omnibus errantibus in sana doctrina et scriptura divina, et quod omnibus eis provenit ista pestifera labes ex quodam corrupto principio, scilicet, ex noxia et corrupta passione pestifere cupiditatis et emula invidie et ambitiose superbie, ex quibus corrupta animi affectione, corrumpitur etiam intellectus, ac deinde postquam fuerit corruptus, ceteras scripturas sacras ipse idem corrumpit atque depravat, neque quidquam intelligere valet, nec potest audire contra id quod iam malo fine prius ipse concepit. Contra hos ergo Christus legifer noster, veritatis magister et doctor, immo ipsa veritas et sapientia Patris, inmensa clamabat, cum legem ipse traderet evangelicam, quos contra eamdem insurrecturos esse sub nomine pietatis, multosque posse seducere previdebat, cum diceret et moneret: Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces; a fructibus eorum cognoscetis eos (Maththei, septimo capitulo). Contra eosdem quoque nunc clamat, et donec transeat celum et terra sanctum eius evangelium clamabit, nosque et futuros fideles excitare, ac ne seducamur ab eis monere non desinet, cum ipsa eius eadem deifica verba nostris auribus resonare non cessent, sed dicant semper et clament: attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos, et cetera. Cum ergo prophetas eos et apostolos, et in vestimentis ovium venientes audimus similitudinem verorum apostolorum et prophetarum, ac fictam imitationem eorum in illis debemus attendere, necnon furtum et usurpationem indebitam verborum legis et evangelii, quibus nos possint seducere atque pervertere, aperte debemus cognoscere. Sed cum eos falsos prophetas et pseudoapostolos, et instrinsecus esse lupos rapaces, et quod ab eorum fructibus eos cognoscere debemus, apprehendimus et intelligimus, iam liquido et aperte monemur ut eos plenos fructibus malis protinus agnoscamus, scilicet, cupiditate atque rapina, emulatione et invidia, ambitione et contentione, atque superbia, ex quibus eos iubemur cognoscere, scilicet, per omnia similes atque conformes cum illis antiquis pseudoapostolis et falsis prophetis, ac deinde eosdem, ne seducamur, districta cautela cavere, sed protinus contra eos, cum apostolo Iacobo clamemus atque dicamus (Iacobi, tertio capitulo): Si zelum amarum habetis et contentiones sunt in cordibus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus veritatem. Non est enim ista sapientia desursum descendens, sed terrena, animalis et diabolica. Ubi enim zelus et contentio, ibi inconstantia et omne opus pravum. Hos quoque futuros esse in Ecclesia Dei lupos rapaces ad seducendum illam atque ad perdendum sub nomine zeli et pietatis, ipse apostolus Paulus, lugens gemensque monstrabat, ac per hoc cavendos esse fidelibus, ne seducerentur ab eis, magnis vocibus monebat atque clamabat (Actuum, vicesimo capitulo): Attendite vobis et universo gregi in quo vos Spiritus Sanctus posuit episcopos regere Ecclesiam Dei, quam adquisivit sanguine suo. Ego enim scio quoniam intrabunt post discessionem meam lupi rapaces in vos, non parcentes gregi; et ex vobis ipsis exsurgent viri loquentes perversa, ut adducant discipulos post se. Propter quod vigilate, memoria retinentes quoniam per triennium, nocte et die, non cessavi cum lacrimis monens unumquemque vestrum. Ecce quanto gemitu et ardore monebat Apostolus ipsos prepositos ac prelatos Ecclesie, ut vigilarent solliciti sibi et gregi, ac omni cautela hos lupos rapaces caverent atque vitarent, ne corrumperentur ab eis atque perirent. In quibus satis quoque aperte monstravit eorum fictionem et fructus damnatos ac detestabiles, a quibus eosdem predixerat cognoscendos, cum adiecit et dixit: viri loquentes perversa, scilicet ex evangelio et lege, et lupi rapaces, et ut adducant discipulos post se, scilicet exagitati atque commoti ex superbia et ambitione, ex invidia et emulatione, ex rapina ac cupiditate, que omnia se posse consequi putant si discipulos post se trahant, ac ceteros alios in hoc superent et deiiciant. Satis ergo patet istorum modum errandi esse communem omnibus aliis pseudoapostolis et falsis prophetis, ac idem in eis et in illis omnibus esse corruptum quodam principium et causam falacem sue deceptionis et fraudis, scilicet, deceptum quemdam affectum impingentem in intellectum, eumque decipientem per zelum inordinatum emule cuiusdam invidie et ambitiose superbie, ac cupiditatis contentiose et inordinate; et sic secundum tropologiam, pseudoprophetas eos debemus accipere, qui aliter scripturarum verba accipiunt, quam Spiritus Sanctus sonat, sicut scribitur et notatur trigesima septima distinctione, capitulo Vino inebriantur; unde recte nunc ultimo eosdem alloqui cupio cum beato Augustino, libro de Moribus Ecclesie, ubi diversis in locis sic similes errantes allocutus est dicens: Quid vultis amplius? Quid imperite atque impie sentitis? Quid indoctas animas noxia suasione pervertitis? Utriusque testamenti Deus unus est. Nam ut ista sibi congruunt, que de utroque posuimus, ita etiam cetera, si diligenter et equo iudicio velitis attendere; sed quia multa dicuntur submissius, et humi repentibus animis accommodatius, ut per humana in divina consurgant; multa etiam figurate, ut studiosa mens et quesitis exerceatur utilius, et uberius letetur inventis, nos, mirifica dispositione Spiritus Sancti, ad decipiendos nostros auditores et illaqueandos abutimur; quod ipsum, cur divina providentia facere sinat, quamquam verissime Apostolus dixerit oportet multas hereses esse, ut probati manifeste fiant, inter nos longum est disputare, et ad dicendum vobis, non est vestrum ista intelligere; crassas enim omnino mentes et corporeorum simulacrorum pestifero pastu morbidas, ad divina iudicanda defertis, que multo altiora sunt quam putatis; quare vobiscum modo sic agendum est, ut non ea iam intelligatis, quod fieri non potest, sed ut intelligere aliquando cupiatis; impudenter enim facitis, qui alienum animum atque sententiam, quam bene atque utiliter accepimus, malo interpretari conamini frustra omnino; neque enim vestre stultitie, vel vestre stulte atque impie disputationes ullo modo cum priorum doctissimorumque hominum sermonibus per quos in Ecclesia catholica scripture ille volentibus dignisque aperiuntur, operari queunt; longe enim prorsus aliter longe quam putatis, lex et prophete intelliguntur a nobis; desinite errare: non colimus penitentem Deum, non invidum, non indignum, non crudelem, non querentem de hominum vel pecorum sanguine voluptatem, non cui flagitia et scelera placeant, non possessionem suam terre quadam particula terminantem; quam ob rem, si quid humani corde geritis scissure, vobis metipsis estis; querite potius diligenter et pie, quomodo illa dicantur; querite miseri, et cetera. Hec ibi.
Non satis est dictum in hoc quod istis et aliis errantibus omnibus monstratum est in superioribus hunc modum errandi esse communem et consuetum ac usitatum, ac eumdem procedere ex corrupto quodam principio mentis decepte et corrupti cuiusdam affectus atque perversi, nisi hoc quoque consequenter ostendam atque pertractem, scilicet, aliquid certum ex ipsa divina scriptura probatum, per quod huiusmodi homines sic diversimode errantes convinci possint in erroribus suis, ac probentur et comprehendantur in eis esse inexcusabiles. Necessaria est enim regula aliqua, sicut beatus Ioannis Chrysostomus scribit super illud (Prima ad Timotheum, primo), scilicet, a quibus quidam aberrantes conversi sunt in vaniloquium: Recte, inquit, ait Apostolus: aberrantes; quippe arte opus est ne quis in cassum iacula dirigat, neve extra signum sagittas intorqueat, ut necessario opus sit Spiritus gratia. Sunt enim plurima que a recto itinere nostros frustrarentur conatus, cum ad unum sit tota intentio dirigenda.
Prima igitur regula ac via certissima ad dirigendos huiusmodi nostros conatus cum intelligentia debita in divina scriptura, et ad convincendum quoscumque errantes in ea, caritas ipsa esse debebit, nam, sicut ibidem scribit Apostolus, finis precepti est caritas de corde puro, et conscientia bona et fide non ficta, a quibus quidam aberrantes conversi sunt in vaniloquium, volentes esse legis doctores, non intelligentes neque que loquuntur, neque de quibus affirmant; ecce manifeste concludit Apostolus quod illi vaniloqui propter hoc erraverunt et conversi sunt in vaniloquium, quia a caritate, que est de corde puro et de conscientia bona et fide non ficta, exciderunt; si enim a caritate non excidissent, minime errassent. Nam, sicut beatus Augustinus scribit, libro nono de Civitate Dei, capitulo undevicesimo: Id quod Apostolus Spiritu Sancto locutus ait: scientia inflat, caritas autem edificat, non aliter recte intelligitur nisi scientiam tunc prodesse, cum caritas inest, sine hac autem inflare, id est, in superbiam inanissime, quasi ventositatis extollere; quod satis ostendit Apostolus in verbis predictis cum concludat et dicat quod illi vaniloqui, qui exciderunt a caritate et erraverunt statim voluerunt esse legis doctores, per quod ventositas quedam superbe elationis ostenditur, et ambitionis cuiusdam fervidus appetitus, qui huiusmodi errantes et a caritate excidentes precipitat et commovet; ambiunt enim -ut inquit beatus Chrysostomus-, ad dignitatis titulos, atque ideo oculos a veritate detorquent. Caritas ergo est certissima regula ad declarandum omne preceptum in sacra scriptura, cum illa sit consummatio et finis omnis precepti, sicut Apostolus dicit; et ideo, sicut dicit beatus Augustinus in libro de Moribus Ecclesie, nihil est occultum quod non reveletur, si caritate queratur; amore enim petitur, amore queritur, amore pulsatur, amore revelatur, amore denique in eo, quod revelatum fuerit, permanetur. Eodem enim Spiritu exponi debet et intelligi atque doceri scriptura divina quo fuit condita et scripta, nec quisquam intelligere poterit Spiritum Christi, qui eam condidit et tradidit nobis, qui Christum mente et devotione non sequitur; eumque in operibus suis non imitatur ut ducem; neque in sensum Pauli unquam intravit nisi qui prius imbiberit spiritum Pauli; sed caritas ipsa continet totam legem, omnesque prophetas, ex qua, sicut dixit Christus (Maththei, vicesimo secundo): Universa lex pendet, atque prophete; caritas quoque ipsa est finis precepti, ergo ipsa est velut anima et spiritus qua totam scripturam divinam Christus animavit et vestivit Apostolus, ad quam illam dirigi et concludi voluit uterque. Caritatem ergo debet imbibere, caritatem pre omnibus ferre, caritatem ubique servare, et caritate fervere, qui sensum verum atque perfectum, quem in scriptura divina Christus indixit, et declaravit Apostolus, vult invenire; nam cum caritate se pollicetur Apostolus viam nobis excellentiorem monstrare, et caritati dicit cedere cuncta, sive scientiam, sive prophetiam, sive cetera alia (Prima ad Corinthios, duodecimo et decimo tertio capitulo); cum ergo caritas sit patiens et benigna, et non emuletur nec perperam agat, non infletur nec sit ambitiosa, non querat que sua sunt nec irritetur, nec cogitet malum, et cetera, que ibi scribit Apostolus, necesse erit huiusmodi expositores scripture divine esse patientes, benignos, non emulatores, nec agentes perperam, non inflatos, non ambitiosos, non que sua sunt querentes, non irritantes, et cetera; sed si a caritate deciderint protinus involvuntur huiusmodi vitiis, sicut aperte monstratur in his emulatoribus legis et evangelii, contra quos est presens negotium, qui prout apparuit, huiusmodi vitii protinus involuti sunt, cum hanc emulationem evangelii nomine, sed a caritate vacui falso sumpserunt, quia facti sunt impatientes, imbenigni, emulatores amari, agentes perperam, inflati, ambitiosi, irritantes et irridentes, ac que sua sunt querentes; que omnia sibi, cum ipso suo errore venerunt, eo quod a caritate excidentes, ad terrena devoluti sunt, veramque scientiam protinus perdiderunt; unde satis aperte per hec supradicta possunt convinci se errasse ab evangelio et a lege, quam se putabant aut fingebant defendere. Unde super illud supradictum verbum Apostoli: non intelligentes, et cetera, sic dicit beatus Ioannes Chrysostomus: Non intelligentes, inquit, neque que dicunt, neque de quibus affirmant. Hic iam illos arguit imperitie, cum nesciant destinationem legis ac tempus ignorent, quatenus ea rata futura erant; quo igitur pacto, si ignorantia peccant, dicit eos legis doctores esse velle? Idcirco profecto quia caritatem deseruere, nam ex hoc ignorantia gignitur; nam cum anima seipsam negotiis carnalibus dederit, hebetatur illius acies, ac prorsus obtunditur. Ubi enim a caritate deciderit, necessario ad contentionis devolvitur studia, iamque mentis acies nihil aliud quam rixas conspicari potest; nempe is qui aliqua huiusmodi rerum temporalium concupiscentia detinetur, eiusmodi vitio ebrius, nequaquam de iustitia integrum atque illibatum valet proferre iudicium, et cetera. Ecce quam aperte beatus Ioannes Chrysostomus insequitur et comprehendit huiusmodi falsos doctores, et fictos legis emulatores, eosque convincit legis ignaros, et loquentes perverse in superbia et in abusione, nihilque ad aliud attendentes nisi ad rixas et contentiones, eo quod a caritate exciderunt. Recte igitur cum dixisset Christus (Maththei, vicesimo quarto capitulo): Multi pseudoprophete surgent et seducent multos; causam huius erroris et deceptionis dixit esse defectum caritatis, ex quo abundare debebat iniquitas, cum protinus subiunxit et dixit: et quoniam abundabit iniquitas, refrigescet caritas multorum. Concludendo igitur qui scientiam veram, ex divina scriptura vult sumere habeat necesse est, sicut et zelum solide veritatis in intellectu, ita etiam motum placide caritatis in affectu, et signum intime bonitatis in opere et effectu, ut sic legis scientiam sine fictione discat, et sine invidia communicet, et honestatem illius non abscondat, sicut Salomon ipse sapientissimus faciebat, cui dedit Dominus dicere ex sententia, id est, ex certa scientia, et presumere digna horum, que sibi data fuerunt; sicut de se ipso scribit (Sapientie, septimo capitulo); que omnia, ut dictum est, caritas ipsa sola efficiet in nobis, si fuerit intime concupita ac diligenter custodita.
Secunda vero regula esse debebit, ut semper, iuxta verbum beati Augustini, regulam fidei consulamus, nec temere aliquid definiamus, nisi secundum illam eamdemque fidei regulam, quam de scripturarum locis planioribus ac firmioribus acceperimus. Sic beatus Petrus, cum mysterium fidei et transfigurationis Domini nostri Iesu Christi retulisset, quod ipse idem viderat et audierat, sicut habetur Maththei, decimo septimo capitulo, ac honorem et gloriam quam ibi Dominus Jesus a Deo Patre acceperat, voce delapsa ad eum huiuscemodi a magnifica Gloria: Hic est Filius meus dilectus in quo mihi complacui: ipsum audite; protinus per scripturam propheticam confirmavit hoc idem dicens: Et habemus firmiorem propheticum sermonem, cui bene facitis attendentes, quasi lucerne lucenti in caliginoso loco, et cetera (Secunda Petri, capitulo primo). Acceperat autem beatus Petrus per revelationem intelligentiam prophetici sermonis, quem allegabat sicut et mysterium sacratissime transfigurationis, quod referebat prout habetur Luce, ultimo capitulo, ubi dicitur quod Christus aperuit illis sensum ut intelligerent scripturas; nec quantum ad ipsum Petrum dictus propheticus sermo erat firmior aut manifestior quam ipsa demonstratio beatissime transfigurationis, quam sibi Christus ostenderat, eumque fecerat speculatorem illius magnitudinis, cum aliis duobus apostolis, quando fuerunt cum illo in monte sancto, sicut scribit in eadem canonica et capitulo; quia utrumque acceperat per eamdem divinam revelationem, que fuerat clarior, firmior et manifestior quam revelatio prophetarum. Apostoli namque et prophete novi testamenti fuerunt magis illuminati a Deo quam antiqui prophete. Ad Ephesios enim, tertio capitulo loquens Apostolus de mysterio fidei Iesu Christi, dicit: Quod aliis generationibus non est agnitum filiis hominum, sicut nunc revelatum est sanctis apostolis eius et prophetis, scilicet, novi testamenti. Erat tamen dictus sermo propheticus firmior alicui, ut puta Iudeo, in prophetali doctrina nutrito, nam homines magis credunt consuetis dici apud eos. Cum ergo essent aliqui de genere Iudeorum inter illos quibus ipse scribebat, qui conversi fuerant ad Christum ex iudaismo, eo quod fiebat una Ecclesia christiana ex gentibus et Iudeis, propter hoc allegavit dictum propheticum sermonem, tamquam firmiorem et planiorem quamtum ad illos, dans, scilicet, formam nobis ut in doctrina et predicatione semper ex scripturarum planioribus locis fidei regulam consulamus, et ex eisdem fundamentum sumamus. Nam propter hoc etiam potest dici dictus sermo propheticus firmior et planior, scilicet, referendo eum ad sermones aliorum prophetarum, respectu quorum David, cuius dictus sermo propheticus erat, scilicet, Dominus dixit ad me: Filius meus es tu (Psalmo secundo), fuit eximius prophetarum, eo quod alii prophete veritatem sibi revelatam in visionibus imaginariis videbant; David autem nude et per intellectum sine talibus imaginibus suam prophetiam accipiebat. Unde utroque horum duorum modorum beatus Petrus apostolus procedere voluit, ex firmioribus et planioribus locis scripturarum quantum ad aliquos illorum, quibus scribebat et predicabat, nobis in hoc volens relinquere exemplum, ut in doctrina et predicatione nos similiter procedamus, sumentes ex locis firmioribus et planioribus scripturarum, regulam fidei et morum, si errare non volumus. Inter loca autem firmiora et planiora scripturarum primum gradum obtinet canon totius sacre scripture, et singulorum que in ea litteraliter asserta sunt (Maththei, quinto capitulo): Amen quippe dico vobis, donec transeat celum et terra iota unum aut unus apex non preteribit a lege, donec omnia fiant, et Marci, decimo tertio capitulo: Celum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt. Constat autem dictam scripturam utriusque testamenti esse verba Dei nobis revelata in clarissimo lumine fidei, nobisque pro regula tradita ad ea credenda et tenenda, que ad fidem et bonos mores pertinent. Eam ergo debemus habere et tenere magis solida et firma quam celum et terram, sicut Christus ipse dicit per supradicta verba. Neque debemus declinare ab ea ad dexteram neque ad sinistram, ut habetur Deuteronomii, vigesimo octavo, et Josue, vigesimo tertio capitulo. Item neque addere quidquam, aut minuere, ut habetur Deuteronomii, quarto et decimo tertio, et Apocalypsis, ultimo capitulis. Nam sicut scribitur nona distinctione, quis nesciat sanctam scripturam canonicam, tam veteris quam novi testamenti certis terminis suis contineri, eamque posterioribus omnibus episcoporum litteris ita preponi ut de illa omnino dubitari et disceptari non possit, utrum verum vel utrum rectum sit quidquid in ea constiterit esse? Secundum vero locum et gradum firmitatis et certitudinis obtinet scriptura sacrorum generalium conciliorum ab Ecclesia approbatorum, et decreta Romanorum Summorum Pontificum, prout habetur decima quinta distinctione, Sancta Romana Ecclesia. Inter que quatuor sunt venerabiliora, et velut quatuor evangelia servanda, aut tamquam totidem paradisi flumina, sicut habetur eadem distinctione, capitulo Canones. De Summorum vero Pontificum decretis, scribitur undevicesima distinctione: Sic omnes Apostolice Sedis sanctiones accipiende sunt tamquam ipsius divina voce Petri firmate. Post hec vero succedunt concilia provincialia et synodalia, ac sanctiones episcoporum, et scripta doctorum, de quibus omnibus habet facultatem liberam iudicandi summus Pontifex, prout habetur nona, questione tertia, Cuncta per mundum. Immo omnia concilia robur habent per summum Pontificem, et in eorum statutis semper excipitur auctoritas Pape, sicut habetur Extra, de Electione, capitulo Significasti, et hoc idem decima septima distinctione, Synodum episcoporum, et deinceps per totam distinctionem: Concilia enim episcoporum invalida sunt ad definiendum et ad constituendum, et cetera, sicut scribit Gratianus et notat distinctione duodevicesima. In istis quoque generibus supradictis scripturarum sunt loca quedam magis plana et auctoritates magis lucide et clariores, ille, scilicet, que cum auctoritate Ecclesie, et eius usu communi conveniunt et concordant, et expositioni sanctorum doctorum, et sensui litterali planius consonant; ex his ergo patere poterit quamtum isti erraverunt a regula fidei, quam debuissent sumere ex scripturarum planioribus et firmioribus locis, iuxta consilium et regulam beati Augustini superius notatam, quam isti penitus reliquerunt, scilicet, scripturam utriusque testamenti, ac decreta summorum Pontificum et conciliorum generalium. Que omnia, si consulissent, tenuissent, et secuti fuissent, minime errassent. Nam satis aperte ostensum est supra, signanter a capitulo duodetrigesimo usque ad capitulum quadragesimum quartum inclusive, positionem et propositum istorum hominum esse contra sacram scripturam utriusque testamenti, et contra expressa decreta summorum Pontificum et generalium Conciliorum; ubi ex omnibus istis per totum discursum libri allata sunt, et scripta, plurima et lucida testimonia, Ecclesie auctoritati ac eius communi usui et expositioni sanctorumn doctorum et sensui litterali per omnia convenientia et conformia, contra hos adversarios evangelice pacis, ad confirmandam et imperandam unanimitatem, pacem concordiam et equalitatem totius populi christiani, in Christi fide et nomine congregati, tam ex Iudeis quam ex gentilibus, et quibuscumque aliis in omnibus et per omnia, nisi quamtum personalia merita vel demerita cuiuslibet eorum aliter fieri deposcunt, non notata semper alicuius generis disparitate, unde ad fidem Christi venerunt. Specialiter tamen adducta sunt plurima et firmissima testimonia ex omni genere scripture ipsius novi testamenti, scilicet, legali, videlicet ex sanctis Christi evangeliis; sapientiali, scilicet ex apostolorum epistolis et canonicis; historiali, scilicet ex actibus apostolorum; prophetali, scilicet, ex apocalypsi beati Ioannis apostoli. Ex quibus omnibus et eorum singulis, si isti adversarii veritatis consulere voluissent regulam fidei, tamquam ex locis planioribus et firmioribus scripturarum, liquido invenissent unde omnes illas tendiculas dissolvissent et destruxissent, quas ex quibusdam minus solidis ambagibus scripturarum componere satagerunt ad suum erroneum propositum firmandum et statuendum, sicut clara luce videbit qui hoc ipsum voluerit per dicta capita intueri. Unde manifestum est quod reliquerunt fontem aque vive, et foderunt sibi cisternas dissipatas, que continere non valent aquas, sicut scribitur Ieremie, secundo capitulo.
Tertia autem regula ad hoc ut non erremus esse debet, ut iuxta dictum beati Augustini, auctoritatem Ecclesie semper et in omnibus sequamur. Consulere debet enim quilibet semper, ut ipse dicit, regulam fidei, quam ex scripturarum planioribus locis et Ecclesie auctoritate suscepit. Est autem hec auctoritas Ecclesie tanta, ut de ea dixerit Augustinus: Evangelio non crederem, nisi me auctoritas Ecclesia compelleret. Quamquam vicissim dici posset, sicut sollemnis doctor Ioannes de Gersonio declarat: Ecclesie non crederem, si non auctoritas evangelii et sacre scripture me compellerent. Et sic, diversis respectibus, auctoritas utraque, scilicet, Ecclesie et evangelii mutuo se confirmant. Licet rectius et clarius dici valeat, secundum quod declarat Ockham, libro primo Dialogorum suorum, quod ibi beatus Augustinus accipit nomen Ecclesie pro omni congregatione catholicorum, non solum viventium, sed etiam mortuorum, quomodo etiam accipit ipse nomen ecclesie in libro contra Manicheos, et recitatur in canone, undecima distinctione, capitulo Palam, ubi sic dicitur: Palam est quod in re dubia ad fidem, id est, certitudinem, valeat catholice Ecclesie auctoritas, que ab ipsis fundatissimis sedibus apostolorum usque ad hodiernum diem succedentium sibimet episcoporum serie, et tot populorum consensione firmatur; et sic isto modo acceptum nomen Ecclesie importat et comprehendit omnes episcopos et populos, a tempore apostolorum usque ad hodiernum diem sibimet succedentes; immo etiam multitudinem fidelium catholicorum, qui fuerunt a temporibus prophetarum et apostolorum usque modo; et sic etiam comprehendit ipsos prophetas et apostolos, necnon evangelistas et omnes sanctos ac ceteros fideles catholicos, et, quod maius omnibus est, comprehendit quoque ipsum sanctum evangelium et scripturam sacram, et omnes eius catholicas expositiones; unde, cum hec omnia sint maius aliquid quam evangelium, quia secum comprehendunt illud, sicut omne totum comprehendit suam partem, recte dicit beatus Augustinus quod est maior auctoritas huius Ecclesie quam evangelii. Non quod de evangelio sit aliquo modo dubitandum, sed quod est maior auctoritas evangelii et omnium istorum simul acceptorum, quam solius evangelii, sicut maior est auctoritas totius quam partis. Hanc igitur auctoritatem Ecclesie, isto modo accepte, debemus omnino consulere et sequi, que talis et tanta est, ut nihil aliquid aliud sit maius ad fidem et certitudinem in re dubia inquirendam et tenendam. Est ergo auctoritas Ecclesie potissima et certissima, semper in omnibus inquirenda et tenenda, in his veritatibus que sunt ab ipsa universali Ecclesia determinate, et que ab indubitata relatione apostolorum usque ad nos per successionem continuam devenerunt. Hec autem auctoritas sancte matris Ecclesie duobus modis habetur et observatur in ea, ut sic breviter comprehendam, sicut habetur et notatur undecima distinctione, capitulo Ecclesiasticarum institutionum, scilicet scriptura et tacita successione vel usu et consuetudine, quibus omnibus, ut ibi dicitur, par ritus et idem pietatis debetur affectus. Scriptura quidem nota est, que etiam multa sibi conglutinat et consociat ab ipsis sanctis apostolis tradita et observata, licet non sint scripta, que, ut ibi dicitur, usque ad hec tempora per successionis ministerium devenerunt et per illud robur et confirmationem habuerunt. Multa enim dixit et fecit Dominus noster Iesus Christus, et per consequens sancti apostoli eius, que non habentur scripta, sed per quoddam ministerium successionis, ab apostolis accepit ea et observat sancta mater Ecclesia, prout etiam scribitur et notatur Extra de Celebratione Misse, capitulo Cum Marthe. Ad hanc Ecclesie auctoritatem se referebat Apostolus Paulus semper in predicationibus suis, sicut scribitur Actuum, decimo quinto capitulo: Perambulabat autem Paulus Syriam et Ciliciam confirmans ecclesias et precipiens custodire precepta apostolorum et seniorum. Immo quod amplius est, cum hac Ecclesie auctoritate voluit conferre evangelium suum, quod predicabat, sicut scribit ad Galatas, secundo capitulo, scilicet, quod ascendit Hierosolymam et contulit evangelium suum cum apostolis, cum illis, scilicet, qui videbantur esse aliquid, ne forte in vacuum curreret aut cucurrisset. Per litteram autem forte non intelligitur quod Apostolus dubitaret se aliqua minus vera, aut aliqua dubia predicasse, quia per revelationem Dei erat certus de veritate predicationis sue, sicut paulo ante premiserat ad Galatas, scribens capitulo primo: Notum, inquit, vobis facio, fratres, evangelium quod evangelizatum est a me, quia non est secundum hominem, neque enim ego ab homine accepi illud, neque didici, sed per revelationem Iesu Christi. Littera ergo forte refertur ad existimationem simplicium, qui possent de hoc dubitare, nisi cum principalibus apostolis hoc contulisset. Voluit etiam beatus Apostolus in hoc nobis exemplum conferre et relinquere, ut semper et in omnibus Ecclesie auctoritatem requiramus et consulamus, ac cum ea omnem nostram predicationem conferamus, etiam si nihil nos dubium habere cognoscamus, et nihil novi nobis adveniat ex tali collatione et conferentia cum Ecclesia. Secundum vero modo habetur et observatur hec auctoritas sancte matris Ecclesie usu et consuetudine. Nam consuetudinis ususque longevi non vilis est auctoritas, sicut scribitur undecima distinctione, capitulo Consuetudinis. Unde per huiusmodi consuetudinem Ecclesie defendit sanctus Thomas ne parvuli Iudeorum baptizentur invitis parentibus suis, et improbat eos qui contrarium videbant introducere in Ecclesia, licet talis introductio videretur esse piissima et sancta, et per se haberet plures rationes et auctoritates (Quodlibeto secundo, questione quarta), cuius verba inter alia sunt ista: Maximam auctoritatem habet Ecclesie consuetudo, que semper est in omnibus emulanda, quia et ipsa doctrina catholicorum doctorum ab Ecclesia auctoritatem habet. Unde magis est standum consuetudini Ecclesie, quam auctoritati Augustini vel Hieronymi, vel cuiuscumque doctoris. Hoc autem Ecclesie usus numquam habuit quod Iudeorum filii, invitis parentibus, baptizarentur, quamvis fuerint retroactis temporibus catholici principes potentissimi, ut Constantinus, Theodosius et alii plures, quibus fuerunt familiares sanctissimi episcopi, ut Silvester Constantino, et Ambrosius Theodosio, qui nullo modo hoc pretermisissent ab eis impetrare, si hoc esset consonum rationi; et ideo periculosum videtur hanc assertionem de novo inducere, ut preter consuetudinem, in Ecclesia hactenus observatam, Iudeorum filii invitis parentibus baptizarentur, et cetera.. Hec sanctus Thomas. Et simile ponit Secunda secunde, questione decima, articulo ultimo: Ecce, dicit, Ecclesie consuetudinem esse in omnibus emulandam, et standum esse eidem magis quam auctoritati cuiuscumque doctoris. Sic et beatus Apostolus Paulus dirimit huiusmodi questiones et convincit et reprimit in illis homines contentiosos, et hoc per solam Ecclesie consuetudinem (Prima ad Corinthios, undecimo): Si quis autem videtur contentiosus esse, nos talem consuetudinem non habemus, nec Ecclesia Dei, ut scilicet, fiat que ipsi nunc introducere et facere volunt; ex his ergo supradictis manifestius apparet quanta fuerit temeritas et audacia istorum hominum volentium separare ab Ecclesia Dei eos qui fuerant de iudaismo conversi, et per sacrum baptisma effecti christiani, eosque laborantium expellere ab officiis et dignitatibus ac ceteris honoribus Ecclesie Dei; cum hoc sit manifeste contra auctoritatem universalis Ecclesie, contra eius sacram scripturam, et tacitam successionem, contra eius usum et consuetudinem, ab apostolis sanctis hucusque deductam, et contra eius sacranda concilia, scilicet, apostolorum Actuum, undecimo et decimo quinto capitulis, sicut largius superius declaravi, capitulo quadragesimo; contra concilium quoque Nicenum, ubi pro articulo fidei positum est in symbolo, prout singulis diebus dominicis in Ecclesia cantatur: esse unam, sanctam Ecclesiam catholicam, id est, communem, prout capitulo duodetricesimo declaravi, esse quoque unum baptisma, esse etiam unam communionem sanctorum, scilicet fidelium omnium. Immo clarissime patet positionem istorum pariter et temeritatem esse contra omnem sacram scripturam utriusque testamenti, et signanter contra expressam doctrinam beati Pauli Apostoli, et contra decreta summorum Pontificum, et eorum auctoritatem, sicut per totum discursum huius libri patere poterit cuilibet intuenti, signanter usque ad capitulum quadragesimo quarto inclusive. Patet quoque huiusmodi temeritatem et contentionem esse manifeste contra usum et consuetudinem totius universalis Ecclesie, que ab ipsis apostolis usque nunc contrarium manifestissime observavit. Unde nec ipsos emulos et huius perfide contentionis defensores existimo audere contendere contra huiusmodi Ecclesie consuetudinem, eamque negare, etiam in ipsa sancta ecclesia Toletana, quam se defendere putant in hac ipsa sua pertinacia, quin ibi etiam, sicut in tota Ecclesia universali, fuerint prebendati et sacerdotes, ac ad officia et honores et dignitates assumpti, semper ab eius initio et fundatione usque nunc, multi ex genere Iudeorum iam fidelium christianorum, sicut et alii de genere gentilium fidelium christianorum. Nam et per illa tempora in quibus adversus perfidiam Iudeorum tantopere patres nostri in conciliis Toletanis seviebant, quemadmodum superioribus capitulis dissertum est, Iulianus Pomerius, ex Iudeis parentibus ortus, tertius post beatum Illephonsum, eidem Ecclesie Toletane prefuit, sub quo duodecimum et tertium decimum, atque quartum decimum et quintum decimum concilium, regnantibus Ervigio et Egica regibus, celebrata sunt. Fuit et pontifex ille vir sanctissimus et sua etate doctor celeberrimus, quem de tartareo igne tractantem, an possit in spiritum agere, Magister sententiarum inducit libro quarto, distinctione quadragesima quarta, capitulo Cum autem. Recte ergo ex hoc convincuntur et inexcusabiles sunt tam ipsi quam eorum sequaces, et secte huiusmodi adherentes, nec eos salvare poterit allegatio aliqua ignorantie et simplicitatis, sicut declarat sanctus Thomas, Quodlibeto tertio, questione quarta, articulo secundo, cuius inter alia ista sunt verba: In his que pertinent ad fidem et bonos mores, nullus excusatur, si sequatur erroneam opinionem alicuius magistri. In talibus enim ignorantia non excusat, alioquin inmunes a peccato fuissent qui secuti sunt opinionem Arii et Nestorii, et aliorum heresiarcharum, nec potest excusationem habere propter simplicitatem auditorum, si in talibus erroneam opinionem sequantur. In rebus enim dubiis non est de facili prestandus assensus, quinimmo, ut Augustinus dicit in libro tertio de Doctrina christiana, consulere debet quis regulam fidei, quam de scripturarum planioribus locis et Ecclesie auctoriate percepit. Qui ergo assentit opinioni alicuius magistri contra manifestum scripture testimonium, sive etiam contra id quod publice tenetur secundum Ecclesie auctoritatem, non potest ab erroris vitio excusari. Hec sanctus Thomas. Ecce quam aperte condemnat istos novos doctores et emulos contentiosos et pertinaces, ac eorum discipulos et sequaces, si quis sollicite attendere velit ea omnia que nunc dicta sunt in capitulo presenti. Quod quidem capitulum, si recte et diligenter inspiciatur, sufficere posset et deberet ad convincendum pariter et destruendum huiusmodi positionem et pertinacem errorem, et ad condemnandum quoque eius auctores et sequaces et defensores, absque aliqua excusatione, quam, sicut dictum est, nullo modo possunt habere. Consulere enim debuissent regulam fidei: auctoritatem Ecclesie et scripturam sacram ex locis planioribus sumptam, necnon Ecclesie universalis usum et consuetudinem. Consulere quoque debuissent sedes episcopales ac deinde metropolitanas, et sic deinceps usque ad sedem apostolicam, cui semper reservari debent maiores et difficiliores questiones, ut ab eadem declarentur et determinentur, prout diversimode notatur in canone, vicesima distinctione, capitulo De quibus causis, et decima septima distinctione, capitulo Multis denuo, et Vicesima quarta, questione prima, Quoties fidei. Sic Paulus et Barnabas ascenderunt Hierosolymam ad apostolos et presbiteros, missi ab Ecclesia que erat Antiochie congregata, pro similibus difficilioribus questionibus determinandis ubi Petro et Iacobo disserentibus, et toto cetu apostolorum et seniorum concurrente et consentiente, huiusmodi questiones que delate fuerant, determinate sunt, et fides dillucidata, ac sic deinde doctrinam et pacem habuit Ecclesia Antiochie, que ante erat turbata, sicut scribitur Actuum, decimo quinto capitulo. Sic profecto agere debuissent isti novelli emulatores, scilicet, recurrere ad seniores viros optimos et peritiores, ac deinde sedes episcopales, procedendo iuxta decreta sacrorum canonum instituta, si necesse esset, usque ad ipsam beatissimam beati Petri apostolicam sedem. Sed quoniam e contrario continuerunt aures suas nolentes intelligere, ut bene agerent, et impetum unanimiter facientes, clarissime patet quod erraverunt ab utero, scilicet, auctoritatis sancte matris Ecclesie, et ideo locuti sunt falsa (Psalmo quinquagesimo septimo). Docet enim sancta mater Ecclesia per regulas superpositas, omnem veritatem ad fidem et bonos mores pertinentem, omneque pietatis officium et omnem regulam discipline christiane, si quis humiliter et devote per dictas regulas voluerit consulere eamdem sanctam matrem Ecclesiam, eamque obedienter audire et fideliter sequi; adeo ut inexcusabilis sit, omnis qui temere iudicat alium, si insipienter aut malevole erraverit contra huiusmodi faciens, nolens Ecclesiam consulere, eiusque veritatis regulas sequi; quemadmodum isti falsi emulatores fecerunt, qui, ut dictum est, erraverunt ab eius utero, et locuti sunt falsa. Ipsa vero sancta mater Ecclesia manet semper integra et illibata, ac indissolubili caritate coniuncta, et terribilis hostibus suis, velut castrorum acies ordinata. Super cuius celesti ac copiosa doctrina sic eam alloquitur beatus Augustinus in libro de Moribus Ecclesie, dicens: Merito Ecclesia catholica, mater christianorum purissima, non solum ipsum cuius adoptio vita beatissima est, purissime atque castissime colendum predicans, nullam nobis adorandam creaturam inducens, cui servire iubeamur, et ab illa incorrupta et inviolabili eternitate, cui soli rationalis anima coherendo non misera est, excludens omne quod factum est, quod noxium commutationi, quod subditum tempori, neque confundens quod eternitas, quod veritas, quod denique pax ipsa distinguit; sed etiam proximi dilectionem atque caritatem ita complecteris ut variorum membrorum, quibus pro peccatis suis anime egrotant, omnis apud te medicina prepolleat. Tu pueriliter pueros, fortiter iuvenes, quiete senes, prout cuiusque non corporis tamen, sed animi etas est, exerces et doces. Tu feminas viris suis non ad explendam libidinem, sed ad propagandam prolem et ad rei familiaris societatem casta et fideli obedientia subiicis. Tu viros coniugibus, non ad illudendum imbecilliorem sexum, sinceri amoris legibus preficis. Tu parentibus filios, libera quadam servitute subiungis. Parentes filiis pia dilectione preponis. Tu fratribus fratres, religionis vinculo firmiori atque arctiori quam sanguinis nectis. Tu omnem generis propinquitatem et affinitatis incertitudinem servatis nature, voluntatisque nexibus mutua caritate constringis. Tu dominis servos non tam conditionis necessitate quam officii delectatione doces adherere. Tu dominos servis summi Dei communis domini consideratione placabiles tam ad consulendum quam ad coherendum propensiores facis. Tu cives civibus, gentes gentibus, et prorsus homines primorum parentium recordatione, non societate tantum sed quadam etiam fraternitate coniungis. Doces reges perspicere populis. Mones populos se subdere regibus. Quibus honor debeatur, quibus affectus, quibus reverentia, quibus timor, quibus consolatio, quibus admonitio, quibus cohortatio, quibus disciplina, quibus obiurgatio, quibus supplicium, sedulo doces, ostendens quemadmodum, et non omnibus omnia, et omnibus caritas, et nulli debeatur iniuria. Hec ibi.
Possent quidem per se ista, que nunc generaliter dicta sunt, singulis quibusque obiectionibus et argumentis applicata, sufficere ad ea solvenda, et penitus dirimenda sine alterius alicuis rei alia quacumque adiectione. Verumtamen ut predicte obiectiones specialius dissolvantur, ac clariori lumine huiusmodi demonstrentur errores, utile erit et expediens negotio continuato stilo ad singula queque argumenta abolenda descendere, et tam ex his que hucusque scripta sunt, quam ex his que scribenda supersunt, unumquodque eorum particulariter solvendo dirimere. Oportet enim secundum Philosophum, secundo Ethicorum, non solum universaliter dici, sed etiam his que sunt secundum singula adaptare. Nam ut habetur ibidem, in his que sunt circa operationes sermonibus, universales quidem inaniores sunt, particulares autem sunt veriores. Hoc ergo modo, veritas que super omnia vincit, clarius elucebit, et falsitas ipsa destruetur et sucumbet apertius; nam, sicut scribit Lactantius, hec est natura mendaciorum, ut coherere non possint; quorum vero traditio vera est, in ea veritas undique ac sibi tota consentit, et ideo persuadet, quia constanti ratione suffulta est; et ut Aristoteles scribit primo Ethicorum, vero quidem omnia consonant; falso autem cito dissonat verum. Applicando igitur ea que dicta sunt, ad singula argumenta particulariter dissolvenda, videamus quomodo convincunt ea esse falsa mendacia, neque stare posse, neque sibi aliquo modo coherere, sed a vero sacre scripture sensu et a veritate catholice fidei et auctoritatis sancte matris Ecclesie penitus dissonare.
Erat ergo primum argumentum de peccato occisionis Christi, nostri verissimi redemptoris, propter quod ipsi et patres eorum captivari meruerunt, et a ceteris fidelibus separari, et cetera. Ad hoc dicendum breviter quod hec omnia intelligenda sunt de Iudeis, dum manserint in iudaismo, quos ego quoque largissima execratione et maledictione insecutus sum in hoc ipso opere, signanter a capitulo vigesimo tertio, usque ad capitulum vigesimum sextum inclusive; ubi eosdem ostendi esse veros et crudelissimos hostes Ecclesie, maledictos a Deo, et synagogam eorum esse synagogam satane, et pervenisse iram Dei super illos usque in finem, et debere esse inter nos sub arctissima captivitate, ac fideles christianos debere ab eis separari diligentissimo studio, eosque semper evitare, velut quamdam pestem, ac totius humani generis inimicos, multaque alia que in dictis capitulis contra illos scripsi, tam ex auctoritate sacre scripture, quam ex decretis summorum Pontificum, ac dictis sanctorum doctorum; que omnia utinam omnes christiani fideles diligentissime legerent et intelligerent, et fidelissime custodirent, ut tanta mala quanta ex ipsis perfidis Iudeis Ecclesie Dei proveniunt, saltem in partibus nostris deficerent et cessarent. Postquam vero fuerint ad sanctam matrem Ecclesiam per fidem conversi, et in eadem per sacrum baptismum ingressi, ac christiano populo connumerati, debent iam deinceps a nobis equali gratia et amore cum ceteris fidelibus pertractari, et omnibus beneficiis et honoribus Ecclesie, secundum capacitatem cuiuslibet eorum, nobiscum participare; nec iam deinceps quicumque eorum habendus est velut Iudeus, aut appellandus, nec filius Iudeorum nominandus, nec more et legibus Iudeorum iudicandus; quia, ex quo intravit Ecclesiam per fidem et sacrum baptismum, ex tunc penas evasit iudaismi, et libertatem ac gratiam induit sancte matris Ecclesie, et cum ceteris annumeratus est eius filius et heres in omnibus bonis, sicut hec omnia et alia plura superius declaravi, capitulo vigesimo sexto et vigesimo septimo. Per baptismum enim quicumque baptizatur incorporatur a Christo, et ei commoritur et consepelitur, et in morte eius baptizatur, sicut Apostolus dicit ad Romanos, sexto capitulo; et ideo baptismus Christi, quamtum est de se, totam efficaciam passionis Christi transfert et influit in eum, qui baptizatur, propter quod baptizatus, virtute baptismi et passionis Christi operantis, in illo moritur omnino vite priori, et tollitur ab eo omnis culpa, tam originalis quam actualis, et omnis quoque pena debita peccato actuali; unde omnino moritur vite priori, et etiam si millia millium egerit peccatorum ante susceptionem sacri baptismi, nullum iam imputatur eidem post susceptionem baptismi; sed ita habentur tam quamtum ad culpam, quam quamtum ad penam, sicut si numquam facta fuissent. Clarissima est de hoc doctrina sanctorum doctorum, immo etiam et Apostoli Pauli, et sancti quoque evangelii, ac totius fidei christiane, et ideo pretereo. Unum tamen est quod, quamtum ad hoc, non differt quin sit gentilis aut Iudeus qui baptizatur, quia omnes peccaverunt saltem peccato originali, et omnes egent iustificatione (Ad Romanos, tertio):Causati enim sumus Iudeos et Grecos omnes sub peccato esse, scilicet, ante conversionem, et infra: Non est distinctio in eum, scilicet, inter Iudeos et gentiles, quamtum ad iustificationem per Christi fidem. Omnes enim peccaverunt, scilicet, tam Iudei quam gentiles, et egent gloria Dei, id est, gratia sua, per quam apparet gloriosus in iustificatis per eam. Late quoque declarat Apostolus hoc ipsum ad Ephesios, secundo capitulo, et deinceps, ubi inter alia dicit: Eramus enim et nos natura filii ire, sicut et ceteri. Deus autem, qui dives est in misericordia, propter nimiam caritatem suam, qua dilexit nos, cum essemus mortui peccatis, convivificavit nos in Christo, cuius gratia estis salvati, et cetera. Ubi sic inter alia dicit Glossa ordinaria: Eramus natura filii ire, id est, filii vindicte, filii pene, filii gehenne. Quomodo natura? Quia peccante primo homine vitium pro natura inolevit; tenebatur enim iusta damnatione genus humanum, et erant omnes filii ire, de qua ira Dominus dicit: Qui non credit in Filium, non habet vitam, sed ira Dei manet super eum. Non ait: venit, sed manet. Cum hac quippe ira omnis homo nascitur; ipsa est illa ira cum qua omnes nati sumus, cui nascendo hesimus; ira de propagine iniquitatis, de massa peccati; in infra: Eramus natura filii ire, sicut et ceteri. Ac si dicat: cum hec predicta fuerint in nobis, sicut in gentibus, non desperet gentilis quin par Iudeis fiat, quia et nos sicut et illi eramus filii ire. In hac ira cum essent homines per originale peccatum, tanto gravius et perniciosius, quanto maiora vel plura insuper addiderunt, necessarius erat mediator, id est, reconciliator, qui hanc iram singularis oblatione sacrificii placaret. Unde subditur: Deus autem, qui dives est in misericordia, quia actualia et originalia dimittit, ipse, inquam, non propter meritum nostrum, sed propter nimiam caritatem suam qua dilexit nos, scilicet, Iudeos et gentes, non modo postquam iusti sumus, sed etiam cum essemus mortui peccatis, vivificavit nos. Et infra: Nos aliquando male conversati sumus, sed Deus qui dives est in misericordia convivificavit nos Iudeos in Christo, sicut et vos, similiter, gentiles, convivificavit. Hoc est quod subdit: Cuius gratia, scilicet, Christi, etiam vos gentiles estis salvati, sicut et nos Iudei, et utrosque conresuscitavit, id est, cum Christo resuscitavit. Et infra: Convivificavit nos primo mortuos, ut ostenderet seculis supervenientibus, id est, posteris nostris, abundantes divitias gratie sue, in bonitate super nos, in Christo Iesu, et cetera. Hec Glossa. Multa quidem innuit Apostolus, et aperit Glossa in verbis suprapositis. Primum videlicet id quod a principio dictum est, scilicet, totum hominem renovari in baptismo et in novam vitam evadere, et heredem in bonis Ecclesie constitui. Dedit enim eis potestatem filios Dei fieri (Ioannis, primo). Et si filii, ergo et heredes (Ad Romanos, octavo). Unde prima ad Corinthios, sexto, postquam numeravit Apostolus multa et gravissima peccatorum genera, in quibus ante baptismum Corinthii fuerunt implicati, statim subiunxit eos esse mundatos per sacrum baptismum, cum dicit: Et hec quidem fuistis, sed abluti estis, scilicet, per baptismum, ut dicit Glossa, sed sanctificati estis, sed iustificati estis in nomine domini nostri Iesu Christi. Secundum vero est quod hec dicta sanctificatio per baptismum est ita necessaria gentilibus sicut Iudeis, si salvari, et inter filios Ecclesie numerari et esse volunt. Omnes enim peccaverunt, ut nunc dictum est, et egent gloria Dei. Peccaverunt quidem peccato originali cum quo nascimur omnes filii ire, sicut iam dictum est. Peccaverunt quoque peccatis actualibus et in ipsa crucifixione Christi, tam Iudei quam gentiles, in qua adversus eum convenerunt utrique eamque compleverunt, sicut dicitur Actuum, quarto capitulo: Convenerunt enim vere in civitate ista adversum sanctum puerum tuum Iesum, quem unxisti, Herodes et Pontius Pilatus, cum gentibus et populis Israel facere que manus tua et consilium tuum decreverunt. Patet etiam hoc idem per sancta quatuor evangelia, ubi hec de Christi passione narratur historia a Iudeis et gentibus pariter facta. Peccaverunt quoque in martyrum et legis Christi crudelissima persecutione utrique, scilicet, Iudei et gentiles, sicut patet in sanctorum martyrum historiis, contra quos magis institerunt ipsi gentiles, quasi per quadringentos annos, sicut patet in dictis historiis, et in pluribus aliis; de quarum Ecclesie persecutionibus a gentilibus factis multas scribit et breviter comprehendit beatus Augustinus, duodevicesimo libro de Civitate Dei, capitulo quinquagesimo tertio. Peccaverunt quoque usque nunc, et peccant quotidie tam Iudei quam gentiles contra Christum, quem persequuntur in membris suis, et in impugnatione sanctissimi nominis Iesu Christi et eius evangelice legis, tam eam quantum possunt detestando, quam contra Ecclesiam Christi pugnando, eiusque terras et loca sancta invadendo, sicut patet de Sarracenis et Turcis. Immo peccabunt utrique usque ad finem mundi, tam Iudei quam gentiles, in huiusmodi maledictis impugnationibus suis contra legem Christi et eius sanctam Ecclesiam, quam omnes infideles, qui pro tempore fuerint, semper odibunt, et, quantum poterunt, persequentur; et tamen, ut dictum est supra, capitulo undequadragesimo, ex auctoritate doctorum, tam gentilitas quam iudaismus, usque ad finem mundi durabunt, et ideo semper Ecclesiam Christi odibunt, et quantum poterunt, persequentur; et quotidie, usque ad illud tempus, ex utroque populo Iudeorum et gentilium aliqui ad Ecclesiam Christi redibunt et convertentur, quousque in finem mundi omnes, tam Iudei quam gentiles, pariter convertantur, et tunc fiet perfecte unum ovile et unus pastor ex utrisque (Ioannis, decimo capitulo), scilicet, una Ecclesia et unus Christus Iesus regens eam, sicut in dicto capitulo, et etiam capitulo vigesimo sexto declaravi; et sic patet quod omnes peccaverunt, tam Iudei quam gentiles, et egent gloria Dei, et quod hec dicta sanctificatio, que fidelibus Ecclesiam Christi intrantibus confertur per baptismum, est necessaria omnibus eis, et indistincte et equaliter confertur, et conferri debet eorum singulis, neque in hoc est distinctio Iudei et Greci (Ad Romanos, decimo capitulo). Patet etiam quod non differt, quantum ad dictam sanctificationem et Ecclesie sancte incorporationem, eiusque adquirendam desiderabilem filiationem, ac cum ceteris fidelibus hereditatem habendam in omnibus eius bonis, utrum aliquis convertatur et ad Ecclesiam veniat ex gentilitate an ex iudaismo, et utrum ante conversionem fuerit multum obstinatus in sua infidelitate, et Ecclesiam Dei fuerit plurimum persecutus, an parum, et an plurima et gravissima peccata commiserit, an pauca vel levia; quia omnia equaliter remittuntur et donantur noviter baptizato, et equaliter renascitur in novam vitam, et commoritur vite priori, et equaliter efficitur filius Ecclesie et eius heres in omnibus suis bonis, cum ceteris fidelibus suis, secundum mensuram fidei, quam sibi Christus divisit, et secundum suam debitam capacitatem, et ordinatam rectoris Ecclesie distributionem. Immo quanto qui baptizatur habuerat maiora et graviora peccata, tanto magis indiget Mediatore et Reconciliatore, sicut dictum est supra, ex Glossa allegata, et tanto magis relucet in eo virtus passionis Christi, et superabundat gratia passionis eius, tunc sibi in baptismo collata et communicata (Ad Romanos, quinto): Ubi abundavit delictum, superabundavit et gratia. Hoc est enim excellentissimum insigne patientie Dei, et mirabilis virtus passionis Christi, sicut beatus Cyprianus scribit, scilicet, quod iustificatur et honoratur sanguine passionis Christi, etiam ille qui fudit sanguinem Christi; et sic patet quod, ut dicit Apostolus ad Romanos, undecimo: Conclusit Dominus omnia sub peccato, ut omnium misereatur, quia, sicut gentiles ante adventum Christi fuerunt idolatrie dediti, ita et post adventum Christi multi eorum manent in infidelitate; Iudei vero pro maiori parte dimissi sunt in sua infidelitate, ut omnium misereatur scilicet, eos convertendo et in novos Ecclesie filios congregando, et sic in istis et in illis ostenditur humana fragilitas, in eorum peccatis, et divina bonitas in beneficio vocationis, et eius mirabilis largitas, in munificentia iustificationis et sanctificationis. Que quidem vocatio et iustificatio sanctificationis in sacramento baptismatis, sicut ab initio passionis Christi, incepit in Paulo et Apollo et pluribus aliis qui facti sunt Deo vasa electionis et honoris in Ecclesia Dei, cui prefuerunt, et multum profuerunt suis predicationibus et doctrinis, sicut habetur Actuum, sexto capitulo: quod multa turba sacerdotum obediebat fidei, qui creduntur multum profuisse Ecclesie Dei post suam conversionem, cum essent litterati et in lege docti; sic etiam factum est successive quia multi conversi sunt ex iudaismo, qui salvi facti sunt, et profuerunt aliis in regimine Ecclesie, cui prefuerunt, de quibus etiam dicit beatus Augustinus, duodevicesimo libro de Civitate Dei, capitulo quadragesimo septimo, quod multi Iudei conversi sunt post passionem Christi, attendentes scripturas; sic etiam vidimus et videmus temporibus nostris multos ex Iudeis, qui conversi sunt, recte vivere et incedere in fide Christi, et aliquos eorum episcopos et prelatos esse, et multum profuisse et prodesse Ecclesie Dei in suo regimine et gubernatione; sic etiam futurum est usque ad finem mundi, quod semper paulatim et successive convertentur ex eisdem multi ad fidem Christi, et incorporabuntur Ecclesie Dei, et multi eorum proficient ei; et sic reliquie Israel salve fient semper, secundum quod hec omnia largius declaravi superius, capitulo vigesimo sexto, et etiam capitulo vigesimo octavo; ubi aperte conclusum est esse duo ubera Ecclesie, duos predicatorum ordines, unus, scilicet, ex preputio, et alius ex circuncissione, et hi debere semper in Ecclesia pacifice et concorditer sapere; et per consequens ad paria iudicari, sicut, ut dixi, abundantius patet ibidem. Circa vero finem mundi omnes pariter convertentur ad Christum, et eum libere et intrepide confitebuntur cum ceteris fidelibus, cum quibus unanimes erunt, et cetera, que in dicto vigesimo sexto capitulo pro finali conclusione largius scripsi. Hec ergo omnia non sunt murmuratione livida detrahenda a fidelibus, qui se putant et iactant ad vineam dominice Ecclesie advenisse ab hora prima, et deinceps, et in eadem multo tempore laborasse, contra illos qui tardi et hora undecima advenisse videntur, et parum quodammodo in vinea Domini laborasse, eoque parem mercedem honoris et gratie cum illis in Ecclesia recipiunt; immo contra ipsum Dominum maiestatis dominatorem universe terre, et universalem patrem familias, eiusdem vinee dicentes: Hi novissimi una hora fecerunt, et pares illos nobis fecisti, qui portavimus pondus diei et estus? Alias enim respondebit Christus huiusmodi murmuratori id quod ipse idem in evangelio respondit et dixit: Amice, non facio tibi iniuriam: nonne ex denario diurno convenisti mecum? Tolle quod tuum est, et vade. Volo autem et huic novissimo dare sicut et tibi; an non licet mihi quod volo facere? An oculus tuus nequam est quia ego bonus sum? Quam parabolam evangelicam certum est fuisse a Christo prolatam, pariter et relatam ad id negotium de quo presens est sermo astruendum, et concludendum, scilicet, omnes fideles a regeneratione sacri baptismi in antea esse equalis iuris ac honoris et gratie in sancta catholica Ecclesia quandocumque et undecumque ad illam adveniant; illos vero, qui adversari et contradicere volunt huic largiflue evangelice gratie, super omnes ad Ecclesiam advenientes, abundanter diffuse, esse iudicandos emulos et murmuratores, ac per consequens reprehendendos et abiiciendos, si in dicta emula murmuratione perdurent. Recte ergo relinquitur cum Apostolo concludendum quod magis debemus admirari et collaudare huiusmodi abundantem influxum caritatis et gratie nostri gloriosissimi Salvatoris, quem in omnes suos fideles effudit abunde ex sua mera ac maxima liberalitate, absque aliqua personarum acceptione, sicut ipse idem Apostolus vehementissime admiratus est, Deumque laudavit, qui postquam dixit: conclusit Deus omnia in incredulitate, ut omnium misereatur, statim subiunxit et dixit: O altitudo divitiarum sapientie et scientie Dei. Quam incomprehensibilia sunt iudicia eius et investigabiles vie eius. Quis enim cognovit sensum Domini? Aut quis consiliarius eius fuit? Aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei? Quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia. Ipsi honor et gloria in secula. Amen. (Ad Romanos, undecimo capitulo). Patet ergo quod huiusmodi parilitas gratie et honoris in omnibus Christi fidelibus est una et equalis omnibus eis, per baptismum in eius sanctam Ecclesiam intrantibus, sive Iudeis, sive gentibus; et quod semper durabit in eis una et eadem usque ad seculi finem, sicut a principio passionis Christi fuit. Unde ad Ephesios, secundo, ubi de hac equali gratia et iustificatione loquebatur Apostolus, statim extendit eamdem omnibus supervenientibus seculis, cum conclusit et dixit: Ut ostenderet seculis supervenientibus abundantes divitias gratie sue, in bonitate super nos in Christo Iesu, et cetera. Ubi dicit Glossa ordinaria: Seculis supervenientibus, id est, posteris nostris. Nec hanc supereffluentem gratiam omnibus gentibus, tam Iudeis quam gentibus, traditam et concessam per Christi passionem et mortem, in Ecclesie sacramentis ullo modo mutare potest Ecclesia, sicut non potest etiam mutare ipsa sacramenta sibi a Christo divinitus tradita et instituta. Nam ministri Ecclesie instituuntur in Ecclesia divinitus fundata (Luce, vicesimo secundo): Ego dispono vobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum. Et ideo institutio Ecclesie presupponitur ad operationem ministrorum eius, sicut opus creationis presupponitur ad opus nature; et cum Ecclesia sit fundata in fide et sacramentis, ideo non pertinet ad ministros Ecclesie novos articulos fidei condere, aut editos removere, aut nova sacramenta instituere, aut instituta removere; sed hec est potestas excellentie, que debetur soli Christo, qui est Ecclesie fundator et institutor. Verba sunt sancti Thome, in quarto Sententiarum, distinctione decima septima, questione tertia, articulo primo, sub articulo quinto; et eadem ratio est de virtute sacramenti, que est de eius institutione, nam ab uno et eodem est virtus et institutio sacramenti, sicut idem sanctus doctor dicit parte tertia, questione sexagesima quarta. Et ideo, sicut Ecclesia non potest condere novum sacramentum, neque ei virtutem dare, que est a solo Deo, sic non potest aliquod sacramentum institutum a Christo removere, neque etiam eidem virtutem tollere, quam sibi Christus dedit. Cum ergo sacramentum baptismi a Christo instituti, virtutem acceperit ab eo, ut quicumque baptizetur, in mortem Christi baptizetur, et eidem commoriatur et consepeliatur, et quod totam efficaciam passionis Christi transferat baptismus et influat in eum qui baptizatur; et quod omnino moriatur vite priori, et quod tollatur ab eo omnis culpa, tam originalis quam actualis, et omnis quoque pena peccato actuali debita; et quod sic baptizatus in novam creaturam evadat, factus membrum Christi, et filius Dei et Ecclesie, et heres in omnibus eius bonis, secundum quod hec omnia superius in hoc isto capitulo sunt tractata; et cum etiam Christus eius fundator et institutor, eque et equaliter in omnibus et per omnia instituerit eum, tam Iudeis quam gentilibus, et eque et equaliter iusserit ministrari illum omnibus eis, et equalem virtutem, gratiam et honorem voluerit accipere ab eo omnes que baptizati fuerint, sicut habetur Maththei, ultimo: Euntes in mundum universum predicate evangelium omni creature, baptizantes eos in nomine Patris, et cetera; consequens est quod Ecclesia nullo modo potest tollere hanc virtutem supradictam a sacramento baptismi, neque eam diversificare aut diminuto modo eamdem in sacramento administrare, et aliter uni populo et aliter alteri conferre, contra institutionem et mandatum Christi, quin Iudeus rite et recte baptizatus consequatur et accipiat eamdem iustificationem, gratiam et honorem, et sit filius, membrum et heres Ecclesie cum ceteris supradictis, ita eque et equaliter, sicut quilibet alius Grecus aut gentilis vel barbarus. Immo, si Ecclesia hoc facere vellet et aliter uni populo aut genti, aliter alteri sacramenta Christi ministrare, et alterum effectum et efficaciam ac gratias et dona ex eis accipere unum populum quam accipiat alter, seipsam destrueret, nec posset stare; cum destrueret virtutem et efficaciam sacramentorum, et, tollendo eorum virtutem et efficaciam, tolleret eorum essentiam, et sic, sublatis sacramentis per huiusmodi diversitatem administrationis, tolleretur etiam unitas Ecclesie; de qua est articulus fidei esse unam sanctam Ecclesiam catholicam, quia iam non esset una neque omnes eius fideles essent unum, sicut Christus rogavit et voluit, ut esset semper in omnibus qui credituri erant illi, sicut capitulo sequenti, Deo dante declarabitur largius; et Christus esset divisus in nobis contra Apostolum (Prima ad Corinthios, primo), et sic per consequens destrueret Ecclesia seipsam, destructis, ut dictum est, sacramentis, et articulo fidei de eius unitate, supra que fuit et est a Christo fundata; nec iam de cetero posset stare, et sic compleretur verbum Christi de huiusmodi divisione (Luce, undecimo capitulo): Omne regnum in se diviso desolabitur, et cetera. Ecce honorem et gloriam ac fidei exaltationem quam isti emulatores amari a scientia veritatis et caritatis vacui, procurant nostre sancte catholice Ecclesie, quia veraciter eam nituntur destruere, dum eamdem se defendere putant. Hoc tamen nullo modo faciet, neque ordinabit Ecclesia, neque est sibi tradita a Christo talis potestas; in edificationem enim et non in destructionem a Christo potestatem accepit; unde loquens Apostolus de potestate quam accepit a Christo, dicit, secunda ad Corinthios, decimo: Quam Dominus dedit nobis in edificationem et non in destructionem vestram. Christus vero nunquam auferet nec mutabit huiusnmodi virtutes et gratias collatas fidelibus suis in sacramentis Ecclesie, neque hanc unitatem suorum fidelium, qui crediderunt et credituri sunt illi, et adunati sunt et adunabuntur corpori mystico sancte matris Ecclesie, cuius status ab eo ordinatus et perfectus numquam mutari debet in aliquem alium statum usque ad finem mundi, sicut superius, capitulo vigesimo primo, largius est declaratum. In hoc enim statu et regno Ecclesie sic disposito, se promisit esse nobiscum usque ad consummationem seculi (Maththei, ultimo): Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem seculi. Nam, ut scribitur ad Romanos, undecimo capitulo: Sine penitentia, id est, sine mutabilitate, sunt dona Dei et vocatio; quia apud Deum non est transmutatio nec vicissitudinis obumbratio, sicut dicitur Iacobi, primo. Concludendum est ergo, ex his que a principio capituli dicta sunt, quod argumentum de peccato occisionis Christi et obstinatione Iudeorum succedentium usque nunc, in nullo militat contra propositum nostrum, quin Iudeus, cum credit et baptizatur, etiam si ante fuerit obstinatissimus contra Christi fidem, innovetur omnino et iustificetur, ac efficiatur filius, membrum et heres Ecclesie, tam integre et abundanter, sicut alter quicumque qui noviter credit et baptizatur, etiam si nunquam ante peccaverit. Unde ad auctoritates et probationes que in contrarium adducebantur, satis per supradicta patet esse responsum; illud enim Maththei, vigesimo septimo: sanguis eius super nos et super filios nostros, habet locum in eis, dum manserint in iudaismo, et scelerum suorum patrum fuerint imitatores, sicut iam superius est dictum; et hoc quidem est de auctoritatibus que inducuntur statim pro negotiatione tituli et regni eius. Postquam vero fidem et baptismum recipiunt, penas iudaismi et infidelitatis et scelerum patrum suorum evadunt, quorum iam non sunt filii per imitationem, immo eorum contrarii per conversionem ad veram fidem, que est cecitati et obstinationi patrum suorum omnino contraria; ac deinde per fidem et sacrum baptismum incorporantur Christo et Ecclesie, et efficiuntur eius filii et membra ac cives et heredes, et sic in novam creaturam emergunt; et hoc est quod dicitur Ezechielis, duodevicesimo capitulo: Quid est quod inter vos parabolam vertitis in proverbium istud in terra Israel, dicentes: patres comederunt uvam acerbam, id est, commiserunt gravissimas culpas et peccata, et dentes filiorum obtupescunt, id est, filii patiuntur penas pro eis? Vivo ego, dicit Dominus, si erit ultra vobis hec parabola in proverbium in Israel, id est, sicut est verum quod ego vivo, sic non erit ultra vobis hec parabola, scilicet, quod filii puniantur pro peccatis patrum. Ecce omnes anime mee sunt, ut anima patris, ita anima filii mea est. Anima que peccaverit, ipsa morietur. Et sequitur: Quos si genuerit, scilicet, pater, filium, qui videns omnia peccata patris sui, que fecerit, timuerit et non fecerit simile eis, et cetera, hic non morietur in iniquitate patris, sed vita vivet. Et sequitur: Anima que peccaverit ipsa morietur: filius non portabit iniquitatem patris, et pater non portabit iniquitatem filii. Si autem impius egerit penitentiam ab omnibus peccatis, que operatus est, et custodierit universa precepta mea, et fecerit iudicium et iustitiam, vita vivet, et non morietur. Omnium iniquitatum, quas operatus est, non recordabor; in iustitia, quam operatus est, vivet. Numquid voluntatis mee est mors impii, dicit Dominus Deus, et non ut convertatur a viis suis et vivat. Et sequitur: Convertimini et agite penitentiam ab omnibus iniquitatibus vestris, et non erit vobis in ruinam iniquitas. Proiicite a vobis omnes prevaricationes vestras, in quibus prevaricati estis, et facite vobis cor novum et spiritum novum, et quare moriemini domus Israel, quia nolo mortem morientis, dicit Dominus: revertimini et vivite. Que omnia cum sint vera de peccatis que committuntur a patribus exsistentibus, iam fidelibus, quia filii non puniuntur pro eis in anima, neque pena spirituali, nisi in quamtum sunt imitatores scelerum patrum suorum et non agunt penitentiam, neque convertuntur ab illa mala imitatione scelerum dictorum suorum patrum, multo magis sunt vera de patribus infidelibus et eorum filiis, qui non puniuntur pro eorum infidelitate et peccatis in quibus nati sunt, et ab illis nutriti, nisi qui sunt imitatores eorum in dicta infidelitate et peccatis; qui vero convertuntur et efficiuntur fideles, omnes penas dicte infidelitatis et peccatorum eius evadunt, et in novam creaturam filiorum Dei et Ecclesie ascribuntur, novamque dignitatem hereditatis eius assequuntur, ita integre et equaliter, sicut quicumque alius ceterorum fidelium, qui diu ante ex parentibus fidelibus baptizati sunt fidemque susceperunt; nec iam deinde recordatur Deus ad imputandum eis et puniendum dicte infidelitatis et peccatorum eius ab hora sacri baptismi in antea, ac si numquam fuissent in rerum natura, cum iam qui baptizantur sint consepulti cum Christo, et omnino mortui vite priori, ac in novam creaturam reducti, cum ceteris que dicta sunt supra. Si autem quis obiiciat quod non vere convertuntur ad fidem, et quod ficte suscipiunt sacrum baptismum, nec in fide Christi suscepta, prout debent, conversantur et vivunt, breviter respondebo quod in secunda huius operis parte omnia ista habent largius pertractari ibique ad similia singula in suo ordine responderi; nunc vero hoc solummodo est dicendum, quod ista iam dicta et obiecta non obstant neque impediunt quidquam eorum, que dicta sunt supra; quin baptizatus quicumque, rite et recte in forma Ecclesie, suscipiat characterem, et annumeretur populo christiano, saltem quamtum ad numerum, et gaudeat privilegiis christianorum in facie Ecclesie, et omnibus bonis et gratiis eius, sicut superius est dictum, in foro contentioso, etiam si fictus ad baptismum accedat, aut aliquid simile committat; puniri tamen debebit postquam de fictione aut de aliquo errore vel crimine fuerit convictus, et hoc per leges Ecclesie, et tamquam christianus lapsus et errans, aut hereticus, si in hoc fuerit comprehensus, et hoc eodem modo et ordine quo puniretur alius quicumque, qui esset comprehensus aut convictus in eodem crimine vel errore; non tamen propter hoc condemnandi sunt aut vilipendendi vel vituperandi alii generis sui, nisi illi qui fuerint particulariter comprehensi aut convicti in simili crimine vel errore; huiusmodi tamen obiectiones magis sunt signa emule perfidie et odiose cuiusdam contentionis, quam veridica testimonia recti et ordinati zeli et fidei erga honorem Ecclesie et integritatis fidei et caritatem proximi, de quibus, ut dictum est, in secunda huius operis parte largius aliquid tractari debebit. Hoc tamen nunc apprehendat in summa quicumque est talis fervidus emulator fratrum suorum, et rigidus accusator eorum, quod huiusmodi talem ficte ad baptismum accedentem, aut non perfecte credentem, nec recte in fide viventem, debet et tenetur corrigere ac monere, et supportare, eumque viis omnibus inducere et adiuvare ut fictionem deponat ac recte credat, recteque conversetur et vivat, et ad hoc ipsum inducere suum prelatum, qui curam illius habet, et hoc studiosius tenetur agere, ut suscipiat et adiuvet infirmum in fide, iuxta mandatum Apostoli, et non huiusmodi disceptationibus cogitationum contra eum insurgere, eumque irritare, de quo ultra communem regulam caritatis, quam omnes in corrigendis fratribus observare tenemur, est speciale mandatum Apostoli ad Romanos, decimo quarto capitulo, ubi dicit: Infirmum autem in fide assumite, non in disceptationibus cogitationum, et cetera. Ubi sic dicit Glossa ordinaria: Precipit hic Apostolus tales assumere, non abiicere, sed patiendo, ad fidem erigere exemplo et verbo, et si incognitum est, quo animo quis faciat, non inde disceptare; tales igitur Apostolus tamquam egros medicis offerens, ait: infirmum autem in fide, id est, illum qui nondum perfecte credit, assumite ad sanandum, sicut Christus egros assumpsit, ut eos sanaret; assumite, dico, non in disceptationibus cogitationum, id est, non ita ut de occultis iudicetis eum reum; non est enim damnandus cuius cogitatio non est aperta, vel de quo nescimus qualis post sit futurus; non enim usurpemus nobis diiudicare cogitationes aliorum, sed Deo prebeamus cogitationes et faciem boni videntes gaudeamus, cor vero Deo committamus, pro quo oremus. Hec Glossa. Ad illud autem quod pro confirmatione adducitur ex Apocalypsi, dicendum quod regnum Ecclesie non est translatum ad gentes, sed est facta una Ecclesia ex gentilibus et Iudeis ad Christum et fidem eius conversis, quorum omnium Christus factus est lapis angularis et caput, sicut superius ostensum est per totius huius libri processum, et signanter a capitulo duodevicesimo et deinceps, specialiter capitulo trigesimo quinto; et respectu omnium istorum sancta mater Ecclesia dicitur esse regina, sicut statim capitulo sequenti habet declarari; et ideo voce omnium istorum ab eo redemptorum et civium regni sui constitutorum, dicitur Christo id quod adducitur in contrarium (Apocalypsis, quinto): Redemisti nos Deo in sanguine tuo ex omni tribu et lingua, et cetera. Et non solummodo voce gentilium, sicut in obiectione ponitur et allegatur; qui enim omne dicit, nihil excludit, immo ita Iudeos sicut gentiles includit, maxime cum illi seniores et quatuor animalia, que ibi ponuntur, ad populum Iudeorum pertineant; et quia hec de se patent, ideo ad aliud pretereo. Auctoritas etiam beati Petri, que inducitur in contrarium, de omnibus quoque intelligitur, tam Iudeis quam gentilibus ad fidem conversis; nam, sicut dictum est in capitulo precedenti, et sunt verba Nicolai de Lira, doctoris eximii, licet beatus Petrus principaliter scriberet gentilibus ad Christum conversis propter eorum multitudinem et maiorem partem, tamen simul scribebat Iudeis, qui fuerunt conversi ad Christum et morabantur simul cum eis, sicut aperte declaratum est in capitulo precedenti. Et ideo manifestum est quod ad omnes utriusque populi fideles dicebat et referebat: Vos estis genus electum, regale sacerdotium, et cetera. Et adhuc clarius patet Actuum secundo et tertio capitulo, quod in verbis supradictis beatus Petrus non excludebat Iudeos; immo ita principaliter, sicut ad gentiles referebat dicta verba ad eos; nam Actuum secundo capitulo, loquens de baptismo et remissione peccatorum per nomen Domini nostri Iesu Christi, et de gratiis et donis Spiritus Sancti in eodem concessis, dixit ad populum Iudeorum: Vobis enim est hec repromissio et filiis vestris, et omnibus qui longe sunt, et quoscumque advocaverit Dominus Deus noster. Et infra, capitulo tertio, loquens de eodem, dicit eisdem: Vos autem estis filii prophetarum et testamenti, quod disposuit Deus ad patres nostros, dicens ad Abraham: In semine tuo benedicentur omnes familie terre; vobis primum Deus, suscitans Filium suum, misit eum benedicentem nobis, ut convertat se unusquisque a nequitia sua. Et posito quod beatus Petrus non scriberet in verbis predictis, nisi solis gentilibus ad Christum conversis, nec referret dicta verba nisi ad eos solos, non propter hoc sequitur quod non se debeant extendere nisi ad solos eos; immo necesse est dicere quod dicta verba et gratie et dona que significantur per ea, debent omnino competere eque et integraliter omnibus Ecclesie fidelibus, tam ex gentilibus quam ex Iudeis ad fidem Christi et eius sacrum baptismum venientibus, sicut nunc declaratum est supra, in hoc presenti capitulo. Ad illud autem quod obiicitur ex evangelio et prenuntiatione Christi, scilicet, quod Iudei eiiciendi erant in tenebras exteriores propter eorum cecitatem, et cetera, dicendum breviter est quod illud similiter intelligitur de Iudeis, dum manserint in iudaismo, quia tunc pessimi et abominabiles sunt coram Deo, et in maxima tenebrarum cecitate, et a nobis velut quedam pestis humani generis evitandi, sicut superius dictum est, et per plura capita huius libri largius declaravi. Postquam tamen fuerint ad fidem conversi et numero fidelium matris Ecclesie per sacrum baptismum aggregati et incorporati, efficiuntur eius filii, nostrique coheredes et concives in omnibus Ecclesie donis, sicut iam in hoc capitulo sepius est dictum. Unde recte dixit Christus de eis: Filii autem regni huius eiicientur, et cetera. Postquam tamen intraverint Ecclesiam iam non sunt eiecti extra, sed a Christo introducti intra matrem Ecclesiam. Dixit quoque quod multi ab oriente et occidente venirent, scilicet, ex gentilibus ad fidem, et quod filii regni huius, scilicet, iudaici, eiicientur, et cetera, ad denotandum multitudinem gentilium qui ad fidem Christi venire debebant, et obstinationem Iudeorum, qui pro maiori parte excecari debebant. Semper tamen conversi sunt ad fidem Christi, ac convertuntur quotidie, et convertentur successive ex populo Iudeorum plurimi eorum, licet respectu illorum qui manent indurati in iudaismo dicantur esse pauci isti, qui ex eis ad fidem adveniunt, propter quod vocantur reliquie eorum; et omnes isti sic conversi, ab hora qua baptizantur in antea, efficiuntur filii Ecclesie et nostri compares et concives in ea. In fine vero mundi convertentur omnes ad fidem Christi, et omnino cessabit iudaismus, sicut hec omnia largius declaravi superius capitulo vigesimo sexto. Large quoque declarat Apostolus omnia ista ad Romanos, nono et decimo et undecimo capitulis, ubi ostendit quod non repulit Deus Israel, sed quod reliquie eius semper salve fient, secundum electionem, et cetera, et quod potens est Deus iterum reinserere eos in fidem, unde excisi sunt et ceciderunt, et quod videat diligenter quicumque est insertus in fide ex gentilitate ne altum sapiat et superbiat contra huiusmodi qui convertuntur ex iudaismo ad fidem Christi, ne et ipse excidatur et cadat propter superbiam, et cetera. Unde capitulo undecimo inter alia dicit: Nolo vos ignorare fratres mysterium hoc ut non sitis vobismetipsis sapientes, quia cecitas ex parte contigit in Israel donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israel salvus fieret, et cetera. Ex parte est ergo cecitas in Israel, et non ex toto, quia semper aliqui fuerunt ad fidem illuminati et illuminabuntur. Et infra dicit: Sicut enim aliquando et vos non credidistis Deo, nunc autem misericordiam consecuti estis propter eorum incredulitatem, ita et isti nunc non crediderunt in vestram misericordiam, ut et ipsi misericordiam consequantur, et cetera. Et supra dicit: Tu, scilicet, gentilis christianus, dicis: Fracti sunt rami, scilicet, Iudei, et ego inserar. Bene. Propter incredulitatem fracti sunt; tu autem fide stas; noli altum sapere, sed time. Si enim Deus naturalibus ramis non pepercit, ne forte ne tibi parcat. Vide ergo bonitatem et severitatem Dei: in eos quidem, qui ceciderunt, severitatem, in te autem bonitatem Dei, si permanseris in bonitate; alioquin et tu excideris. Sed et illi, si non permanserint in incredulitate inserentur. Potens est enim Deus iterum inserere illos, et cetera. Et capitulo undecimo dicit: Numquid repulit Deus populum suum? Absit. Nam et ego Israelita sum, ex semine Abrahe, de tribu Beniamin. Non repulit Deus plebem suam, quam prescivit. Et capitulo nono dicit: Isaias autem clamat pro Israel: Si fuerit numerus filiorum Israel tamquam arena maris, reliquie salve fient. Et sic patet, ut dictum est, quod licet iudaismus in se sit damnatus et pessimus a tempore passionis Christi et publicationis evangelii usque in finem, et Iudei pro maiori parte excecati maneant in illo, semper tamen ex eis debent converti ad fidem Christi, et in illa iterum inseri, tamquam quedam reliquie secundum electionem; et, qui sic fuerint conversi, debent incorporari cum ceteris fidelibus in Ecclesia, et cum eis ad paria iudicari; et quod maledictiones et prenuntiationes cecitatis et obstinationis Iudeorum ac malorum omnium que illos consequuntur ex eis, intelligende sunt solummodo de iudaismo et de illis que adherent ei per infidelitatem et obstinationem, dum sic permanserint in illo.
Ad argumentum autem de similitudine gentilium ad populum Iudeorum temporis veteris testamenti venientium, facilis posset esse responsio ex his que nunc dicta sunt superiori capitulo, si quis ea attentius considerare vellet, quia inter alia, que ibi dicta sunt, etiam hoc declaratum est, scilicet, ex ipsa institutione et virtute sacramentorum christiane fidei, et maxime sacrosancti baptismi, debere esse omnes ad fidem Christi venientes equalis iuris et gratie, quod ad omnia huiusmodi contraria argumenta solvenda et dirimenda, satis, ut opinor, debere sufficere; verumtamen, ut clarius unumquodque oppositum ac plenius deleatur, rursus aliud pro hoc assumendo principium dicendum est: quod hoc dictum argumentum de similitudine gentilium tempore veteris testamenti, et cetera, in nullo militat contra propositum nostrum, cum sit iam maxima et omnimoda dissimilitudo status novi et eterni testamenti sancte matris Ecclesie, ubi nunc nos sumus et esse debemus usque ad seculi finem, ad statum illius veteris testamenti legis, scilicet, mosaice, et synagoge iudaice, ubi erant illi de quibus obiicitur in argumento. Nam, sicut superius, capitulo decimo septimo, declaravi, ad quamdam maximam imperfectionem illius status veteris testamenti accesit in illa veteri lege, quod, scilicet, lex illa Dei non omnibus data est, nec eisdem omnibus Deus eam publicari mandavit, neque eamdem ullus extra populum illum iudaicum tenebatur recipere et observare de necessitate salutis si nollet, etiam si sibi predicaretur quotidie; propter quod Iudei superbo quodam erecto supercilio abominabantur ceteras gentes, generaliter et indistincte, nisi ex aliqua speciali causa singulares aliquas personas aut populum aliquem diligerent. Nec solum dum permanebant in gentilitate eos despiciebant, sed etiam si converti vellent, postquam essent ad iudaismum conversi, quamtumcumque viderentur esse vere Iudei, eosdem semper velut hospites et advenas ac alienigenas reputantes, sicut Apostolus innuit ad Ephesios, secundo capitulo. Propter quod non sua communi sibi omnibus Iudeis lege, sed multum dispari modo tractabant eosdem, neque ad dignitates, officia et honores illos secundum merita recipiebant; unde propter hoc Deus speciali lege mandavit de quibusdam quod non abominarentur eos, sed diligerent tamquam fratres, et quod filii eorum in tertia generatione reciperentur ad omnem honorem, officium et dignitatem, sicut erant Egypti et Idumei (Deuteronomii, vicesimo tertio): Non abominaberis Idumeum, quia frater tuus est, nec Egyptium, quia advena fuisti in terra eius; qui nati fuerint ex eis tertia generatione intrabunt ecclesiam Dei. De aliis autem permittebat quod eos abominarentur, et numquam secum reciperent pari gradu honoris et dignitatis, sicut premittitur ibidem de Ammonitis et Moabitis. Similiter etiam sacerdotium et officia templi et ministeriorum eius non equaliter dabantur et distribuebantur inter omnes concives eiusdem populi iudaici, pro merito et sufficientia cuiuslibet, sed dignitas sacerdotalis et administrationes officiorum templi uni tribui, scilicet, Levi, erat applicata, cui, sicut paterne cuidam hereditati, ex eodem tribu descendentes posteri succedebant, scilicet, in summum sacerdotium filii summi sacerdotis Aaron, et sic deinceps; et similiter Caathite, Iersonite et Merarite, ministrantes unusquisque in ordine suo succedebant parentibus filii per generationes suas in aliis huiusmodi officiis templi, quod satis ad maximam imperfectionem illius veteris status pertinere videbantur, sicut in dicto capitulo decimo septimo hec omnia largius fuerant declarata. Omnia autem ista tamquam inconvenientia et imperfecta statui sancte matris Ecclesie sunt penitus ablata per Christum, et in quamdam perfectionem altissimam sublimata. Nam lex Christi sub qua Ecclesia militans adunatur et vivit, omnibus generaliter et indistincte data est, ac sufficientissime promulgata, et omnes equaliter obligat, et omnes pari gratia et amore convocat et acceptat, ac recipit et honorat ex ipso Christi mandato et institutione, absque aliqua Iudei vel Greci, aut cuiuscumque alterius distinctione vel personarum acceptione, et extra eam viventes et morientes omnes, sine aliqua distinctione condemnat, tam Iudeos quam gentiles, barbaros, turcos et mauros, aut quoscumque alios a fide Christi alienos, sicut hec omnia ac plurima alia ad hoc pertinentia largius tetigi et declaravi superius, capitulo vigesimo secundo et vigesimo tertio et vigesimo septimo et trigesimo primo et trigesimo secundo, diversimode in eorum quolibet secundum quod fuit expediens in unoquoque; et sic ergo nostra sancta mater Ecclesia multum dissimilis est in institutione sua ad illam veterem synagogam, et status eius multum diversus ad statum illius, quia illa erat collecta ex unico peculiari populo, hec ex omnibus gentibus, linguis et populis adunatur, et ex omnibus generibus hominum et diversis legibus colligitur, sicut dicit beatus Augustinus undevicesimo libro de Civitate Dei, capitulo decimo septimo; unde, et capitulo decimo sexto, inter alia sic dicit: Hec igitur celestis civitas, scilicet, catholica et fidelis Ecclesia, dum peregrinatur in terra ex omnibus gentibus cives evocat, atque in omnibus linguis peregrinam colligit societatem, non curans quidquid in moribus, legibus, institutisque diversum est; quibus pax terrena vel conquiritur vel tenetur, nihil eorum rescindens vel destruens, immo etiam servans ac sequens; quod, licet diversum in diversis nationibus, ad unum tamen eumdemque finem terrene pacis intenditur, si religionem, qua unus sumus et verus Deus colendus docetur, non impedit. Hec ibi. Status quoque illius erat imperfectus: oculum pro oculo, et dentem pro dente, ab inimico requirens et petens, cum omnibus aliis que superius, capitulo decimo quinto dicta fuerunt de imperfectione illius veteris legis. Status vero sancte matris Ecclesie est omnino perfectus quamtum ad illa in dicto capitulo memorata, que per Christum fuerunt omnino sublata, et in alium quemdam perfectum statum redacta et sublimata, sicut iam superius capitulo trigesimo declaravi, et Maththei quinto capitulo, dicitur: Audistis quia dictum est antiquis: oculum pro oculo, dentem pro dente. Ego autem dico vobis: non resistere malo, et cetera. De imperfectione quoque illius veteris sacerdotii ac ceterorum officiorum templi ad illud pertinentium, satis ostensum est supra, capitulo undetrigesimo, quomodo fuerit per Christum sublata, et in alium quemdam statum omnino perfectissimum redacta, per institutionem illius tam gloriosi tamque mirifici sacrificii corporis et sanguinis sui, cui omnia illa pristina sacrificia veteris testamenti cesserunt, que inmolabantur in umbra futuri et in eo omnes illorum ambiguas oblationes et multimodas imperfectiones amovit; in quo etiam gloriosissimo sacramento nos omnes coniunxit et adunavit inenarrabili dulcedine caritatis et pacis; illudque pro omnibus ac singulis nobis instituit, sive Iudeis, sive gentilibus, sive quibuscumque aliis ad eius fidem venientibus, eamque suscipientibus, omnesque ad eius sanctissimam oblationem suscipiendam indistincte et equaliter obligavit, ac deinde, reprobato priori sacerdotio Mosaico, quod erat secundum ordinem Aaron, propter eius imperfectionem et inutilitatem, et instituto hoc secundum ordinem Melchisedech, omnino perfectissimo, ut est dictum, hanc quoque imperfectionem tulit cum eo, ne, scilicet, hoc suum sanctissimum sacerdotium applicaretur alicui tribui vel genti per quamdam generis successionem, neque alia quoque officia ad illud pertinentia, vel ex illo dependentia, sicut fiebat in illo veteri sacerdotio; sed voluit omnibus istud esse commune cum suis administrationibus et officiis, non nota generis vel gentis alicuius disparitate vel differentia; sed omnibus recte dispositis et sufficienter edoctis, sive gentilibus, sive Iudeis, sive quibuscumque aliis intra sanctam matrem Ecclesiam, per veram fidem et eius sacramenta viventibus, voluit administrationem huius sui sacri sacerdotii, cum omnibus suis officiis, esse communicabiles et communes; neque alicui sic disposito et sufficienter edocto, qui per Ecclesiam vocaretur a Deo, denegari ullo modo, nisi ei, qui iudicio Ecclesie ex propria et personali eius, et non sui generis, imperfectione, inveniretur indignus, aut non habilis nec idoneus; propter quod non de tribu Levi, sed de alia tribu, scilicet, de tribu Iuda, de qua nullus altari et sacerdotio administraverat, nasci dignatus est Dominus; et sacerdotium suum non secundum ordinem Aaron instituere voluit, sed secundum ordinem Melchisedech, qui rex pacis et iustitie interpretatur, sine patre et sine matre et sine genealogia, neque initium dierum, neque finem habens, sicut Apostolus scribit ad Hebreos, capitulo septimo. Per que omnia significatur aperte Christi sacerdotium et eius officia et administrationes non debere applicari alicui tribui vel genti, sed debere conferri omnibus sufficienter dispositis, cuiuscumque gentis vel generis essent illi, per modum nunc supradictum, sicut hec omnia in hoc capitulo contenta, iam superius declaravi capitulo undetrigesimo. Hoc est ergo quod beatus Leo papa in sermone secundo de sua ordinatione determinat, et concludit, cum dicit: Davidicum psalmum, dilectissimi, non ad nostram elationem, sed ad Christi Domini gloriam consona voce cantavimus; ipse est enim de quo prophetice dictum est: Tu es sacerdos in eternum secundum ordinem Melchisedech, hoc est, non secundum ordinem Aaron, cuius sacerdotium per propaginem sui seminis currens temporalis ministerii fuit, et cum veteris testamenti lege cessavit. Sacerdotium vero Christi fuit secundum ordinem Melchisedech, in quo eterni pontificis forma precessit, et dum quibus parentibus sit editus non refertur, ille in eo intelligitur ostendi cuius generatio non potest enarrari. Denique, cum huius divini sacerdotii sacramentum etiam ad humanas pervenit functiones non per generationum tramitem curritur, nec quod caro et sanguis creavit eligitur, sed cessante privilegio patrum et familiarum ordine pretermisso, eos rectores Ecclesie accipit quos Spiritus Sanctus preparavit, ut in populo adoptionis Dei, cuius universitas sacerdotalis atque regalis est, non prerrogativa terrene originis obtineat unctionem, sed dignatio celestis gratie gignat antistitem. Ecce quam aperte sanctus hic presul adversariorum tendiculas dissolvit et dirimit, nostrumque propositum concludit et munit; propter quod recte summus pontifex Alexander tertius, scribens episcopo Tornaciensi eum reprehendit, eo quod non receperat in canonicum quemdam qui ex genere Iudeorum crediderat, et fidem christianam susceperat, sicut habetur Extra, de Rescriptis, Eam te; unde in fine concludit et dicit: Pro eo vero quod Iudeus extiterit, eum dedignari non debes. Est enim hoc rectum et bonum regimen ac bene instituta politia regni vel comunitatis, ut, scilicet, nullus habilis et dispositus expellatur ab administrationibus et officiis communitatis, ut sic cives magis pacifice vivant, et bonum commune melius administretur, et regatur utilius. Nam secundum quod sanctus Thomas declarat Prima secunde, questione centesima quinta, ad bonam ordinationem regiminis civitatis vel gentis requiritur ut omnes aliquam partem habeant in principatu, quoniam per hoc melius conservatur pax populi, et etiam bonum communitatis, et omnes talem ordinationem amant et custodiunt ista enim duo, scilicet, proprium et dilectum, maxime faciunt homines sollicite curare et diligere, sicut dicit Philosophus, secundo Politicorum. Est ergo recta et ordinata politia, sicut ipse dicit in prealegata questione, ut, scilicet, unus preficiatur qui omnibus presit secundum virtutem, et quod sub ipso sint alii principiantes, et tamen quod hec omnia ad omnes pertineant, ut, scilicet, ab omnibus eligantur et ex omnibus eligi possint; et hec est optima politia, sicut ibidem declarat. Ista ergo omnia, licet observarentur quamtum ad aliquid in populo illo iudaico circa regimen seculare vel civile, sicut ibidem sanctus Thomas declarat, tamen Deus semper sibi servavit institutionem summi principis ac aliorum sub eo constitutorum, nec regem eisdem instituere voluit a principio cum plena potestate, et hoc ne declinarent in tirannidem, quia Iudei erant crudeles et ad avaritiam proni, et sic eis expediebat, et talis politia eisdem conveniebat, sicut iam superius, capitulo duodevicesimo, declaravi. Sacerdotes vero per successionem originis deputabantur cum ceteris officiis sanctuarii, quod ad quamdam imperfectionem illius status veteris accedebat, ut est dictum; expediebat tamen eis sic tamquam rudibus et infirmis, ut in maiori reverentia haberent ipsos sacerdotes, dum non quilibet ex populo posset fieri sacerdos, aut sanctuarii minister in aliis officiis templi. Erat tamen maxime imperfectionis, quamtum ad hoc, ut ipsum ministerium sacerdotii ac ceterorum officiorum templi non recte et debite administraretur et ageretur, ex eo quod aliquando succedebant homines mali et indispositi in huiusmodi administrationibus sacerdotti et officiorum templi, et tamen necessario debebant illas dictas administrationes habere et administrare, cum pervenirent eis ex ipsa lege per successionem originis et parentele carnalis; et aliquando etiam erant aliqui homines boni, docti, habiles et devoti in aliis tribubus Iudeorum, qui huiusmodi sacerdotium et officia templi possent optime regere et administrare ad honorem Dei et salutem ac utilitatem populi, et tamen non permittebantur; nec poterant illud facere ullo modo, cum iam huiusmodi administrationes et officia templi essent per legem determinate et adiudicate ad certam tribum per familias eius, scilicet, Levi, per quamdam, ut est dictum, originis successionem; et sic multum derogabatur divino honori et ministerio templi, multum quoque detrahebatur utilitati et paci illorum fidelium cum huiusmodi sacerdotes et administrantes non ab omnibus nec ex omnibus eligerentur; propter quod etiam non sic pacifice regebatur, sicut patet Numeri, decimo sexto capitulo, ubi Chore, Datan et Abiron, et alii ducenti et quinquaginta viri, proceres synagoge, qui tempore concilii per nomina vocabantur, insurrexerunt contra Moysem et Aaron, propter administrationem principatus civilis regimnis, quem habebat Moyses super populum, et propter summum sacerdotium quod habebat Aaron, ex institutione Dei, et non ex eorum electione, unde dixerunt eis: Sufficiat vobis quod omnis multitudo sanctorum est, et in ipsis est Dominus. Cur elevamini super populum Domini? Nec solum isti, sed etiam omnis multitudo populi murmuravit et insurrexit contra eos, postquam illi perierunt, sicut habetur in eodem capitulo. Recte ergo Christi sacerdotium non secundum ordinem Aaron, sed secundum ordinem Melchisedech fuit institutum a Christo, non solum propter perfectionem sui sanctissimi sacrificii, sed etiam propter modum et ordinem administrationis sui dignissimi sacerdotii; ut illa non determinaretur ad aliquod genus hominum, sed posset omnibus suis fidelibus esse communis, qui vocarentur a Deo, et essent debite et sufficienter dispositi ad illud suscipiendum; et sic ex omnibus eisdem et per omnes assumi possent ad officia, administrationes et beneficia dicti novi et evangelici sacerdotii, implorata ex alto gratia Spiritus Sancti, et eius divina virtute; et hec etiam Christi sacerdotio plurimum conveniebat, in quo unitas, pax et caritas omnium suorum fidelium abundare debebant, sicut superius, capitulo undetrigesimo fuit latius declaratum; quod non aliter melius fieri potest quam per huiusmodi equalitatem conditionis et gratie omnium fidelium Ecclesie in populo Dei, per quam amputatur inter eos omnis occasio schismatis et discordie, et rescinditur omnis passio inordinate affectionis et concupiscentie et tollitur omnis causa querelle, despectionis aut inequalitatis vel differentie; quod, ut dictum est, non fiebat in illa veteri lege, licet plurima mandata et ordinationes haberet. Sic quoque Philosophus, secundo Politicorum reprehendit Phelam philosophum, eo quod multum occuparetur et negotiaret in preceptis et constitutionibus circa civium possessiones in regimine civitatis, dicens quod magis debuisset intendere in equandas et uniendas affectiones et concupiscentias amputandas, quia ille sunt radices et semina quedam discordie, quibus stantibus, etiam si foris non apareant, necesse est ut vitia crescant, et pax conturbetur et pereat, cum se ab extra obtulerit occasio vel causa; propter quod, ut dictum est, Christus gloriosus legifer noster, omnes illas ceremoniarum et preceptorum veterum superfluitates amputavit, et legem ac sacrificium caritatis et pacis omnibus suis fidelibus dedit, in qua omnem concupiscentiam ac superbiam et arrogantiam rescidit et resecuit, omnesque eos in una Ecclesia filios et heredes constituit et adequavit; et quod amplius est, omnes eosdem in unum esse voluit et mandavit (Ioannis, decimo capitulo): Alias oves habeo, scilicet, ex populo gentilium, que non sun t ex hoc ovili, scilicet, ex populo Iudeorum, et illas oportet me adducere, et fiet unum ovile, scilicet, una Ecclesia ex Iudeis et gentilibus collecta et adunata, et unus pastor, scilicet, ipse Christus Iesus, non divisus, sed equaliter et indistincte regens et pascens utrosque. Pro hac quoque totius populi Dei unitate, ac pacis et caritatis in omnibus equalitate, oravit Christus ad Patrem, ut illam in omnibus eis ipse ageret et conservaret, non solum in illis qui iam crediderant ei, sed etiam qui credituri erant per illos usque ad finem mundi, sicut habetur Ioannis, capitulo decimo septimo: Non pro eis tantum rogo, sed pro his qui credituri sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu Pater es in me, et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint, ut mundus credat quia tu me misisti; et ego claritatem quam tu dedisti mihi, dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum sumus. Ego in eis, et tu in me, ut sint consummati in unum. Non est autem hec unitas omnium fidelium Ecclesie unitas equalitatis, sicut est unitas Patris ad Filium, sed est unitas cuiusdam imitationis, quia Christi hominis et Dei est unitas personalis; unitas vero Filii Dei et Patris, est unitas essentie. Aliorum autem hominum fidelium ad Deum, est unitas caritatis et pacis, bone voluntatis et eiusdem in omnibus bonis Ecclesie intime cuiusdam fraternitatis, in qua consistit perfectio totius christiane religionis, qua membra Ecclesie coniunguntur ad invicem et capiti, homini Christo, et ulterius ipsi Deo, quia qui adheret Deo, unus Spiritus est cum eo (Prima ad Corinthios, sexto). Orat ergo Christus ut simus unum, sicut ipse et Pater unum sunt, id est, ut omnes fideles simus in vera unitate, absque aliquo schismate et divisione. Quamtam ergo voluit Christus omnes suos fideles habere cordium unanimitatem et pacis ac caritatis unitatem, quando illam voluit esse similem illi que est inter Christum et Patrem! Hec est unitas christiane caritatis et pacis, cuius exemplum tota multitudo fidelium Ecclesie primitive nobis reliquit, de qua scriptum est (Actuum, quarto capitulo): Multitudo autem credentium erat cor unum et anima una, nec quisquam eorum, qui possidebat aliquid, suum esse dicebat, sed erant illis omnia communia. Hec est quoque unitas quam beatus Apostolus tanto fervore et desiderio affectabat inesse et permanere discipulis Christi, et toti eius Ecclesie, propter quam habendam et retinendam omnes illos vehementissime coniurabat, et in hoc, suum gaudium completum esse dicebat, quasi sine hac nihil essent alia bona in fidelibus Christi unde ipse Apostolus posset gaudere (Ad Philippenses, secundo): Si qua ergo consolatio in Christo, si quod solatium caritatis, si qua societas spiritus, si qua viscera miserationis, implete gaudium meum, ut idem sapiatis, eamdem caritatem habentes, unanimes ad ipsum sentientes, nihil per contentionem neque per inanem gloriam, sed in humilitate, superiores invicem arbitrantes, non que sua sunt singuli considerantes, sed que aliorum. Quid ergo dicemus ad hec nisi quia ve illis, quos tam efficax Christi devotissima oratio ad Patrem tam beate multitudinis exemplum, et tantum ac tam ferventissimum Apostoli desiderium nondum movit ad sectandam et conservandam modis omnibus unitatem fraternam in omnibus Christi fidelibus, et in una sancta matre omnium catholica Ecclesia! Ipsa enim iam dicta omnium fidelium catholica Ecclesia in hac unitate fundata est, et ex omnibus gentibus congregata; nam sicut dicit sollemnis doctor Nicolaus, super dicta Christi auctoritate, Ioannis, decimo septimo, ex magna caritate et unitate que fuit in primitiva Ecclesia, multi conversi sunt ad fidei unitatem, prout satis patet Actuum, secundo et quarto capitulo. In hac etiam beatissima omnium Christi fidelium unitate vivit et durat usque adhuc; immo vivet et durabit usque ad finem sancta pia mater Ecclesia, in omnibus suis fidelibus, qui hactenus crediderunt, aut de cetero credituri sunt in Christum, sicut ipse idem, ut dictum est, rogavit ad Patrem; et ab hac celesti et evangelica unitate denominatur semper in omnibus eis, una sancta Ecclesia catholica et apostolica, sicut pro articulo fidei omnibus diebus dominicis quando omnes fideles conveniunt, in synodo Niceno, publice et alta voce cantatur in ea, scilicet, unam, sanctam, catholicam et apostolicam Ecclesiam; quam sic esse, credere et tenere ex ipso articulo fidei obligantur omnes eius fideles, sicut etiam iam dictas auctoritates et verba Christi, ex quibus processit et fundatus est dictus articulus fidei, scilicet, ex hoc verbo: fiet unum ovile et unus pastor (Ioannis, decimo), et ex hoc alio Christi verbo, scilicet, ut sint unum, sicut et nos, et cetera (Ioannis, decimo septimo capitulo). In hac quoque unitate caritatis et pacis omnium fidelium Ecclesie dicit Apostolus totum corpus Ecclesie, cuius Christus est caput, esse constructum et subministratum (Ad Colossenses, secundo capitulo): Ex quo, scilicet, ex Christo capite totum corpus per nexus et coniunctiones subministratum et constructum crescit in augmentum Dei; ubi sic dicit Glossa: Ex quo capite, id est, de cuius plenitudine accipiendo totum corpus, id est, Ecclesia, per nexus caritatis et per coniunctiones fidei et spei et operum, in quibus fideles coniuncti sunt, et similes; subministratum est et constructum: distingue et redde singula singulis; constructum in unum per coniunctiones, scilicet, quia idem credunt, et eadem operantur; et subministratum in subserviendo per nexus, id est, per caritatem, sine qua membra non coherent, nec invicem serviunt nec vivunt. Hec Glossa. Et sic ergo patet quod tota Ecclesia catholica ex omnibus gentibus collecta cingitur et coniungitur hoc nobilissimo cingulo unitatis, caritatis et pacis, sine quo dissolveretur et caderet a capite eius quod est Christus, nec posset ultra durare, sicut dixit nunc Glossa, quod sine ea membra Christi non cohererent, nec invicem servirent et viverent, de quo iam supra, capitulo quadragesimo quarto largius fuit dictum. Unde beatus Gregorius, vicesimo octavo Moralium exponens illud: quis posuit mensuram eius, postquam divisiones gratiarum in membris sancte Ecclesie numeravit, quas operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult, statim concludit omnia hec debere esse coniuncta et communia omnibus eis, licet videantur esse divisa et propria uniuscuiusque per donationem singularem; et in hoc dicit fuisse positas per Christum mensuras Ecclesie, unde post alia sic dicit: Sic itaque creator noster et dispositor cuncta moderatur, ut qui extolli poterat ex dono quod habet, humilietur ex virtute quam non habet; sic cuncta moderatur, ut cum per impensam gratiam unumquemque sublevat, etiam per disparem alteri alterum subdat et meliorem quisque dono alio eum, qui sibi subiicitur, attendat, ac licet se preire ex aliis sentiat, eidem tamen quem superat se in aliis postponat; sic cuncta moderatur, ut dum singula queque sunt omnium interposita quadam caritatis necessitudine, fiant omnia singulorum et unusquisque sic quod non accepit in altero possideat, ut ipse alteri possidendo quod accepit humiliter impendat. Hinc enim per Petrum dicitur: unusquisque, sicut accepit gratiam in alterutro illam administrantes, sicut boni dispensatores multiformis gratie Dei; tunc namque bene multiformis gratia dispensatur quando acceptum bonum, et eius qui hoc non habet, creditur, quando propter eum, cui impenditur, datum putatur. Hinc per Paulum dicitur: per caritatem servite invicem. Tunc enim nos caritas a iugo culpe liberos reddit, cum vicissim nostro per amorem servitio subiicit; cum et aliena bona nostra credimus, et nostra aliis quasi sua offerentes exhibemus. Hinc rursum per Paulum dicitur: nam et corpus non est unum membrum, sed multa; si dixerit pes: quoniam non sum manus, non sum de corpore; non ideo non est de corpore? Si dixerit auris: quoniam non sum oculus, non sum de corpore; non ideo non est de corpore? Si totum corpus oculus, ubi auditus? Si totum auditus, ubi odoratus? Et paulo post: quod si essent omnia unum membrum, ubi corpus? Nunc autem quidem multa membra unum vero corpus. Quid enim sancta Ecclesia nisi superni capitis sui corpus est, in qua alius alta videndo, oculus; alius recta operando, manus; alius ad iniuncta discurrendo, pes; alius preceptorum vocem intelligendo, auris; alius malorum fetorem, bonorumque fragrantiam discernendo naris est? Qui corporalium more membrorum dum vicissim sibi accepta officia impendunt, unus de semetipsis omnibus corpus reddunt, et cum diversa in caritate peragunt, diversum esse perhibent ubi continentur. Si autem cuncti agerent cuncta, corpus utique quod ex multis continetur, non esset; quod videlicet multiplicetur compactum non existeret, si hec concors membrorum diversitas non teneret. Quia ergo sanctis membris Ecclesie virtutum dona Dominus dividit, terre mensuras ponit; unde iterum Paulus dicit: Unicuique sicut Deus divisit mensuram fidei, et rursum: Ex quo totum corpus compactum et connexum per omnem iuncturam subministrationis secundum operationem in mensuram uniuscuiusque membri augmentum corporis facit in edificationem sui in caritate. Hec ibi. In hac ergo caritatis unitate est una in omnibus membris suis sancta mater Ecclesia, sicut declaratum est superius, in principio, capitulo quinto. In hac Christus, legifer noster, factus est nobis lapis angularis, faciens utraque unum, et eadem in semetipso coniungens. Unde beatus Gregorius, exponens illud: aut quis dimisit lapidem angularem eius, vicesimo octavo libro Moralium, sic dicit: Iam per divinam gratiam omnibus liquet quem scriptura sacra amgularem lapidem vocet: illum profecto, qui dum in se, hinc iudaicum, illinc gentilem populum suscipit, in una Ecclesie fabrica quasi duos parietes iungit; illum de quo scriptum est: fecit utraque unum; quia angularem se lapidem, non solum in inferioribus, sed et in supernis, exhibuit, quia et in terra plebi israelitice, nationes gentium, et utraque simul angelis in celo sociavit. Eo quippe nato clamaverunt angeli: In terra pax hominibus bone voluntatis. In ortu enim regis nequaquam pro magno offerrent hominibus pacis gaudia si discordiam non haberent; de hoc lapide per Prophetam dicitur: Lapidem quem reprobaverunt edificantes, hic factus est in caput anguli. Hec ibi. In hac quoque sancta mater Ecclesia, que adstat a dextris eius (Psalmo quadragesimo), sicut dicit Augustinus unitate et concordia omnium christianorum est constituta regina, unde libro decimo septimo de Civitate Dei, capitulo decimo sexto, inter alia sic dicit: Non opinor quemquam ita desipere ut hic aliquam mulierculam predicari credat atque describi, coniugem videlicet illius cui dictum est: sedes tua, Deus, in seculum seculi; virga directionis, virga regni tui; dilexisti iustitiam et odisti iniquitatem, propterea unxit te Deus, Deus tuus, oleo letitie pre consortibus tuis: Christum utique pre christianis; hi sunt enim participes eius, quorum in omnibus gentibus unitate atque concordia fit ista regina, scilicet, sancta omnium fidelium mater Ecclesia, sicut in alio psalmo de illa dicitur: civitas regis magni. Ipsa est Sion spiritualiter, quod nomen latine interpretatum, speculatio est. Speculatur enim futuri seculi magnum bonum, quoniam illuc dirigitur eius intentio. Ipsa est Hierusalem, eodem modo spiritualiter, unde iam multa diximus. Cuius inimica est Babylon, civitas diaboli, que confussio interpretatur. Ex qua tamen Babylone, regina ista in omnibus gentibus regeneratione liberatur, et a pessimo rege ad optimum regem, id est, a diabolo transit ad Christum; propter quod ei dicitur: Obliviscere populum tuum et domum patris tui.
Cuius civitatis impie portio sunt et Israelite sola carne, non fide. Inimici enim ipsi magni huius regis atque regine. Hec ibi. Dicit autem hic beatus Augustinus quod Iudei sola carne, non fide, sunt magni inimici nostri regis et salvatoris Iesu Christi, atque eius regine, scilicet, sancte matris Ecclesie, scilicet, dum permanent in iudaismo et cecitate sue infidelitatis, sicut satis diffusius ego ipse pertractavi superius, capitulo vicesimo tertio et vicesimo quarto et vicesimo quinto. Postquam autem ad Christum et sanctam matrem Ecclesiam conversi fuerint per fidem et sanctum baptismum, non inimici Christi et eius Ecclesie dicendi sunt et habendi, sed filii ac cives et eius domestici et in omnibus eius bonis, equales, participes et coheredes nostri, sicut superius, capitulo vicesimo sexto et deinceps largius declaravi, et ipse quoque beatus Augustinus in hac ipsa sua auctoritate superius inducta satis tetigit et aperuit, cum dixit quod ex omnibus gentibus, scilicet ad eamdem fidem nostram conversis fit ista sancta mater Ecclesia regina, et quod ex ipsa Babylone, scilicet, quacumque infidelitate in omnibus gentibus regeneratione liberatur ista regina, et a pessimo rege ad optimum regem, id est a diabolo transit ad Christum, et cetera. In hac quoque caritatis et pacis beatifica unione omnium fidelium Ecclesie datum est Christo habere potestatem, honorem et regnum, et omnes populi, tribus et lingue servient ei, sicut Danielis, septimo capitulo, fuerat ante predictum; in hac repleta est terra possessione sua (Psalmo centesimo tertio); in hac est ingens locus possessionis eius (Baruch, tertio capitulo); in hac impleta est terra scientia Domini, id est, evangelio Christi et eius fidei unitate et mirabili in omnibus eius fidelibus pace et caritate (Isaie, undecimo capitulo); in hac Christus ipse dominatur a mari usque ad mare (Psalmo septuagesimo primo): in hac regnum eius omnibus dominatur (Psalmo centesimo secundo); in hac quoque constituit sibi sanctam universalem Ecclesiam matrem filiorum letantem, scilicet, omnium fidelium suorum (Psalmo centesimo duodecimo); in hac habitare facit nos omnes unius moris in domo (Psalmo sexagesimo septimo); in hac habitat pacifice lupus cum agno, et accubat pardus cum hedo, et cetera (Isaie, undecimo capitulo), prout superius declaratum est capitulo trigesimo quarto; in hac quoque, sicut letantium omnium nostrum habitatio est in Christo (Psalmo octogesimo sexto), et bene quidem sicut letantium, id est, non integre et perfecte letantium, dum in hac peregrinatione moramur, sed ad similitudinem letantium supernorum in patria iam beatorum, qui nulla tristitia aut molestia tanguntur, ubi pax summa et caritas integra, et omnium eorum unio beata consistit, ad quorum similitudinem se componit et aptat, quamtum potest, Ecclesia catholica, que adhuc in hac vita peregrinatur et vivit; et hoc non nisi per gratiam et unitatem ac pacem et caritatem, que omnia, quanto magis in omnibus Ecclesie fidelibus augmentantur et crescunt, quantoque magis ad unitatem caritatis et pacis ipsi eius fideles accedunt, tanto magis ad similitudinem illorum civium supernorum perfecte letantium se coaptant et componunt, ut sic omnium nostrum sit habitatio in sancta matre Ecclesia, sicut letantium, scilicet, similitudinem aliquam gerentes letantium in illa superna Hierusalem, que est libera et mater nostra (Ad Galatas, quarto), et hoc precipue per fidei in omnibus unitatem ac pacem evangelicam et caritatem. Unde manifeste patet id quod Christus in preallegata auctoritate conclusit de fidelibus suis loquens ad Patrem, dicens: Ut sint unum, sicut et nos unum sumus. Ego in eis et tu in me, ut sint consummati in unum. In hac enim gratiosa fidei unione, caritatis et pacis omnium fidelium Ecclesie consistit perfectio, et consummatio sancte matris Ecclesie, que in hac vita potest haberi, et per hanc unitatem, ut dictum est supra, cingitur et adunatur sancta mater Ecclesia in omnibus suis fidelibus nobilissimo cingulo caritatis et pacis, que est vinculum perfectionis eius, sicut dicit Apostolus ad Colosssenses, tertio capitulo: Super omnia autem hec caritatem habete, que est vinculum perfectionis; et pax Christi exsultet in cordibus vestris, in qua vocati estis in uno corpore, et grati estote. Sicut enim dicit Glossa, exponens huiusmodi Apostoli verba: Hec caritas, unitatis et pacis est vestis Domini inconsutilis desuper contexta; inconsutilis, ne aliquando desuatur, que ad unum pervenit, quia caritas in unum omnes colligit, et est vinculum perfectionis. Cetera enim perfectum faciunt, caritas vero omnia ligat, ne abeant. Propter hoc ergo nos iubet Apostolus observare huiusmodi unitatem spiritus, et vinculum pacis omni studio et sollicitudine, velut divinum aliquid et sacrosanctum, sine quo cetera nihil prosunt (Ad Ephesios, quarto capitulo): Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis. Unum corpus et unus spiritus, sicut vocati estis in unam spem vocationis vestre. Unus Deus, una fides, unum baptisma. Unus Deus et Pater omnium, qui est super omnes, et per omnia, et in omnibus nobis. Ubi sic dicit Glossa: Solliciti, id est, studiosi, cauti, attenti, servare, velut sacrosanctum, unitatem spiritus, id est, unitatem ecclesiasticam, quam facit Spiritus Sanctus; ut unum corpus sitis opere Spiritus Sancti; vos dico degentes in vinculo pacis, id est, pacem servantes, que dicitur vinculum, quia pax ista est nutrimentum spiritualis unitatis. Hec Glossa. Patet igitur dissimilitudo maxima et omnimoda illius status veteris synagoge ad statum presentem nostre sancte matris Ecclesie, in qua per Christum sumus uniti omnes eius fideles ac filii, cives et heredes, et unum corpus effecti, absque aliqua diversitate aut schismate vel personarum acceptione. Et ideo patet quoque quod argumentum de huiusmodi similitudine ex Deuteronomio sumptum cessat et interemptum est per predictam omnimodam dissimilitudinem, et quod velle huiusmodi diversitatem aut differentiam vel antecellentiam unius gentis ad aliam in fide Christi introducere et observare, esset reducere statum evangelii et novi testamenti omnino perfectissimum, pro institutione et sufficientia sua, quamtum possibile est in hac vita, ad imperfectionem, iugum et servitutem illius status veteris testamenti; et per consequens quodammodo iudaizare, ac statum perfectionis evangelii Christi et sacramentorum et fidei eius destruere et evacuare; (Ad Galatas, quinto capitulo): State, et nolite iterum iugo servitutis contineri. Et infra: Evacuati estis a Christo: qui in lege iustificamini, a gratia excidistis. Nos enim spiritu ex fide spem iustitie exspectamus. Nam in Christo Iesu nec circuncisio aliquid valet, nec preputium, sed fides que per dilectionem operatur. Iugum servitutis vocat hic Apostolus veterem legem, sub qua, dicit, nos non contineri debere, sed in libertate evangelii Christi stare, in qua nec circuncisio, id est, iudaismus, nec preputium, id est, gentilitas, aliquid valet; quia propter nullum istorum est aliquis dignior aut maior in fide christiana, sed omnibus sunt omnia communia et equalia, quia, sicut dicit ibidem Glossa ordinaria, equatur preputio, circuncisio, scilicet, in fide Christi que per dilectionem operatur. Sicut enim dicit beatus Augustinus in primo libro de Sermone Domini in monte: Nunc, scilicet, in statu evangelii precepta maiora sunt, in que, per illum gradum, scilicet, veteris testamenti, generatio humana pervenit; tractanda ergo illa, scilicet, vetera, sunt ad distinguendas etates dispensationis divine, que humano generi ordinatissimo subvenit, non autem ad vivendi regulas usurpandas. Hec ibi. In illa namque veteri lege extranei a iudaismo, aut repellebantur, aut tamquam hospites et advene reputabantur, cum velut per quamdam gratiam et certo modo et ordine recipiebantur; in fide vero Christi et statu evangelii, omni creature predicatur evangelium, et omnes invitantur et obligantur ad credendum et Christi sacramenta recipiendum, et dum ea recipiunt, omnes equaliter in Ecclesia recipiuntur et incorporantur, eiusque membra, filii ac cives et heredes efficiuntur, absque distinctione aliqua gentilium vel Iudeorum. Immo quanto magis Iudei sunt obstinati, et a fide Christi aversi et alieni, tanto magis Ecclesia laborat et satagit ut eos ad fidem Christi convertat et salvet, et cum ceteris fidelibus in omnibus bonis faciat participes et equales, tamquam si in cubiculum suum ultimum et secretum eos introducat et statuat; quod nunc paulatim, et non in omnibus adimpletur, usque ad finem mundi, ubi omnis Iudeorum populus convertetur et Ecclesie catholice integre incorporabitur, sicut iam superiius, capitulo vicesimo sexto largius declaravi. Unde etiam super illud Canticorum, tertio capitulo: tenui illum, nec dimittam, donec introducat illum in domum matris mee, et in cubiculum genitricis mee, sic scribit beatus Gregorius satis ad nostrum propositum, dicens: Mater Ecclesie synagoga extitit, quia in ipsa sanctos predicatores habuit, ex quibus verbum veritatis suscepit, per quos in fide regenerata fuit; tenet ergo sponsum Ecclesia, donec in domum matris sue introducat eum, quia usque in finem mundi, ab eius fide et amore non recedit, donec ad fidem Iudeos adducat. Non quod postea recedat, quippe quem in exilio diligit, in patria videns, amplius amabit. Sed illo tempore dici debuit, de quo a quibuslibet, propter obsistentes tentationes dubitari potuit; in domum ergo matris dilectum introducet, quando in finem mundi, etiam per predicationem in plebem iudaicam, christiana sacramenta inmittet; in cubiculum autem, quasi in partem secretiorem domus eum introducet, quia ex eadem plebe, scilicet, Iudeorum, ita plurimos convertet, ut omnes mundi sarcinas abiiciant, et in intimis cogitationibus soli Deo placere concupiscant; huiuscemodi homines, quasi cubiculum facient sponso, quia dum a se omnes sordes cupiditatis eiicient, quasi secretum locum in mente, quo Deus delectetur, component. Introducta autem ad fidem synagoga, Ecclesie mentem per opera que videt, concupiscit, et valde sublimitatem eius admirans, dicit: Que est ista?, et cetera. Hec ille. Et sic ergo compactum est et connexum totum corpus Ecclesie, et sic Christus quotidie facit eius augmentum in edificationem sui in caritate, sicut scribit Apostolus ad Ephesios, quarto capitulo, quia, sicut dicit Glossa ordinaria ibidem, ipse facit augmentum corporis, id est, augmentat illos qui iam sunt corpus, et tendens in edificationem sui, illos qui non sunt corpus, edificat in suam civitatem vel societatem. Et sic patet satis abunde esse solutum illud argumentum sumptum ex Deuteronomio ex similitudine Madianitarum et Moabitarum et cetera; quia sicut inductum est nunc superius ex verbis beati Augustini, illa non sunt tractanda aut trahenda ad huiusmodi vivendi regulas usurpandas eo quod iam in statu sancte matris Ecclesie sint alia maiora et excellentiora vivendi precepta. Ad illud vero quod dicitur peiores esse nunc Iudeos quam essent tunc gentiles et cetera, dicendum quod nihil est ad propositum propter omnimodam dissimilitudinem status veteris et novi testamenti, sicut nunc superius declaratum est largius. Christus enim pro omnibus mortuus est sive gentilibus sive Iudeis, sicut scribit Apostolus secunda ad Corinthios, quinto, eo quod omnes peccaverunt et egent gloria Dei, et omnes erunt sub peccato, neque in hoc est aliqua distinctio Iudei et gentilis, sicut large scribit Apostolus ad Romanos, tertio capitulo. Omnes eramus filii ire, ad Ephesios, secundo capitulo. Et ideo pro omnibus moriens Christus, pro omnibus satisfecit: omnes iustificavit et omnes convivificavit, sicut largius declaratum est nunc in capitulo precedenti. Unde, sicut beatus Leo scribit in sermone primo de Nativitate Domini: Nemo ab huius alacritatis participatione secernitur. Una cunctis letitia communis est ratio, quia Deus noster peccati mortisque destructor, sicut nullum a reatu liberum reperit, ita pro liberandis omnibus venit. Et ideo equaliter per sacrum baptismum liberamur a Christo sive Iudei sive gentiles ab omnibus peccatis vite transacte et ab omnibus maculis et contagiis infidelitatis, et ab omni nota et malitia generationis et vite carnalis, sicut, ut dictum est, nunc declaratum est largius in capitulo precedenti. De quo etiam beatus Leo papa, in sermone sexto de Nativitate Domini, sic ad nostrum propositum scribit et dicit: Quisquis enim hominum in quacumque mundi parte credentium regeneratur in Christo, interciso originalis tramite vetustatis, transit in novum hominem renascendo, nec iam in propagine habetur carnalis patris, sed in germine Salvatoris. Et sic omnes efficimur per fidem et baptismum filii Abrahe (Ad Galatas, tertio capitulo), immo et filii Dei (Ioannis, primo); et per consequens coheredes Christi (Ad Romanos, octavo capitulo), et per ipsum habemus accesum ambo, scilicet, Iudei et gentiles, in uno Spiritu ad Patrem, sicut scribitur ad Ephesios, secundo capitulo; et ideo omnino cessat dicta differentia, quia eque et equaliter recipimur a Christo per fidem et sacrum baptismum et in uno et eodem Spiritu filiationis gratie et hereditatis accedimus ad eum. Nam, sicut beatus Leo scribit in dicto sermone sexto: Natalis Domini natalis est pacis. Sicut enim ait Apostolus, ipse est pax nostra, qui fecit utraque unum, quoniam, sive Iudeus sive gentilis, per ipsum habemus accesum in uno Spiritu ad Patrem. Ad auctoritatem autem Deuteronomii prenuntiante peccata et penas Iudeorum, que in novissimo tempore debebant incurrere propter Christi crucifixionem, et eius despectum et abiectionem, iam superius in capitulo precedenti sufficientissime est responsum. Dictum est enim ibi, et sufficienter declaratum, quod omnia ista intelligenda sunt de Iudeis, dum manserint in iudaismo, et scelerum patrum suorum fuerint imitatores, sequendo eorum infidelitatem et obstinationem; postquam vero fuerint ad sanctam matrem Ecclesiam per fidem conversi, et in eadem per sacrum baptismum ingressi, ac christiano populo annumerati, ex tunc penas evadunt iudaismi, et libertatem ac gratiam induunt sancte matris Ecclesie; et cum ceteris christianis annumerantur, eius filii et heredes in omnibus eius bonis, sicut hec omnia et alia plura ad hec pertinentia, in dicto precedenti capitulo satis abunde explicui et declaravi; et ideo pretereo, ne legentibus sim fastidio, quia ibidem reperiet quicumque legere vellet. Christus enim nos redemit de huiusmodi maledicto legis, sicut scribitur ad Galatas, tertio capitulo, et hoc per suam sanctissimam passionem, et fidem, per quam etiam nos omnes fecit unum, sive Iudeos, sive gentiles, et equalis iuris et gratie, postquam intramus eius sanctam Ecclesiam per fidem et sacramenta, sicut nunc superius in hoc presenti capitulo iam declaravi largius. Et ideo concludendum hoc unum addo: quod hec unitas pacis et concordie, ac equalitas eiusdem iuris et gratie in omnibus Christi fidelibus, preteritis, presentibus et futuris, sive Iudeis, sive gentilibus, intra sanctam matrem Ecclesiam viventibus, fuit a Christo toties repetita, et a Patre postulata, tamquam res maxime necessaria Ecclesie Christi, etiam magis quam ipsa miracula et signa, et Deo acceptissima, et quam nos ipsi Deo multum assimilet, et coram Deo et hominibus clarificet et illustret; de quo beatus Ioannes Chrysostomus super illo verbo Ioannis, decimo septimo, superius inducto in hoc ipso capitulo, scilicet, ut sint unum, sicut et nos, et cetera, sic inter alia dicit ad nostrum propositum: Vides quo pacto ad finem usque cum Patre concordiam confirmat? Et ego, inquit, claritatem quam dedisti mihi dedi eis. Hoc est signorum et doctrine et ut concordes sint; hec enim claritas ut sint unum maior est signis. Quemadmodum enim Deum admiramur, quod nulla dissensio, nulla pugna est in eius natura, et hec maxima gloria est; ita et hii propterea clari efficientur. Et infra: Ut sint comsummati in unum, ut cognoscat mundus quia tu me misisti. Frequenter hoc dicit, ut potentiorem pacem quam signa ad persuadendum esse demonstret; sicut enim discordia debilitat, ita concordia corroborat. Hec ille. Unde ex omnibus his supradictis colligitur et concluditur manifeste quod sancta mater Ecclesia catholica fortificatur et cingitur hoc nobilissimo vinculo caritatis et pacis, scilicet, caritate et unitate omnium suorum fidelium ex quibuscumque generibus et infidelitatibus, linguis et moribus ad eam per fidem venientium, et per baptismum et sacramenta in eam intrantium et viventium, sibi invicem subservientium et coherentium; ex quibus omnibus spirituali regeneratione peregrinam colligens societatem constituitur ipsa regina, et in omnibus eis impleta est terra possessione et scientia Christi; et omnes populi, tribus et lingue serviunt ei; et in eis omnibus habet ipse potestatem, honorem et regnum; et dominatur a mari usque ad mare; et regnum eius omnibus dominatur; cum ceteris omnibus que scripta sunt supra; et sic est iustitia cingulum lumborum eius, et fides cintorium renum eius (Isaie, undecimo capitulo); quia, sicut exponit solemnis doctor Nicolaus, id est, iusti et fideles adherebunt ei, sicut cingulum et lumbare adherent homini, sicut patet impletum in apostolis aliisque discipulis et fidelibus sibi per fidem et caritatem coherentibus. Unde sequitur statim: Et habitabit lupus cum agno, et pardus cum hedo accubabit, et cetera. Per que significatur, et aperte docetur quod tota nostra sanctissima Ecclesia christiana, ex omnibus gentibus et nationibus mirabiliter aggregata, debebat esse succinta et fortificata cingulo quodam indissolubili caritatis et pacis et concordie singularis, sicut ad oculum fuit initiatum et observatum in ipsa primitiva Ecclesia, que erat tam ex Iudeis quam ex gentilibus congregata, sicut iam supra declaratum est capitulo trigesimo quarto. Recte ergo beatus Ioannis evangelista describit ut vidit ipsum beatissimum Iesum, nostrum gloriosissimum redemptorem, precinctum ad mamillas zona aurea (Apocalypseos, capitulo primo), in quo per zonam auream significatur huiusmodi cingulum caritatis et pacis omnium Christi fidelium, ut est dictum. Nam per aurum designatur caritas, quia, sicut aurum excellit cetera alia metalla in pretiositate et valore, sic caritas ceteras virtutes, sicut scribitur prima ad Corinthios, decimo tertio capitulo; per mamillas vero intelliguntur omnes fideles Ecclesie Christi, tam ex Iudeis quam ex gentilibus venientes, sicut declaratum est supra, capitulo vicesimo octavo, ex auctoritate beati Gregorii, quod per duo ubera sponse significantur duo ordines predicatorum, scilicet, unus ex preputio et alius ex circumcisione, qui in Ecclesia Dei concorditer predicant et concorditer sapiunt usque ad finem mundi; hos ergo duos populos, per quos comprehenditur universa multitudo fidelium intra sanctam matrem Ecclesiam viventium, cinxisse significatur Christum in semetipso huiusmodi cingulo caritatis, unitatis et pacis, per zonam auream, qua precinctum se demonstravit ad mamillas, per quas, ut dictum est, significatur omnis multitudo fidelium et tota Ecclesia christiana, que, ut dictum est, fortificatur et cingitur a Christo in se ipso hoc supradicto nobilissimo cingulo unitatis ac caritatis et pacis.